تبريز شهر كهن در مسير تاريخ

واضح آرشیو وب فارسی:حيات نو: تبريز شهر كهن در مسير تاريخ
سعيد كاكاآقازاده - بعداز گذشتن از آذرباجان غرب به شهرتارخ تبرز مركز استان آذرباجان شرق رسدم شهرى كه تحولات تاريخى و فرهنگى بسيارى را در تاريخ خود دارد. ان شهر زادگاه مردانى همچون ستارخان و باقرخان و.... بوده است.همچنين يكى از شاعران بنام ايرانى محمد حسين شهريار در اين ديار متولد شده و مقبره اش دركنار ديگر شاعران معرف اين استان در همين شهر مى‌باشد.در هر گوشه اى از اين استان در كنار طبيعت زيبا وكوه هاى بلندش هزاران بناى تاريخى از دوران هاى مختلف بجا مانده است.اين استان هزاران هنرمند در صنايع مختلف دارد كه در اين بين فرش تبريز هنوز با ذوق و سليقه خاصى بافته مى شود و در سطح جهانى بسيار معرف است. استان آذربايجان شرقى بزرگ‌ترن و پرجمعت‌ترن استان ناحه شمال غرب اران محسوب م‌شود. بطور كه از سمت شمال به جمهور‌ها آذرباجان و ارمنستان،از غرب و جنوب غرب به استان آذزباجان غرب، از سمت شرق به استان اردبل و از جنوب شرق به استان زنجان محدود شده است. ان استان دارا آب و هوا سرد كوهستان بوده و بشتر مناطق طبع آن را كوه‌ها و ارتفاعات تشكل داده‌اند. مساحت استان آذرباجان شرق، كلومتر مربع است كه از ان جهت، ازدهمن استان بزرگ اران محسوب م‌شود. ان استان محل اتصال دو رشته كوه مهم و اصل كوه‌ها اران، عن البرز و زاگرس است و بلندترن نقطه آن، قله كوه سمند است. مركز استان آذرباجان شرق،‌شهر تبرز است. از شهرها مهم ان استان م‌توان به مراغه، مرند، مانه و اهر اشاره كرد.

تاريخچه

استان آذرباجان شرق، بخش از سرزمن باستان ماد است كه تا زمان اسكندر مقدون و جانشنان و به آن «ماد كوچك» م‌گفتند. لكن در زمان حكومت اسكندر مقدون بر اران، در سال قبل از ملاد، سردار به نام «آتورپات» كه شهربان منطقه ماد كوچك بود، در ان سرزمن قام كرد و آن‌گاه با انعقاد عهدنامه‌ا از واگذار آذرباجان به دست ونان ها جلوگر نمود و اسكندر بدن شرط كه آتورپات خود را تابع امپراتور و بداند، او را در آن‌جا باق گذارد. پس از مرگ اسكندر كه خون‌رز در بن جانشنان و درگرفت، آتورپات به حكمران ان منطقه رسد و به پاس خدمات و در جلوگر از نفوذ بگانگان در ان منطقه، ماد كوچك را به نام آن سردار، آتورباتكان نامگذار كردندو سپس به اسام مختلف از قبل آذربادگان، آذرباگان و آذرباجان معروف شد. در زمان ساسانان، آتورپاتكان ك از االات مهم اران و به قول ونان‌ها، «ساتراپ‌نشن» بوده كه به علت وجود آتشكده معروف آذرگشسب و آتشكده‌ها دگر، به نام آذرباجان معروف شد. آذرباجان در دوره اسلام، ك از مهم‌ترن االات اران محسوب م‌شد و از زمان زوال دوران حكومت ساسانان تا به امروز، مركز حوادث بسار بوده و نقش بزرگ در جران‌ها مهم تارخ داشته است.

مرزهاى مشترك

آذرباجان شرق در شمال به طول كلومتر با جمهور آذرباجان و به طول كلومتر با ارمنستان مرز مشترك دارد كه توسط رودخانه مرز ارس از آن‌ها جدا م‌شود. در حال حاضر، روابط تجار، اقتصاد و ... با جمهور آذرباجان از طرق پاانه‌ها مرز جلفا - خداآفرن و با ارمنستان از طرق پاانه مرز نوردوز انجام م‌پذرد كه در ان مان، پاانه مرز جلفا از اهمت خاص برخوردار است.از آنجا كه ان استان در غرب و جنوب غرب به طول كلومتر با آذرباجان غرب هم‌مرز م‌باشد و به دلل وحدت قوم، فرهنگ و همچنن جغرافا سبب شده است كه ان استان بشترن سهم را در همجوار با آذرباجان شرق در دادوستدها اقتصاد داشته باشد. ان روابط از طرق محور (مرند ـ بازرگان)، (مرند ـ خو ـ شبستر ـ سلماس)، بناب ـ ماندوآب و محور دراچه ارومه انجام م‌پذرد.

مردم و ريشه هاى زبانى

اكثر مردم استان، آذز بوده و به زبان ترك آذر تكلم م‌كنند. همچنن در كنار مردم كه در شهرها زندگ م كنند عشار نز در منطقه وجود دارند كه مانند دگر عشار كشورمان براساس سنت درنه همه ساله كوچ م كنند.ان ال ها عبارتند از ال‌ها افشار در مناطق شمال در اچه ارومه ـ ال‌ها شاهسون در لاق‌ها سبلان و سهند را م توان نام برد.پش از ورود زبان ترك به منطقه، زبان گفتار مردم ان منطقه ك از شاخه‌ها زبان ماد بود. زبان ماد مردم منطقه آذرباجان (ماد كوچك) در دوره حكومت ترك‌زبانان توسط ال ها ترك كه به منطقه آمده بودند، تات نامده شد. امروزه تمركز اصل مناطق كه زبان تات در آن‌ها به‌جا مانده استان ‌ها قزون، زنجان، مركز و اردبل است. از سو دگرتغر زبان گفتار از تات به ترك آذرباجان از زمان تسلط سلجوقان آغاز شد و در دوره سلطنت تركمن ها و آغاز عصر صفوان بشتر شهرها و روستاها را شامل گردده است.

جاذبه هاى گردشگرى

ان استان به لحاظ تنوع جاذبه ها تورست نز از مهمترن استانها كشور است. بطور كه م تواند به آثار از دوره ها پش از اسلام، دوره اسلام، دوره الخان و... علاوه بران مناطق طبع مانند. رودها و آبشارها پر آب و سواحل زبا آن اشاره كرد. در ان بن آثارها تارخ همچون روستا كندوان، كلسا سنت استپانوس،پل دختر، ارك عليشاه، بازار تبريز، مسجد جامع تبريز و مرند، مسجد كبود، قلعه بابك، مقبره الشعراء سنگ بسم الله موزه آذربايجان، خانه مشروطت، گنبد سرخ و كبود، عمارت ال گل، برج شهردار، رصدخانه مراغه و بسار دگر آثارها تارخ و باستان را نام برد.در ضمن در مان دگر استان ها كشورمان صناع دست ان استان نز از نظر كفت و تنوع در نوع خود جزء بهترن ها بوده است ودرحال حاضرفرش تبرز ك از بهترن فرش ها دست بافت اران محسوب م شود. صناع دست آن عبارتنداز انواع فرش، قاليچه، جاجيم، ورني، خورجين، گليم، شال، گليمچه، ظروف سفال، سراميك، اقسام سبد حصيرى و تركه اي، پارچه هاى پشمى ـ ابريشمى سوزن دوزى شده، نقره سازى و...

مناطق طبع

ان استان ازهفت واحد كوهستانى و بسار از دره ها وجلگه هاى تشكل شده است. كه عبارت از: قره داغ ، ميشو و مورو، قوشاداغ، سبلان، سهند، بزقوش و تخت سليمان كه بزرگترين آن رشته كوه قره داغ است. افزون بران رودخانه اجى چاى با طول 260 كيلومتراز ارتفاعات سبلان و دامنه هاى سهند سرچشمه مى گيرد. رودهاى وركش صوفيان، دريان، اسكو نيز از رودهاى اين استان است. رود ارس نز توسط 18 رودخانه كوچك و بزرگ كه از چند كيلومتر تا 280 كيلومتر طول دارد تغذيه مى‌شود و با 3367ميليون مترمعكب آبدهى سالانه، پرآبترين رود استان به شمار مى ايد. آب وهواى آن در تابستان بسيار معتدل و در زمستان نسبتا سرد است.

خانه مشروطه

خانه مشروطه ادگار از انقلاب مشروطه واقع در محله قديمى راسته كوچه از ابنيه تاريخى دوره قاجار است كه تاريخ بناى آن به سال 1245 شمسى مى رسد . بانى اين خانه مرحوم حاج مهدى كوزه كنانى از بازرگانان خوشنام تبريزى بود كه به پاس خدمات و مجاهداتش در انقلاب مشروطيت به لقب (ابوالمله) از او ياد شده است. مرحوم كوزه كنانى حامى بزرگ نهضت آزاديخواهى مردم آذربايجان در آن روزهاى سخت و سرنوشت ساز بود كه حتى خانه شخصى خود را نيز به عنوان پايگاهى مطمئن در اختيار مجاهدين مشروطه قرار داد. ان خانه بعد از به توپ بستن مجلس در سال (1287 ه‌.ق) مركز تجمع آزاد خواهان مشروطه بود ضمن آنكه در جنگ ها 11 ماهه تبرز عله نروها دولت محل ستاد فرمانده مجاهدن نز بوده است.ان بنا تارخ دارا 1300 متر مربع وسعت است. وقت وارد مجموع م شود بنا دوطبقه ا به چشم م خورد كه در سمت راست و چپ آن تندس ستارخان و باقرخان در كنار دو توپ بزرگ قرار دارند. كه هر بننده ا را به اد مردان دلر م‌اندارد كه در راه رسدن به آزاد فداكار زاد انجام دادند. نما ساختمان با پنجره هاى زيباى ارسى وهمچنن ستون ها، سرستون ها گچبر شده،درها كه در آن منبت كار ها زبا بكار رفته همه نشان از ذون هنرمندان دارد كه توانسته اند جلوه زبا به بنا ببخشد . ان بنا در سال1375 موزه شده است ودر آن اسناد ، تصاوير و يادگارهاى با ارزشى از دوران مشروطه ورهبران اين انقلاب در آن نگهدارى مى شود .از مهمترين اسناد و اموالى كه در موزه مشروطه وجود دارد مى توان به تپانچه كمرى ستارخان ، قلمدان و عينك و دستخط شهيد ثقه الاسلام ، دفترچه هزينه هاى نهضت مشروطه به قلم حاج مهدى كوزه كنانى ، مهر انجمن هاى انقلابى آذر بايجان ،فرش و تابلو فرش هاى مشروطه ، اقسام مجلدات و روزنامه هاى دوران انقلاب مشروطه و ..... ياد كرد. در اين موزه تنديس هايى از شخصيت ها و مجاهدين صدر مشروطيت همچون ستارخان ، باقرخان ، ميرزامهدى كوزه كنانى ، حسين خان باغبان ، على مسيو ، شهيد ثقه الاسلام ، جهانگير خان صور اسرافيل ، ميرزا ابراهيم اقا صبا ، ميرزا اسماعيل نوبرى و ....... به نمايش گذاشته شده است و تصاوير بسيار تاريخى و قيمتى از دوران انقلاب مشروطه زينت بخش ديوارهاى اين خانه تاريخى مى باشد.

بازار تبرز

ان بازار به طول ك كلومتر ك از بزرگ‌ترن مجموعه ها سرپوشده واز شاهكارها معمار كشورمان‌محسوب م شود كه در نوع خود ب نظر است. كه در سال در فهرست آثار مل ثبت شده‌است.و در سال هجر قمر بر اثر زلزله كاملا تخرب شد،كه بعدها به همت مردم شهر دوباره بازساز شد.سبك معمار،اكثر سراها و تمچه‌ها و وجود تعداد مدرسه و مسجد نز به ان مجموعه اهمت و خاص داده‌است. از تارخ بنا اوله مجموعه بازار تبرز اطلاع در دست نست.اما آنچه كه مسلم است. شكل گر اوله آن احتمالا به اواسط قرن سوم تا اواسط قرن پنجم هجر برم گردد. بازار كنون تبرز هم مربوط به اواخر زنده (عن بعد از زلزله‌ا كه در سال هجر قمر رو داد) و عصر قاجار م‌باشد و گفته شده در زمان عباس مرزا كه تبرز ولعهد نشن و دارالسلطنه گردد. سراها، تممچه‌ها و قسمت ها تازه ا به ان بازار افزوده شده است.بخش ها مختلف بازار تبرز عبارت‌انداز: بازارامر، پشت بازار امر، اوچ تمچه لر(سه تمچه‌ها)، بازاركفاشان، بازار حرمخانه، راسته بازار، من دوز بازار، بازار حلاجان، قز بست بازار، بازار سرا جان، راسته كهنه ا قدم، بازار كلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقه، بازارمسگران، بازار حاج محمد حسن، بازارمشر، بازارچه شتربان، بازار صف، بازار مر ابوالحسن، بازار ششه گر خانه، رنگل بازارچه (بازارچه رنگ)، بازارچه خابان، كشمشچ بازار، اك قاپل (دودر)، دله زن. درضمن بزرگ‌ترن گنبد ان بازار، گنبد تمچه مظفره‌است.در همه ان بازارها تمچه‌ها و سرا‌ها و چهارسوها دده م شود. كه حجره‌ها و مغازه‌ها آنها مركز عمده فروش اجناس گوناگون داخل و خارج است.در معمار بنا ان بازار اغلب تمچه‌ها و سرا‌ها سه طبقه‌اند، بطور كه طبقه زرن مخصوص نگهدار كالا ا به عبارت انبار است و طبقه سوم به عنوان دفتر و طبقه سوم آن نز در زمان قدم برا استراحت مورد استفاده قرار م گرفت.زرا در گذشته به دلل آنكه بازرگانان ناچار بودند همشه نمانده‌ا برا خرد و فروش كالا در محل داشته باشند آن نمانده در اتاق فوقان تجارتخانه خود زندگ م‌كرد. عن ان سراها و تمچه‌ها هم محل كار آنها بودند و هم محل اقامت و استراحتشان به حساب م آمد.

كلسا سنت استپانوس

دومن كلسا مهم ارامنه اران است كه از نظر اهمت بعد از قره كلسا محسوب م شود. ان بنا در 19 كلومتر غرب شهرجلفا و در فاصله كلومترى كرانه جنوب رودخانه ارس در محل به نام قزل وانك (صومعه سرخ) واقع شده است. استپانوس مقدس ك از اولن مسحان مومن بوده كه بخاطر امانش به شهادت رسد از ان رو به او لقب « ناخاوكا » عن نخستن شهد داده اند. وبه همن دلل ان كلسا به اد و به نام كلسا « سنت استپانوس » نامگذار شده است.بنا كلسا در قلب كوه‌ها و در مان دژ بسار زبا قرار گرفته است كه طبعت سرسبز منطقه مرز جلفا زبا آن را دو چندان كرده است. وقتى از درب اصلى وارد اين بنا مى شويد درسمت چپ وارد صحن كليسا خواهيد شد و اگر از سمت راست برويدحياط نسبتابزرگى دارد كه در اطراف آن اتاق هاى در دو تا سه طبقه ساخته شده اند. كه استفاده هاى مختلفى آنها مى كردند براى سالن آموش طلاب، اسكان راهبه هاو مسافران، انبار و طويله و... مورد استفاده قرار مى گرفت. ان مجموعه از بخش هاى مختلفى تشكل شده كه عبارتنداز نمازخانه اصلي، برج ناقوس، صحن كليسا(حياط)، پيش خوان ورودي، نمازخانه بوقوس پطرس، كليساى قديمي،حياط دير (صومعه)،سالن آموش طلاب، محل اسكان راهبه ها ومسافرين، انبار و محل ذخيره آذوقه، طويله ها و... متوان نام برد. ان كلسا در فاصله سده چهارم تا نهم ملاد ساخته شده است كه سبك معمار آن تلفق از معمار دوران اورارتور، روم و اشكان است. ان بنا به علت زلزله دچار آسب‌ها جد شده بود كه در دوران صفوه مورد مرمت و بازساز قرار گرفته است.در داخل نمازخانه كليسا نقاش هاى زيباى بر روى گچ نقش بسته بكر رفته است.كه مربوط به دوره صفوى وقاجار مى شود. ضمن آنكه اين نقاشى ها نقوش اسليمى با فرشته هاى شش بال هستند كه زيباى خاصى دارند. از ديگر تزئينات داخلى سه نمازگاه آن است كه از آثاردوران قاجاريه محسوب مى شوند. همچنين داخل كليسا به شكل صليب ساخته شده بطورى كه اين سه قسمت از ايوان، محراب و نمازخانه تشكل شده است. در سرتاسر ديوارهاى خارجى كليسا حجاري،نيم ستون ها،مقرنس كارى ونقوش برجسته هاى زيباى بكار گرفته شده كه نشان از هنر معماران ايرانى دارد. ان كلسا مورد احترام تمام مسحان و تقربا تمام ادان است اما در واقع به شاخه مسحان گرگور كه ساكن ارمنستان هستند تعلق دارد و در ك روز از سال هزاران نفر از ارامنه در ان نقطه گردهم م‌آند تا ضمن زارت، مراسم مذهب خود را نز در آنجا اجرا كنند.در حال حاضر مرمت وبازسازى بناى اصلى كليسا وديگر قسمت هاى آن از سوى سازمان ميراث فرهنگى استان آذرباجان شرقى شروع شده است.

نشست خبري

عليرضا بيگي، استاندار آذربايجان شرقى در جمع خبرنگاران در مورد اقدامات صورت گرفته در زمينه گردشگرى استان گفت: در سال 85 رئيس جمهور سفرى به آذربايجان‌شرقى انجام دادند كه بى‌شك در توسعه و پيشرفت اين استان از جمله موضوع گردشگرى اهميت زيادى داشته است.‌د‌راين سفر 19 منطقه گردشگرى به تصويب رسيده و به كارگروه‌هاى مربوطه نيز ابلاغ گرديده است و قرار بر اين شد تا از طريق همين كار گروه‌ها سرمايه‌گذارانى براى مشاركت و راه‌اندازى اين مناطق گردشگرى دعوت و يا معرفى شوند. به همين منظور از بين 10 منطقه گردشگرى براى 7 منطقه آن سرمايه‌گذار پيدا شد و آنها براى توسعه اين مناطق طرح‌هايى نيز ارائه دادند، هم‌اكنون عده‌اى كار خود را شروع كرده‌اند و مابقى نيز به زودى كار خود را عملياتى مى‌كنند. وى در ادامه اظهار كرد: از اعتبار يك هزار و 422 ميليارد تومان استان كه براى ايجاد اشتغال و طرح بنگاه‌هاى زودبازده در نظر گرفته شده است. بخشى از اين اعتبار به موضوع گردشگرى و حمايت از اين صنعت اختصاص پيدا كرده است و كسانى كه مى‌خواهند در صنعت گردشگرى استان سرمايه‌گذارى كنند از طريق بانك‌هاى عامل اين تسهيلات در اختيارشان قرار مى‌گيرد از سوى ديگر با امكاناتى كه دولت نهم در جهت توسعه اشتغال فراهم كرده است در حدود 55 هزار فرصت شغلى ايجاد شده كه 10 درصد آن به طور مستقيم يا غيرمستقيم در ارتباط با گردشگرى است.

عليرضا بيگى درخصوص استفاده از فرصت‌هاى گردشگرى استان گفت: بى‌شك استفاده درست از فرصت‌هاى گردشگرى در سه بخش خلاصه مى‌شود. يك بخش آن مربوط به فرصت‌هاى بين‌المللى است كه مى‌بايست آثار تاريخى خود را به طور مطلوب به دنيا معرفى كرده تا بتوانيم از حمايت و سرمايه‌گذرارى خارجى استفاده كنيم به همين منظور يكى از اهداف ما معرفى بازار تاريخى تبريز بوده است. همچنين بخش ديگر آن را هم بايد دولت كمك كند تا بناهاى تاريخى كه درتملك افراد قرار دارد بتوانيم خريدارى كنيم تا در مورد مرمت آنها هرچه زودتر اقدام شود. بخش ديگر نيز مربوط به فرصت‌هاى گردشگرى است كه دراستان وجود دارد مانند آثار و بناهاى تاريخي، جنگل‌ها، آبشارها و ديگر مراكز تفريحى و... كه هركدام از اين موارد فرصت‌هايى را ايجاد كرده تا با شناساندن اين امكانات و فرصت‌هاى سرمايه‌گذاران بتوانيم صنعت گردشگرى استان را بيشتر از گذشته توسعه دهيم. از سوى ديگر اگر صادرات غيرنفتى كشور را به غير از پتروشيمى‌در حدود 14 ميليارد دلار در نظر بگيريم چهاردهم اين صادرات غيرنفتى از طريق آذربايجان شرقى صورت مى‌گيرد كه بخش قابل توجه‌اى از اين صادرات مربوط به صنايع دستى بخصوص فرش استان است. همچنين به دليل هم مرز بودن با دو كشور جمهورى آذربايجان و ارمنستان اين امكان به وجود آمده تا در زمينه‌هاى تجارى و جذب گردشگرى فعاليت‌هاى زيادى انجام بگيرد.

عليرضا بيگى خاطرنشان كرد: در حال حاضر از كشورهاى جمهورى آذربايجان و ارمنستان براى درمان به كشور ما سفر مى‌كنند و اگر ما بتوانيم از اين فرصت استفاده كنيم زمينه توريسم درمانى را در اين استان فعال خواهيم كرد و بى‌شك فرصت‌هاى ديگر نيز در اين ارتباط به وجود خواهد آمد.

استاندار آذربايجان شرقى در پايان اين نشست گفت: برنامه‌هاى زيادى در زمينه گردشگرى در استان درحال انجام است. مانند كندوان كه به عنوان منطقه نمونه گردشگرى در دستور كار قرار گرفته است علاوه بر اين ديگر مناطق تاريخى و طبيعى استان را به عنوان منطقه‌اى براى اقامت و جذب گردشگران داخلى و خارجى تبديل كنيم. ترديدى نيست كه در اين ارتباط مى‌توان از توانمندى و امكانات بخش خصوصى استفاده كرد. همچنين در نظر داريم كه بناها و يا خانه‌هاى تاريخى كه در تملك اشخاص قرار دارند را شناسايى كرده تا آنها را خريدار كنيم و بعد از مرمت و بازسازى اين بناها را دراختيار گردشگران قرار دهيم مانند خانه مشروطيت كه هم اكنون به عنوان موزه از آن استفاده مى‌شود.
يکشنبه 10 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات نو]

[مشاهده در: www.hayateno.ws]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]