واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اقتصاد > اقتصاد سیاسی - عبدالکریم پهلوانی در سال 2000، پوتین به مقام ریاست جمهوری روسیه رسید. او رویای احیای «قدرت بزرگ» و وابسته کردن دنیای سرمایهداری و قدرتهای بزرگ را با استفاده از قدرت نرم انرژی - به جای استفاده قدرت سخت نظامی و سلاحهای هستهای- را در سر میپروراند. پوتین میدانست که برای تغییر منزلت روسیه در عرصه پیچیده بینالمللی باید هم به امکانات داخلی و هم به محدودیتها و ملزومات محیط خارجی توجه داشت. او منابع طبیعی را کلید توسعه کشور میداند و در پایان نامه خود چنین میگوید: « منابع طبیعی نه تنها توسعه اقتصادی کشور را تضمین میکند، بلکه ضمانتی برای کسب موقعیت بینالمللی نیز است». بر اساس همین رویکرد بود که او با تکیه به 79.5 میلیارد بشکه ذخیره نفتی و 1682 تریلیون فوت مکعب ذخیره گازی، انرژی را مهمترین ابزار و امکان داخلی برای ارتقا منزلت جهانی روسیه تشخیص داد. اما با روی کار آمدن پوتین صنعت نفت این کشور آمادگی ایفای نقشی که پوتین برای آن تصور کرده بود نداشت. پس از فروپاشی شوروی و به دنبال وقفهای که در اقدامات و سیاستهای روسیه در عرصههای بینالمللی، فرامنطقهای و منطقهای به وجود آمده بود، صنعت نفت این کشور رو به اضمحلال گذاشت، به دلیل همین ضعفها پوتین با تمرکز بالایی به تقویت زیر ساختهای این ابزار استراتژیک پرداخت. پوتین که میدانست روسیه به تنهایی قادر به توسعه صنعت نفت نیست، تصمیم گرفت مسیر ورود منابع خارجی را به کشور، هموار نماید. بنابراین در اولین گام، در جهتگیریهای سیاسی روسیه تجدید نظر نموده، سیاست خارجی همراستایی در پیش گرفت. پوتین رویکردی عملگرایانه در پیش گرفت و به واقعیتها و عینیتهای شرایط متحول شده داخلی، منطقهای و جهانی توجه خود را مبذول داشت. به دنبال در پیش گرفتن چنین رویکردهایی باد بر بادبانهای کشتی صنعت نفت روسیه وزیدن گرفت. سند "استراتژی انرژی تا سال 2020" تدوین شد، الیگارشی نفتی محدود و تسلط دولت بر نفت و گاز احیا شد، تسهیلات سرمایهگذاری را فراهم و یک نظام مالیاتی شکل گرفت که باعث هماهنگی بیشتر در توسعه منابع طبیعی و صادرات مواد خام گردید، تعرفه صادراتی نفت محدود شد تا شرکتهای نفتی نسبت به نوسانات قیمت جهانی نفت حساسیت بیشتری داشته باشند. بالاخره با اصلاحات داخلی و ثبات سیاسی رتبه روسیه در مرتبه کشورهای با ثبات جهت سرمایهگذاری بهبود یافت و بسیاری از بانکهای خارجی برای اعطای وام به روسیه و بسیاری از شرکتها برای سرمایهگذاری در روسیه ابراز علاقه نمودند و سرمایهگذاران این کشور را محلی امن و با ثبات برای سرمایهگذاری تشخیص دادند و در قالب توافقنامه مشارکت در تولید (PSA) در میادین نفت و گاز روسیه فعال شدند و بالاخره همکاری تنگاتنگی با شرکتهای آمریکایی، اروپایی، ژاپنی و چینی شکل گرفت. اکنون شرایط و ثبات سیاسی روسیه به گونهای است که بنا به نظرخواهی انجام شده، 94 درصد سرمایه گذاران قصد دارند فعالیت کاری خود در را روسیه گسترش دهند. بدین ترتیب میزان تولید نفت روسیه که در فاصله سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۸ کاهش یافته و به مرز 6 میلیون بشکه رسیده بود، به دلیل سرمایهگذاری جدید و به خدمت گرفتن تکنولوژیهای جدید غرب که خود باعث احیا حوزههای نفتی قدیمی شده بود سیر صعودی گرفت، به گونهای که تا سال 2006 تولید نفت خام این کشور افزایش یافت و به 2/9 میلیون بشکه در روز رسید. در دولت پوتین همکاری با سایر تولیدکنندگان و مصرف کنندگان افزایش یافت و دیپلماسی انرژی ویژهای برای آسیای مرکزی، حوزه دریای خزر و قفقاز تعریف شد و نماینده ویژه انرژی فدراسیون روسیه برای منطقه نیز تعیین شد. در نتیجه دول منطقه بههمراه آمریکا و اتحادیه اروپایی پذیرفتند که نمیتوانند نقش روسیه در منطقه را نادیده بگیرند و شرکتهای نفتی روسی در تمامی کنسرسیومهای مشارکت در تولید نفت وگاز منطقه در کنار شرکتهای آمریکایی و اروپایی سهامدار شدند. روسیه دو گروه کاری همکاری انرژی با آمریکا و اتحادیه اروپایی تشکیل داده و بهطورمستمر گفتمان بینالدولی مرتبط با امنیت تأمین انرژی با اروپا و آمریکا را پیگیری میکند. روسیه اخیراً با دو کشور قزاقستان و ترکمنستان توافقاتی جهت پالایش و صدور گاز قزاقستان به اروپا، ساخت خط لوله گاز طبیعی از کنار بخش شرقی دریای خزر بهطور سهجانبه و سرمایه گذاری در دو کشور ترکمنستان و قزاقستان جهت اکتشاف، توسعه، تولید و انتقال منابع هیدروکربنی داشته است. اکنون روسیه به اتکا درآمدهای نفت و گاز قدرت خود را احیا کرده است و همین عامل، به منبع قدرت این کشور در مقابل اتحادیه اروپا تبدیل شده است. توماس فریدمن، سرمقاله نویس روزنامه نیویورک تایمز در مقالهای به این نکته اذعان کرد: «تاثیر روسیه بر اروپای غربی به واسطه خطوط گاز بسیار بیشتر از تاثیری است که با موشکهای دور برد اس اس-20 دارد» در چند سال گذشته روسیه با تکیه بر ابزار انرژی بارها کشورهای همجوار از جمله اوکراین، گرجستان و بلاروس را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به تمکین نموده است. در حال حاضر روسیه بزرگترین صادر کننده نفت به اتحادیه اروپاست و 25 درصد از نیاز نفتی اروپا از طریق روسیه تامین میشود. انرژی 50 درصد از مناطق مسکونی و 24 درصد از نیروگاه های اروپا از طریق گاز تامین میشود. هر گونه خللی در جریان صادرات گاز روسیه به اروپا بسیاری از کشورهای این قاره را میتواند با بحران جدی مواجه کند. حال با تکیه بر تجربه روسیه ، ایران نیز می تواند برای ایفای نقش مؤثر منطقهای و جهانی و تحقق کامل چشم اندازهای ملی خود در ارزیابی تمامی امکانات و ظرفیتهای سرزمینی خویش باز بینی بپردازد، امکاناتی که شاید بتوان گفت نفت از مهمترین آنها است. در این راستا باید تلاش شود که هر چه سریع تر ظرفیتهای بالقوه کشور در حوزه انرژی را به فعلیت رساند و تبدیل به قابلیتهایی کرد که بر قدرت اقتصادی و در نهایت سیاسی کشور افزوده شود و بدین وسیله منزلت و جایگاه بینالمللی کشور تقویت شود. به فعالیت درآوردن این قابلیت به معنی توسعه صنعت نفت است، توسعهای که علاوه بر افزایش ظرفیت تولید و نوسازی این صنعت، رشد و پیشرفت صنایع پشتیبان نفت را نیز در پیداشته باشد. اما توسعه این صنعت به جهت نیازمندیهای تکنولوژیکی و سرمایهای از یک طرف و کمبودهای داخلی از طرف دیگر، تنها در تعامل و همکاری با کشورهای صاحب امکانات میسر است. ضرورت توسعه صنعت نفت ایجاب میکند دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران سیاست خارجی خود را به گونهای تنظیم نماید که توسعه صنعت نفت را تسهیل و پشتیبانی نماید. با توجه به الزامات توسعه صنعت نفت و وابستگی گسترده آن به منابع سرمایهای و تکنولوژیک خارجی، توسعه این صنعت تنها در یک الگوی توسعه برون گرا قابل توضیح است و این الگو، سیاست خارجی ویژهای میطلبد که میتوان آن را سیاست خارجی برونگرای تعاملی نامید. سازگاری و عدم تعارض اولویت کشورها جهت تعاملات سیاسی و اقتصادی، ارائه تصویر مثبت از ایران و دوری از فضای امنیتی از الزامات این سیاست خارجی است. همچنین همزیستی مسالت آمیز، تنشزدایی، اعتمادسازی و چند جانبهگرایی و ائتلافسازی از اصول اولیه سیاست خارجی برونگرای توسعهگرا و تعاملی محسوب میشود. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات شرکت ملی پتروشیمی ایران
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 280]