توليد فناوري بايد بر اساس نياز روز و نگاه به آينده باشد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: توليد فناوري بايد بر اساس نياز روز و نگاه به آينده باشد

پژوهش- سپيده سمائي:
16 مرداد مصادف است با سالگرد تاسيس جهاد دانشگاهي؛

نهادي كه اكنون پس از 3 دهه فعاليت با 28 واحد استاني، 42 واحد دانشگاهي و 15 پژوهشكده تخصصي و دانش‌بنيان به حيات خود ادامه مي‌دهد و اين روز‌ها با اعلام خبر موفقيت پژوهشگران رويان بار ديگر در صدر اخبار علمي كشور قرار گرفته است.

در آستانه سالروز تشكيل اين نهاد گفت‌وگويي با دكتر حميد‌رضا طيبي، رياست جهاد دانشگاهي انجام داده‌ايم:

* از بازديد 18 مرداد سال قبل رئيس‌جمهوري از جهاد تقريبا يك سال مي‌گذرد.قول مساعد رئيس‌جمهوري مبني بر حمايت مالي از جهاد تا چه ميزان تحقق يافته است؟

ايشان در آن بازديد از ما خواستند تا تمام طرح‌هاي جهاد را در اختيارشان قرار دهيم. بنابراين حدود 480 طرح در قالب 4 بسته‌ با اولويت‌بندي براي نهاد رياست‌جمهوري و معاونت علمي و فناوري فرستاده شد.

* سقف ريالي اين طرح‌ها چقدر بود؟

سقف 500 ميليارد تومان بود، اما اولويت اول ما 250ميليارد تومان بود و در ضمن اين مبلغ براي 5 سال پيش‌بيني شده بود؛ يعني پيش‌بيني ما براي انجام تمام طرح‌ها يك بازه زماني 5 ساله بود و درخواست ما پرداخت 70 تا 120 ميليارد تومان در سال بود.

* خب، اين مبلغ در اختيار شما قرار گرفت؟

هنوز نه. در واقع يك سوء‌تفاهم يا برداشت متفاوت باعث شد تا اين اتفاق به تعويق بيفتد. تصور ما اين بود كه با تاييد معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري اين مبلغ از سوي رياست‌جمهوري در اختيار جهاد قرار مي‌گيرد اما تصور ديگر اين بود كه مبلغ درخواستي مستقيما از سوي معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري تامين شود.

* و اين معاونت امكان پرداخت 70 تا 120 ميليارد تومان درخواستي شما براي يك سال را ندارد؟

نه. اما ما همچنان اميدواريم كه رئيس‌جمهور اين بودجه را از منابع ديگر تامين كند چون تمام اين طرح‌ها كاربردي هستند و اگر بودجه مورد نياز تامين شود در نهايت منجر به صرفه‌جويي ارزي مي‌شود.

* اينكه بودجه مورد نياز تامين نشده و زمان تحقق اين وعده مشخص نيست، كار برنامه‌ريزي را براي شما سخت نمي‌كند؟

سخت است اما هنوز اميدواريم كه نتيجه بگيريم ضمن اينكه معاون اول رئيس‌جمهور اين قول مساعد را به ما داده است كه طرح‌هايي كه در قالب قرارداد حرفه‌اي انجام شدني است را پيگيري كند.

* مثلا چه طرح‌هايي؟

مثلا طراحي و ساخت دكل‌هاي حفاري كه اميدواريم مشكلات اداري و تشريفاتي واگذاري طرح سريع‌تر انجام شود.

* برگرديم به بحث كمبود بودجه تحقيقات كه دغدغه اغلب پژوهشگران ايراني است.

ضمن تاييد گلايه پژوهشگران در مورد كمبود بودجه، مي‌خواهم به اين نكته هم اشاره كنم كه به‌طور معمول همين ميزان پولي كه براي تحقيقات هزينه مي‌شود هم خروجي مفيدي ندارد.

شما ببينيد چند درصد از خروجي كارهاي تحقيقاتي ما در ايران در تامين نياز‌هاي جامعه و توسعه كشور مؤثرند؟

* اين اشكال متوجه پژوهشگران است يا سيستم؟

مسلما به سيستم و نوع نگاه ما برمي‌گردد. ما درآمد نفتي داريم و اين درآمد راحت به‌علاوه عجله‌اي كه براي توسعه و انجام طرح‌ها داريم باعث شده تا به توانمندي داخلي توجه نداشته باشيم و براي اينكه طرح‌هايمان سريع انجام شود از پيمانكاران خارجي استفاده كنيم.

* اين تغيير ديدگاهي كه مي‌فرماييد مورد تاييد بسياري از كارشناسان است. اينكه كشور براي تامين منابع مالي از صدور نفت به صدور خدمات علمي و محصولات فني و مهندسي روي بياورد، اما راهكار عملي براي اين تغيير جهت چيست؟

توليد فناوري در كشور بايد براساس 2 ديدگاه تامين نياز روز جامعه و همچنين نگاه به آينده و فناوري‌هاي نوين باشد. در نگاه اول ما بايد به محقق يا سرمايه‌گذار طرح‌هاي پژوهشي توجه داشته باشيم.

سرمايه‌گذار وقتي ببيند كه مورد حمايت دولت است براي توليد محصول يا خدمات با‌كيفيت پيشقدم مراجعه به مراكز تحقيقاتي مي‌شود و در اين صورت تحقيقات جهتدار و كارفرمايي شكل مي‌گيرد.

* ظاهرا نگاه پژوهش كارفرمايي به‌صورت پر‌رنگي در جهاد دانشگاهي مورد توجه قرار گرفته است.

خوشبختانه از 15-10 سال پيش در پي انجام طرح‌هاي كوچك و البته توانمندي علمي محققان جهاد كم‌كم روحيه و اعتماد به نفس انجام كار‌هاي بزرگ‌تر با ريسك‌پذيري معقول در مجموعه شكل گرفت و اكنون در بسياري از حوزه‌هاي پزشكي و صنعتي همچون صنعت نفت، حمل‌ونقل ريلي، طراحي و ساخت ادوات كارخانجات صنايع كاني، كارخانجات سيمان، مهندسي فرايند و در زمينه‌هاي مختلف رشته‌هاي مهندسي برق، مكانيك، صنايع، سراميك، شيمي، معماري، علوم پايه و...

پژوهشگران جهاد قابليت‌هايي به دست آورده‌اند كه مورد اعتماد صاحبان صنايع هستند و بسياري از طرح‌هاي تحقيقاتي جديد جهاد در قالب قرارداد با صنايع انجام مي‌شود.

* اما انجام چنين كاري علاوه بر قبول ريسك از جانب جهاد دانشگاهي مستلزم پذيرش ريسك بالاي كار از سوي كار‌‌‌فرما‌‌ست كه در واقع هزينه را هم تقبل مي‌كند.

خب، ما در تلاش هستيم صنايع را قانع كنيم با توجه به توانمندي‌مان اين ريسك را بپذيرند و طرح‌هاي جديد را به ما بسپارند و در اين زمينه تا به‌حال موفقيت نسبي خوبي داشته‌ايم اما اگر مانند ديگر نقاط دنيا كه صندوقي براي حمايت كار‌هاي ريسك‌پذير وجود دارد، چنين صندوقي براي جهاد و مراكز تحقيقاتي مشابه ايجاد مي‌شد، براي انجام طرح‌ها براساس نياز كشور و توانمندي خودمان حركت مي‌كرديم و نبايد منتظر بودجه مي‌مانديم.

* در بعضي موارد علاوه بر ريسك بالا‌تر انجام طرح توسط محققان ايراني، قيمت بالاتر سپردن طرح به دست ايراني‌ها هم در واگذاري طرح به خارجي‌ها مؤثر است.

نرخ خدمات در ايران بالاست و با توجه به تورم شاهد افزايش ناگهاني مواداوليه هستيم. مجموع اين عوامل باعث گران تمام شدن طرح‌ها و سختي رقابت با شركت‌هاي خارجي مي‌شود اما هنر مديريت آن است كه طرح به انجام برسد حتي اگر با سود بسيار كم باشد.

* با اين سود كم و با توجه به اينكه گفته مي‌شود تنها 20 درصد بودجه جهاد دانشگاهي از اعتبارات دولتي تامين مي‌شود، كمبود مالي را چگونه مديريت مي‌كنيد؟

خب ، بودجه ما پاسخگوي توانمندي‌هاي جهاد در زمينه اجرا و توسعه طرح‌هاي پژوهشي بيشتر نيست.

ما سالانه توان انجام 70 تا 120 ميليارد تومان طرح پژوهشي را داريم درحالي‌كه امسال 7/44 ميليارد تومان بودجه به ما اختصاص يافته كه از اين مقدار 33 درصد را مي‌توانيم مستقيما براي پژوهش صرف كنيم و بقيه براي كمك به واحد‌ها، تهيه زير‌‌ساخت‌‌ها و همچنين حقوق پرسنل صرف مي‌شود.

البته 80 درصد حقوق پرسنل را از محل انجام طرح‌ها و همچنين برگزاري دوره‌هاي آموزشي علمي- كاربردي و كوتاه مدت تامين مي‌كنيم.

* شما در تعريف توانمندي‌هاي جهاد دانشگاهي به بسياري از پيشرفت‌هاي فني و مهندسي محققان جهاد اشاره كرديد؛ اما چرا همواره دستاورد‌هاي پزشكي محققان جهاد بيشتر مطرح و معرفي شده است؟

فعاليت‌هاي پزشكي كه در واحد‌هايي چون رويان و ابن‌سينا انجام مي‌شود از طرفي در حوزه فناوري‌هاي High Tech است و از سوي ديگر به‌طور مستقيم مورد نياز مردم است و به همين دليل بيشتر مطرح مي‌شود.

دليل ديگر هم اين است كه ما ترجيح مي‌دهيم در حوزه‌هايي چون مهندسي، علوم پايه و علوم انساني و اجتماعي با چراغ خاموش حركت كنيم.

* صرف‌نظر از اينكه نقشه جامع علمي كشور چه زماني به تصويب نهايي برسد، براي من اين سؤال مطرح است كه آيا طرح‌هاي تحقيقاتي كه براي شما اولويت دارند، با اهدافي كه در اين سند آمده است همخواني دارند؟

مسئوليت بخش فناوري شوراي تخصصي تهيه نقشه به رئيس جهاد دانشگاهي واگذار شده است و ما تلاش كرده‌ايم تا در تعامل با استادان دانشگاه‌ها فعاليت موفقي در اين حوزه صورت گيرد.

در پاسخ به سؤال شما هم بايد بگويم هم در تهيه نقشه جامع علمي كشور و هم در تعيين اولويت‌هاي ما براي پژوهش نياز جامعه، زمينه‌هايي كه كشور ما در آن زمينه‌ها داراي مزيت نسبي است و البته نگاه به آينده و پرداختن به فناوري‌هاي نوين مد نظر است.

ما با توجه به توانمان كه بايد در چند حوزه خاص متمركز شويم اين فاكتور‌ها را در نظر مي‌گيريم و فعاليت‌هاي پژوهشي جهاد را بر اين اساس تعريف مي‌كنيم.

سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي

پژوهشگران پژوهشكده رويان جهاد دانشگاهي براي نخستين بار در سطح خاورميانه و به‌عنوان پنجمين كشور جهان توانستند به فناوري توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي (IPS) از سلول‌هاي پوست دست يابند.

با تلاش محققان جهاد دانشگاهي تنها در مدت 9 ماه پس از ارائه مقالات توليد سلول‌هاي پرتوان القايي (IPS) در مجلات معتبر دنيا، جمهوري اسلامي ايران بعد از كشورهاي آمريكا، ژاپن، آلمان و چين به اين فناوري نوين دست يافت.

در اين فرايند، سلول‌هاي پوست موش و انسان با كمك انتقال ژن‌هاي موردنظر باز برنامه‌ريزي شده به سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي كه شبيه سلول‌هاي بنيادي جنيني هستند، تبديل شدند كه با توجه به تجربه پژوهشكده رويان در اين زمينه اين موضوع سبب توان مضاعف محققان در توليد سريع‌تر اين سلول‌ها شده است.

توليد سلول‌هاي پرتوان القايي، علاوه بر اينكه بسياري از مشكلات مربوط به كاربردي كردن سلول‌هاي بنيادي جنيني را مرتفع مي‌سازد، مي‌تواند در بحث ژن درماني، توسعه داروسازي، ناهنجاري شناسي جنين‌ها و مطالعه عملكرد ژن‌ها نيز مؤثر باشد.

ضمن اينكه دانشمندان در حال بررسي امكان توليد سلول‌هاي پرتوان القايي از بيماران صعب‌العلاج و دچار نقص ژنتيك هستند تا با تمايز اين سلول‌ها به سلول‌هاي مورد نياز بيماران، براي درمان آنها اقدام كنند.

فرايند توليد سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي نوعي باز برنامه‌ريزي سلول است كه بدون تخريب جنيني كه خود موضوعي بحث‌برانگيز در توليد سلول‌هاي بنيادي جنيني است، صورت مي‌گيرد و اين كشف علمي دانشمندان را به‌رؤياي ترميم اندام قطع شده و معيوب بدون تخريب جنيني نزديك مي‌كند.

محققان پژوهشكده رويان جهاد دانشگاهي با توجه به اهميت بيماري‌هاي عصبي، خوني، ديابتي و كبد و همچنين توان توليد اين سلول‌ها از سلول‌هاي بنيادي جنيني، در حال اجراي طرح‌هايي هستند كه در آنها بتوانند براي گروهي از بيماران مزبور سلول‌هاي بنيادي پرتوان القايي ايجاد كنند تا در آينده با كاربردي شدن اين سلول‌ها براي درمان اين بيماران اقدام كنند.

تاريخ درج: 15 مرداد 1387 ساعت 19:03 تاريخ تاييد: 15 مرداد 1387 ساعت 19:56 تاريخ به روز رساني: 15 مرداد 1387 ساعت 19:54
سه شنبه 15 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 140]