جهاد اقتصادی با رویکرد جایگاه اعتدال در کسب روزی

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

جهاد اقتصادی با رویکرد جایگاه اعتدال در کسب روزی نویسنده : روح ا... مظاهری منبع : اختصاصي راسخون مقدمه در آغاز سخن کلام را با آیه قران کریم پیرامون رزق و روزی آغاز می کنم ومن رحمه جعل لکم علیه والنهار لتسکنو فیه و لتبتقوا من فضله و لعلکم تشکرون(قصص73)،.... (و از رحمت او است که برای شما شب و روز قرار داد تا در آن آرام گیرید و از فضل وی روزی طلب کنید و باشد که شکر خدا گویید ) جهاد اقتصادی با حرکت مستمر و دارای پشتوانه قوی دینی و اعتقادی همراه است. واژه اقتصاد در مکتب ما مقدس و قابل احترام است چه برسد به این که همراه با جهاد آورده شود جهاد فکر انسان را به سوی حرکت خستگی ناپذیر و دارای کوشش فراوان سوق می دهد اعتدال در کسب روزی از مسائل مهمی است که توجه به آن بسیاری مشکلات فردی و اجتماعی را که در جامعه حاکم است تسهیل خواهد کرد. تقسیم زندگی چه در وقت و چه در کار باعث پیامدهایی می شود که عدم توجه به میانه روی در زمان و کار زندگی را دچار مشکل خواهد کرد. و فرد را در معرض نابودی چه در دنیا و چه در آخرت قرار می دهد. اهمیت این موضوع ما را واداشت تا در این راه قدم برداشته و احیای وظیفه کنیم. باشد که این مقاله گامی موثر در رشد جامعه داشته باشد. چکیده این مقاله پیرامون جهاد اقتصادی و جایگاه اعتدال در کسب روزی است در ابتدا با تقسیم وقت ، به دو قسمت تکوینی و تشریحی موضوع را آغاز و سپس با دقت در قرآن و روایات بحث ادامه پیدا می کند ادامه مطلب با موضوع تقسیم کار به صورتی که هر کس کار خود را به عهده بگیرد مورد بررسی قرار گرفته و میانه روی و اقتصاد را دو مقلوه جدایی ناپذیر قلمداد می کند در صورتی که حتی در برخورد با بدن هم باید رعایت اعتدال نموده زیرا همین بدن است که مجری اعتدال در زندگی فردی و اجتماعی است در مطلبی دیگر اثر تربیتی اعتدال در برخورد پدر و مادر با فرزندان مطرح می شود و آموزش احکام دینی را وظیفه اصلی پدر و مادر می داند نیازهای انسان هم موضوع قابل توجهی است که عدم توجه به آن خانواده را از مسیر اعتدال و در نهایت این مقاله، نتیجه گیری مطلوب حاصل می شود. واژگان کلیدی : 1- جهاد 2- اقتصاد 3- اعتدال 4- کار 5- تلاش 6- اسلام7- میانه روی 8- نیاز 9- خدا 10- تشریعی جایگاه اعتدال در کسب روزی یکی از ابعاد بسیار مهم اعتدال که بود و نبود آن تأثیر به سزایی در دیگر ابعاد مادی و معنوی زندگی دارد، اعتدال در کسب روزی است.عده ای با بی حالی و بی کاری از جاده اعتدال اقتصادی دور می شوند و عده ای بیشتر، با حرص و آز، در کسب درآمد، سبب فاصله گرفتن خود از جاده ی اعتدال می‌گردند.دین اسلام ملاک هایی را برای معلوم شدن درجه‌ی اعتدال اقتصادی افراد بیان کرده است که به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم: الف) تقسیم وقت با کاوش در آیات و روایات به این نتیجه می رسیم که دو نوع تقسیم وقت برای کار وجود دارد. اوّل: تقسیم تکوینی: که در نظام آفرینش برای موجودات تعبیه شده است و در آن روز و روشنایی برای حرکت و تکاپو، و شب و تاریکی برای آرامش و سکون تنظیم شده است:وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لِتَسْکُنُوا فیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (قصص/73)و از رحمت اوست که برای شما شب و روز را قرار داد. تا در آن آرام گیرید و از فضل وی روزی طلب کنید و باشد که شکر خدا گویید. تبصره: با توجه به روایات معصومین (ع): در صورت نیاز و با توجه به اقتضای کار، این تقسیم قابل تغییر است. دوم: تقسیم تشریعی: که در آموزه های دینی، براساس نیازمندی های جسمی و روحی، به آن سفارش شده است.الإمام الکاظم (ع): اجتهدوا فی أن تکون زمانکم أربع ساعات: ساعة لمناجاة الله و ساعة لأمر المعاش و ساعة لمعاشرة الإخوان و الثقات – الذی یعرّفونکم عیوبکم و یخلصون لکم فی الباطن و ساعة تخلون فیها للذّاتکم فی غیر محرّم و بهذه الساعة تقدرون علی الثلاث ساعات...(1) بکوشید تا زمانتان را به چهار قسمت تقسیم کنید: زمانی برای نیایش با خدا، زمانی برای تلاش جهت تأمین زندگی، وقتی برای دیدار با برادران و معتمدانی که عیوب شما را به شما بشناسانند و در باطن با شما خلوص و صفا داشته باشند و نیز فرصتی برای لذت ها و تفریحات حلال اختصاص دهید؛ و با انجام تفریحات است که برای گذراندن آن سه قسمت دیگر توانایی پیدا می‌کنید.اکنون بنگریم که یک شبانه روز ما چگونه تقسیم می شود؟ چند ساعت کار؟ کاری که با تمام وجود و همراه با وجدان کاری صورت می گیرد؟ چند ساعت به مناجات و عبادت حضرت حق و چقدر از اوقاتمان به تفریحات سالم می گذرد. بدون شک در صورت عدم برقراری توازن در برنامه‌ریزی، دچار خروج از اعتدال خواهیم شد. ب) تقسیم کار از آنجا که انسان ها دارای استعدادها و توانایی های گوناگون و متفاوتی هستند، لازم است هرکس در حیطه‌ی تخصص خودش به فعالیت بپردازد. این کار نه تنها نوعی اعتدال در کسب درآمد خواهد بود بلکه موجب افزایش تولید نیز می گردد.الإمام علیّ (ع): وأجعل لکلّ إنسان من خدمک عملاً تأخذه به – فإنّه أحری أن لایتواکلوا فی خدمتک.(2) برای هر یک از کارکنانت کاری تعیین کن و از او تعهد بخواه، این رفتار (تعیین کار) شایسته تر است، تا هیچ کدام کار خود را به عهده دیگری نگذارد. ج) میانه روی و اقتصاد درباره کسب روزی، احادیث فراوانی در نکوهش افراط و تفریط و دعوت به اعتدال، نقل شده است که براساس روایات نورانی، انسان پیوسته در معرض دو رذیلت اخلاقی قرار دارد: نخست، افراط و زیاده روی که برخاسته از رذیلت حرص و طمع است و موجب سلب آسایش جسمی و آرامش روان و از دست دادن فرصت کافی برای پرداختن به دیگر امور مادی و نیز امور معنوی می گردد؛ دوّم، تفریط و کم کاری یا بیکاری، که ناشی از تلقّی نادرست درباره مفهوم قضا و قدر و توکّل یا سستی ناشی از ضعف وجدان کار و روحیه رفاه طلبی است که هر دو در نگاه دین نکوهیده و مذموم می باشد:الإمام الحسن بن علیّ (ع): لاتجاهد الطلب جهاد الغالب – ولاتتّکل علی القدر اتّکال المستسلم – فإنّ ابتغاء الفضل من السنّة – و الإجمال فی الطلب من العفّة – لیست العفّة بدافعة رزقاً – و لا الحرص بجالت فضلاً، فإنّ الرزق مقسوم و استعمال الحرص استعمال المأثم.(3) در پی روزی، بیش از اندازه مکوش (که وقت دیگر کارهایت را هم بگیرد)، و بر قضا و قدر نیز، چنان اعتماد نکن که خود را (بدون جنبش و حرکتی) در اختیار قضا و قدر قرار دهی. همانا طلب روزی، از سنت است و میانه روی در طلب آن از عفّت؛ نه عفت مانع روزی است و نه حرص روزی را افزایش می دهد، چرا که روزی به قسمت است و حرص و آزمندی، گناه و معصیت.الإمام الصادق (ع): لیکن طلبک للمعیشة فوق کسب المضیّع، و دون طلب الحریص الراضی بدنیاه المطمئنّ إلیها، و لکن أنزل نفسک من ذلک بمنزله المتعفف المتعضّف، ترفع نفسک عن منزلة الواهن الضعیف، و تکتسب ما لابدّ منه.(4) باید کسب تو برای زندگی، از حدّ آدم های کم کار بگذرد و به اندازه اشخاص حریص دنیا نرسد؛ پس خود را در کار و کسب در حدّ انسانی با انصاف و آبرودار قرار ده و از اشخاص سست و ناتوان بالاتر و به کسب آنچه مورد نیاز است بپرداز.الإمام علیّ (ع): فخفّض فی الطلب و اجمل فی المکتسب ... و إیّاک أن توجف بک مطایا الطمع، فتوردک مناهل الهلکة.(5)طلب مال را سبک تر گیر و با اعتدال کار کن... و از آن بپرهیز که مرکب طمع، تو را بردارد و به درّه های هلاکت درافکند.قال العالم (ع) قال (ص): رأس الحمیّة الرفق بالبدن.(6) مروت و جوانمردی با بدن در رأس تمام پرهیزها است.مروت و جوانمردی ریشه در میانه روی و پرهیز از هرگونه شتاب و تندروی دارد چرا که بدن انسان هم نیاز به اعتدال در رفتار دارد.الإمام علیّ (ع): فلیکن حظّک من الدنیا قوام صلبک و امساک نفسک، و تزوّد لمعادک.(7) بهره‌ی تو از دنیا، باید به اندازه سرپا بودن و زنده ماندن تو باشد، و توشه گیری برای آن سرا.الإمام صادق (ع): من بات ساهراً فی کسب و لم یعط العین حظّها من النوم، فکسبه حرام... الصنّاع إذا سهروا اللیل کلّه فهو سحت.(8) هر کس سراسر شب را به کسب و کار بپردازد و حق و بهره‌ی چشم را از لحاظ خواب ادا نکند، چنین کاری برای او حرام است (در جایی که مانع انجام واجبات دیگر شود – یا به شدت مکروه می باشد).به راستی، رعایت اعتدال در کسب و کار نتایج خیره کننده ای در دیگر ابعاد زندگی خواهد داشت، به گونه ای که اعتدال و قوام اقتصادی سبب قوام عقلی، علمی، فرهنگی، تربیتی، اخلاقی، بهداشتی و... خواهد شد.(9) پدر و مادر روی عن النبیّ (ص) أنّه نظر إلی بعض الأطفال فقال: ویل لأولاد آخر الزمان من آبائهم، فقیل: یا رسول الله! من آبائهم المشرکین؟ فقال: لا من آبائهم المؤمنین! لا یعلّمونهم شیئاً من الفرائض و إذا تعلّموا أولادهم منعوهم – و رضوا عنهم بعرض یسیر من الدنیا؛ فأنا منهم برئ و هم منّی براء(10) رسول اکرم (ص) به بعضی از کودکان نظر کرد و فرمود: وای بر فرزندان آخر زمان از روش پدرانشان، عده ای گفتند: یا رسول الله از پدران مشرکت آن ها؟ فرمود: نه، از پدران مسلمان شان که چیزی از فرائض دینی را به آن ها یاد نمی دهند و اگر فرزندان، خود از پی فراگیری بروند منعشان می کنند و تنها از این خوشنودند که آنها درآمد مالی داشته باشند هرچند ناچیز باشد. سپس فرمود: من از این پدران بیزارم و آنان نیز از من بیزارند.سخن پیامبر اکرم (ص) در این روایت و امثال آن، حاکی از احتمال خروج از جاده‌ی اعتدال والدین در آخر الزمان است. آن ها می کوشند و عرق می ریزند تا تنها جیب و تیپ و کیف فرزندانشان جالب و جذاب باشد. متأسفانه این والدین عینک شیطانی را به چشم گذاشته اند که با آن (آخرت نزدیک) را دور می بینند و شاید سراب! و (آرزوهای دست نیافتنی) و دور و دراز خود را نزدیک و شاید در آستانه‌ی واقعیت! به همین خاطر است که حتی اگر فرزندان، خود دست به کار فراگیری دستورات دین شوند، والدین با رفتار و منش خود آن ها را از این راه دلسرد می کنند.این والدین خانه شان را به کارگاهی تبدیل کرده اند که در آن تنها آموزش هایی برای کسب درآمد بیشتر – به هر وسیله‌ی ممکن – داده می شود؟ کلاس های ترک معنویت و آخرت و چسبیدن به دنیا.برخی نان آوران، بر طبل بیکاری و بی عاری نشسته اند و برخی دیگر همه خواب و بیداری شان، حرف و سکوتشان و... همه بوی کار می دهد، آنقدر از خود بیگاری می کشند که شب و روز، خانه و محل کار، برایشان فرقی ندارد.وقتی پا به خانه می گذارند از نیمه های شب گذشته است، بیچاره دخترکی که به جای پدر و نوازش های او، عکس او را بغل گرفته و خوابش برده و همسرش در کنار سفره ای که چند ساعت از پهن شدنش می گذرد، انتظار آمدن شوهرش را می کشد و بالاخره شوهر از راه می‌رسد. بر سر سفره لقمه ای نان می خورد و سر به زیر لحاف می برد تا فردا دوباره قبل از بیدار شدن بچه ها، به دنبال کار از خانه بیرون بزند.برخی نان آورها را می بینی زودتر به خانه آمده اند، جیبشان پرتر و کیفشان کوک تر از بقیه است، اما دریغ از چند دقیقه نشستن کنار بچه ها! او با مکالمه های طولانی تلفن، نگاه مداوم به تلویزیون و بررسی روزنامه ها، عملاً دیگر وقتی برای جویا شدن احوال زن و فرزندان و تشکیل محفل تربیتی خانواده باقی نمی گذارد.چرا برخی زندگی ها به این سمت و سو کشیده شده است؟ چرا آیه (قوا نفسکم و اهلیکم) فراموش شده است؟ چرا برخی خانه ها همانند اردوگاهی می شود که به زور و اجبار، چند نفری را در زیر یک سقف جا می دهد؟ چرا برخی، تلاش ها و هزینه کردن هایشان تنها در مسیر آشپزخانه و توالت خلاصه می شود؟11 انواع نیازها حقیقت این است که دویدن ها و عرق ریختن ها به خاطر برطرف کردن (نیازها) صورت می‌گیرد.نیازها چند نوع می باشند: برخی واقعی اند و دین به ما امر کرده تا آن ها را از راه صحیح و عاقلانه تأمین کنیم. این نیاز شامل (ضروریات) - که حداقل غذا و لباس و مسکن است – و (رفاهیات) - مثل ماشین، یخچال و فرش و... – است را شامل می شود.و البته آنچه از کار و تلاش ما مهر عبادت می خورد و اجر و ثواب به همراه دارد، کوشش ما برای پاسخ دادن به این نیازهای حقیقی و رفاهی است.اما برخی نیازها (کاذب) و ساخته‌ی هوس ها می باشد که به کمک شیطان و سربازانش، نیاز تلقی می گردد. اموری که نبودش لطمه ای به زندگی توأم با آسایش و حیات معقول ما نخواهد زد، بلکه برعکس وجودش باعث تنوّع طلبی و فاصله گرفتن از زندگی انسانی خواهد شد. اما وسوسه‌ها و تبلیغات آن چنان آن ها را در نظر ما ضروری جلوه می دهد که احساس می کنیم، زندگی بدون آن، امکان پذیر نخواهد بود! – مثل هزاران نیازی که امروزه کار و تلاش اضافه برای پاسخ دادن به آن ها صورت می پذیرد – و در حقیقت با این رویکرد، اعتدال خانواده در معرض تخریب قرار می گیرد.این نیازهای کاذب، بسته به نوع کار و درآمد ما، در زندگی هایمان رسوخ پیدا کرده است. نگاهی به آشپزخانه و ظروف مختلفی که گاهی در سال یک بار هم استفاده نمی شود، نگاهی به دکوراسیون منزل، به تابلوها و گلدان های بی روحی که عکس چند حیوان و انسان بزک کرده بر آن نقش بسته، به کمد لباس و البسه متنوعی که گاهی با یک بار پوشیدن تاریخ مصرفشان پایان می پذیرد، نگاه به تجملاتی که خواسته و ناخواسته جزئی از زندگی مان شده است، خود شاهدی گویا بر تأئید این مسأله است.به امید آنکه روحیه‌ی اعتدال و میانه روی حاکم بر سرتاسر زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، اقتصادی، معنوی و... ما بشود. نتیجه گیری مطالب این مقاله که پیرامون جهاد اقتصادی با رویکرد جایگاه اعتدال در کسب روزی ما را به این مطلب سوق می دهد که عدم توجه به اعتدال و برخورد نکردن با عوامل از بین برنده اعتدال مثل تقسیم نکردن وقت چه تشریحی و چه تکمیلی عمینطور تقسیم نکردن کار چه در دنیا و چه در آخرت عاقبت خوبی برای انسان در پی نخواهد داشت چنانچه سعادت دنیا و آخرت با هم ارتباط دارد کسی که سعادت آخرت می خواهد باید وقت و زمان او اعتدال داشته باشد در پایان به این نتیجه می رسیم که اعتدال در آخرت ریشه در اعتدال در دنیا دارد. پي نوشت ها : 1. الحیاة، ج 1، ص 543. 2. بحارالانوار، ج 71، ص 143، ح 18. 3. همان، ج 75، ص 106. 4. الحیاة، ج 5، ص 480. 5. همان، ص 595. 6. الحیاة. 7. الحیاة، ج 4، ص 157. 8. همان، ج 5، ص 459. 9. ر.ک: الحیاة، ج 5، 575-581. 10. جامع الخبار، ص 106. 11. نهج البلاغه، ح 3. منابع 1.قرآن 2.الحیاه-محمدرضا حکیمی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی،1360 3.البحار- محمد تقی مجلسی- موسسه الرساله - بیروت-1340ق 4.جامع الاخبار- محمد بن محمد سبزواری، بیروت، آل البیت، 1413ق 5.نهج البلاغه، محمد دشتی، موسسه تبلیغاتی امیرالمومنین، قم ، 1376 /ع
#فرهنگ و هنر#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 920]