مفاهيم قرآني؛ نيازمند ژانري مستقل در تئاتر يا جاري در همه ژانرها / 22تجربه‌هاي محدود مانع شكل‌گيري ژانر مستقل تئاتر قرآني است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: مفاهيم قرآني؛ نيازمند ژانري مستقل در تئاتر يا جاري در همه ژانرها / 22تجربه‌هاي محدود مانع شكل‌گيري ژانر مستقل تئاتر قرآني است
گروه هنر: تعدادي از هنرمندان عرصه تئاتر ضمن تاكيد براينكه مفاهيم بلند آيات قرآن را مي‌توان دستمايه خلق آثار مختلف نمايشي قرار داد ولي بر اين نكته نيز اذعان دارند كه تجربه‌هاي محدود در عرصه تئاتر ديني در ايران مانع شكل‌گيري ژانري به نام قرآن در اين هنر بوده و هست.
در قسمت پيشين گزارش حاضر نظر هنرمندان عرصه تئاتر مبني بر شرايط داشتن ژانر تئاتري مستقل يا جاري بودن آن در گونه‌هاي مختلف تئاتر ارائه شد. عقايدي مربوط به جهان‌شمول بودن مضامين قرآن و صدمه زدن به آن در صورت محدود كردنش، لزوم برنامه‌ريزي و تحقيق در علوم قرآني براي اهالي تئاتر و مسستتر بودن مفاهيم قرآن در همه ژانرها. در قسمت دوم و پاياني اين گزارش نظر ديگر هنرمندان عرصه تئاتر مطرح مي‌شود.

«سپيده نظري‌پور» كارگردان و نمايش‌نامه‌نويس در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) در مورد تلقي ژانر قرآني به عنوان يك ژانر مستقل مي‌گويد: داشتن ژانر مستقل تئاتر قرآني نيازمند نهادينه شدن اهداف و محتواي اين ژانر است كه با توجه به پيشينه كوتاه اين مهم در كشور فعلا نمي‌توان به كاربردي شدن آن فكر كرد.

وي با تأكيد بر دقت و وسواس ويژه‌ در به كارگيري مضامين قرآني تصريح مي‌كند: قرآن كتاب مقدس مسلمانان است و وارد كردن مفاهيم آن به هنر تئاتر بسيار دشوار و نيازمند شناخت درست است. نوع استفاده از كلمات، مفاهيم، مضامين و حتي بازي كردن در اين عرصه بايستي حاوي تقدس خاص و ويژه قرآن باشد كه دقت مضاعفي مي‌خواهد.

اين كارگردان در مورد رويكرد گسترده غربي‌ها در استفاده از مضامين ديني و الهي و در مقابل رويكرد كم‌رنگ هنرمندان ما در اين عرصه مي‌گويد: در زمينه به‌كارگيري قرآن تلاش‌هاي شايان توجهي در ايران هم صورت گرفته است ولي متاسفانه نوع نگاهي سفارشي و مقطعي كاركردن در عرصه تئاتر ديني و قرآني حاكم است و در دوران مديريتي مديري يك سفارش و تاكيد بر كاركردن در عرصه تئاتر قرآني به وجود مي‌آيد كه اين سياست در دوران مدير بعدي دنبال نمي‌شود. اين روش باعث نماندن تأثير آثار مذهبي در اذهان مخاطبان مي‌شود.

«احمد علامه» نويسنده تئاتر و تعزيه با اشاره بر ويژگي‌هاي تئاتر به عنوان يك هنر مستقل و قابليت آن براي داشتن ژانر مستقل قرآني تاكيد مي‌كند: توجه به روح تئاتر و عجين كردن آن با مفاهيم قرآني يك ضرورت بديهي و قطعي به نظر مي‌رسد و حاكم كردن نگاه سفارشي و هدايتي به آن لطمه و آسيب مي‌رساند. ممكن است در كوتاه مدت با اين سياست كارهايي توليد و اجرا شود اما در درازمدت شاهد كارهايي تكراري و بدون مفاهيم درست و اساسي خواهيم‌بود.

وي در پايان سخنان خود با گله از حمايت نكردن هنرمندان از تجربه‌هاي نو در زمينه تئاتر قرآني مي‌گويد: وقتي اجراي يك نمايش داراي حكمت قرآني باشد مي‌تواند با مخاطب عجين و همراه شود و روح مفاهيم قرآني را در فرد نهادينه سازد. قرآن كتابي است براي راهنمايي و تكامل بشر و اين آيات حتي اين توانايي را دارند كه در همه قالب‌هاي تئاتر مفاهيم را ارائه كنند اما متاسفانه هيچ نوع حمايتي از سوي مديران فرهنگي در قالب تجربه‌هاي نو در تئاتر قرآني انجام نشده است.

«مهدي شمسايي» كارگردان تئاتر به جاري بودن قرآن در همه ژانرها اعتقاد دارد و مي‌گويد اگر در هر متن تئاتري از سطح گذشت و به مفاهيم ريشه‌هاي آن رسيد، به نوعي مضمون ديني و قرآني دست يافته‌ايم.

كارگردان نمايش «كنيزك من» با بيان اينكه دين از فطرت انسان‌ها جدا نيست ادامه مي‌دهد: به اعتقاد من تئاترهاي ديني از ساير تئاترها جدا نيستند زيرا مذهب و دين جزيي از فطرت انسان‌ها است و به طبع مباحثي كه در تئاتر مطرح مي‌شود از آنجايي كه با فطرت شخصيت‌ها سر و كار دارد بنابراين داراي محتواي ديني و مذهبي است.

اين نويسنده در پايان با اشاره به مسئوليت هنرمند و مسئول در برانگيختن مخاطب به تئاتر قرآني مي‌افزايد: علي رغم اينكه ممكن است نگاه مخاطب به تئاتر ديني آن گونه نباشد كه مد نظر ما است ولي ما اين وظيفه را داريم كه كمك كنيم تا ديد مخاطب به سمت و سوي درست هدايت شود و سپس به درجه‌اي برسد كه توانايي دريافت بعد ديني آثار هنري را داشته باشد و در نهايت سبب شود كه اين‌گونه كارها جايگاه خود را بيابد.

«عظيم موسوي» نويسنده و كارگردان تئاتر در گفت‌وگو با ايكنا درباره در مورد هويت مستقل ژانر تئاتر قرآني، تجربه‌هاي محدود را مانع تدوين مستقل اين ژانر مي‌داند كه در عين حال هر قصه و داستاني كه بر اساس آيات قرآن نوشته و اجرا شود مي‌توان لفظ تئاتر قرآني را در مورد آن به كار برد.

وي در بخش ديگر سخنانش نفس هنر را ديني مي‌داند و در اين‌باره توضيح مي‌دهد: اكثر نويسندگان درام به نوعي هنرمند محسوب مي‌شوند و مقوله هنر منعكس‌كننده خوبي‌ها و زشتي‌ها است و در ضمن زشتي‌ها را نكوهش و برملا مي‌كند بنابراين خود هنر يك پديده ديني است و يك وديعه الهي از سوي خالق محسوب مي‌شود.

اين كارگردان شعارزدگي را آفت تئاتر قرآني مي‌داند و در پايان سخنانش مي‌افزايد: متاسفانه در زمينه تئاتر قرآني دچار شعارزدگي شده‌ايم و وقتي موضوعي مطرح مي‌شود در ادامه از آن حمايت‌هاي لازم صورت نمي‌گيرد بنابراين هنرمند در ادامه راهش تزلزل و لغزش پيدا مي‌كند. عمل‌گرايي و رعايت قول‌هايي كه در مورد حمايت از گونه قرآني داده شده يكي از راهكاري مناسب و بايسته است.

«فرهاد شريفي» بازيگر و كارگردان تئاتر در مورد تعريف ژانر قرآني در گفت‌وگو با ايكنا بيان مي‌كند: به هر اثري كه در مسير قرآن و مرتبط با مفاهيم اين كتاب الهي باشد مي‌توان لفظ تئاتر قرآني اطلاق كرد و اعتقاد دارم بيشتر بايد به عمق مطالب توجه كرد تا لايه رويين آنها. صرف دادن شعار و تكيه بر باورهاي سطحي هيچگاه راهگشا نخواهد بود.

كارگردان نمايش «حكايت ناتمام اين زن خوشبخت» در پايان به لزوم تخصيص بودجه و امكانات اشاره مي‌كند و مي‌گويد: رفاه اهالي تئاتر و وجود سالن‌هاي تخصصي براي اجرا از بديهي‌ترين نيازهاي تئاتر محسوب مي‌شود كه ما در آن دچار كاستي‌هاي زيادي هستيم. مطمئن باشيد اگر كليت تئاتر مورد حمايت و توجه قرار گيرد تئاتر قرآني نيز مسير تعالي و پيشرفت را طي مي‌كند.

«محمدامير ياراحمدي» نمايش‌نامه‌نويس در گفت‌و‌گو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) مي‌گويد: وقتي در تئاتر تلاش مي‌شود پرسشي مطرح شود خود به خود آن اثر در جهت آموزه‌هاي ديني قرار مي‌گيرد و تئاتر جنبه قرآني پيدا مي‌كند. البته اگر نگاه كارشناسانه بخواهد در اين كار نهادينه شود نيازمند توجه، سرمايه‌گذاري و حضور هنرمنداني با اهليت علمي است و نمي‌توان انتظار داشت هر نويسنده‌اي با دست‌مايه قرار دادن آيات قرآني به يك نگاه كاملا مذهبي دست پيدا كند.

وي راه موثر را آموزش علمي به هنرمندان مي‌داند و پيشنهاد مي‌دهد: براي اعتلاي اين گونه تئاتري بايد در كنار درام‌نويسي كار آموزش قرآني نيز پيگيري بشود و نويسندگاني تربيت بشوند كه به تفسير قرآن از طريق تئاتر گرايش و رويكرد داشته باشند.

ياراحمدي در پايان درباره تعريف ژانري در تئاتر به نام قرآن تأكيد مي‌كند: وقتي بر اساس آيات مشخصي و يا برگرفته از اين آيات، نمايشي اجرا شود كه در واقع حاوي نوعي تفسير هم باشد مي‌توانيم به آن لفظ تئاتر قرآني اطلاق كنيم.

«محمودرضا رحيمي» نويسنده و كارگردان تئاتر در گفت‌وگو با ايكنا با اشاره به لزوم استخراج بن‌مايه مفاهيم از دل قرآن مي‌گويد: اگر قرار است تفكيك ژانري وجود داشته باشد بايد داوران و متخصصان صاحب‌نظر بررسي كنند قرآن كه متشكل از قصص و آيات مدني و مكي است به چه موضوعاتي پرداخته و آن موضوعات چگونه مي‌تواند در هنر نمايش تسري پيدا كند و در جان كلام درام‌نويسان ايراني بنشيند و اين‌كه به چه شيوه‌اي نوشته‌شان در صحنه تبديل به فعاليت هنري شود نيز لازم است بررسي شود.

وي در بخش ديگر گفته‌هايش مي‌افزايد: هيچ اجراي تئاتري بدون وجود جنبه‌هاي اعتقادي خالقش شكل نمي‌گيرد. يك هنرمند در كارش نقطه ديد و تفكرش را نسبت به اجتماع و شرايط انساني ترسيم مي‌كند. هنر قرآني هنري راستگو و صادق است كه براي چنين هنري قطعا مابه‌ازاي قرآني نيز يافت مي‌شود اما براي افتادن در مسير درست ناچار به انجام آزمون و خطاها هستيم.

«طلا معتضدي» نمايش‌نامه‌نويس در مورد هويت مستقل ژانر تئاتر قرآني، اعتلاي آن را در حوزه تئاتر ديني بيشتر مي‌داند و مي‌گويد: تئاتر قرآني در شاخه تئاتر ديني معنا پيدا مي‌كند و به نظرم در اين حيطه مي‌تواند حضوري مستقل و ارزشمند داشته باشد. اگر همه توان و سعيمان در جهت تعالي ژانر تئاتر ديني باشد خيلي بهتر مي‌توانيم كارهاي ماندگار در اين عرصه اجرا كنيم.

وي در پايان ناآگاهي هنرمندان را در مهجور ماندن مضامين قرآني و تصنعي شدن اجراها موثر مي‌داند و تاكيد مي‌كند: هنوز هنرمندان ما شيوه‌هاي درست استفاده از معاني قرآن را به صورت درست پيدا نكرده‌اند و به همين دليل اغلب اين اجراها تصنعي و غيرقابل باور براي مخاطب به نظر مي‌رسد. در حالي كه هر كدام از آيات و سوره‌هاي قرآن معماري خاص تصويري دارند و حتي فضاسازي آ‌ن‌ها بي‌نظير و خلاقانه است. وظيفه هنرمندان و مسئولان است كه با زمينه‌سازي مناسب امكان كار بيشتري را در اين عرصه فراهم كنند.

«مهدي متوسلي» نمايش‌نامه‌نويس و كارگردان تئاتر قائل به ژانر مستقل قرآني براي تئاتر نيست و معتقد اين كار كليت تئاتر را آسيب‌پذيرتر مي‌كند. تئاتر در همه زمينه‌ها مي‌تواند قرآني، مذهبي و اجتماعي باشد اين جداكردن‌هاي ژانري باعث از بين رفتن انسجام مي‌شود و در آخر هم با نكته قابل اعتنايي مواجه نمي‌شويم.

وي توضيح مي‌دهد: سوژه‌هاي ديني، قرآني، اجتماعي، مذهبي و انقلابي بايد به صورت پيوسته در كنار هم قرار بگيرند تا موثر باشند و باعث اعتلاي تئاتر شوند در غير اين صورت نگاه هنرمند زير عنوان‌ها و تيترها گم شده و هنر از رسالت خود جدا مي‌ماند.

نويسنده نمايش «پنجره فولاد» نمايش‌ قرآني را گونه‌اي از تئاتر مي‌داند كه سوژه و داستانش وامدار معنا و محتواي قران است. نمايش‌هاي بسيار مفرح و طنز وجود داشته كه سوژه‌اش قرآني بوده و اتفاقا مورد استقبال مخاطب هم قرار گرفته است شايد حتي برخي از مواقع احساس نويسنده و كارگردان اين بوده كه موضوعي كاملا اجتماعي را دنبال مي‌كرده اما كار كاملا رويكرد قرآني داشته است بنابراين در محتوا بايد به دنبال قرآن بود نه در ظاهر و اين نكته‌اي است كه در نظر من نمي‌گذارد قرآن را از كليت تئاتر جدا بدانم.

«حسن باستاني» كارگردان و نمايش‌نامه‌نويس در مورد تعريف يك اجراي قرآني به خبرنگار ايكنا توضيح مي‌گويد: تئاتر قرآني بيشتر در زمره تئاتر مذهبي قرار مي‌گيرد. البته مفهوم مهم است و اينكه آيا اين مفاهيم منطبق بر تعاريف قرآن هست و يا با آن قرابتي ندارد. به طور مثال در مورد موضوع گناه اگر نمايش‌نامه‌اي نوشته شود بايد منطبق بر تعاريف قرآني باشد و راهكار دست‌يابي به تئاتر قرآني در داشتن تئاتر ملي است.

وي در پايان بحث اشاره مي‌كند: در رشته تئاتر، كليت تئاتر تدريس و ارائه مي‌شود و اين وظيفه هنرمندان است كه با پرداختن مكرر به مفاهيم قرآني آن را نهادينه كنند. از سوي ديگر پرداختن به مقولات ديني بسيار دشوار و دقت زيادي را نياز دارد و احتياط و عاقبت‌انديشي رمز موفقيت در اين عرصه است. هنرمند با آزادي عمل و طرح سوال است كه مي‌تواند در اين عرصه موثر عمل كند.

با به پايان رسيدن اين گزارش آشكار شد كه نه يك عامل و دسته‌بندي روش‌هاي تعليم بلكه به‌كارگيري اين روش‌ها در كنار هم باعث تأثيرگذاري موضوع مهمي مانند قرآن در قالب هنر تئاتر مي‌شود. همچنين تلاش‌هاي يك مدير با تغيير يك شبه وي نابود مي‌شود كه براي رفع اين معضل در مورد مسائل ديني بايد به برنامه‌هاي بلند مدت انديشيد.

در كنار اين عوامل تحقيق و سواداندوزي در بحث علمي قرآن بر مسئولان و هنرمندان واجب است تا تحت برنامه‌ريزي بلندمدت، نگاه قرآني به تئاتر را در اذهان مخاطب نهادينه كنند. امر مهمي كه با بهاندادن به آن، شاهد اجراهاي سطحي و ناپايدار در اذهان مخاطب و تاريخ تئاتر كشور خواهيم بود. در اين راه روش‌هاي علمي متوليان سينما و تئاتر غرب براي مديران ايراني مفيد و قابل تعميم خواهد بود.
سه شنبه 7 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 370]