مفاهيم قرآني؛ نيازمند ژانري مستقل در تئاتر يا جاري در همه ژانرها / 21مفاهيم قرآني قابل به‌كارگيري در همه گونه‌هاي تئاتر است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: مفاهيم قرآني؛ نيازمند ژانري مستقل در تئاتر يا جاري در همه ژانرها / 21مفاهيم قرآني قابل به‌كارگيري در همه گونه‌هاي تئاتر است
گروه هنر: مفاهيم قرآني با اتكا به تحقيق، كسب دانش و برنامه‌ريزي قابل تعميم در همه گونه‌هاي مختلف تئاتري است زيرا نمي‌توان مفاهيم جهان‌شمول آن را در قالب يك ژانر محدود كرد.
يكي از اصول اوليه آموزش موثر و القاي مفاهيم خاص در قالب هنرها به ويژه تئاتر، تعليم از راه غيرمستقيم است. اين اصل در برنامه‌سازي راديو و تلويزيون و اصول آموزش و پرورش در مدارس نيز تعميم مي‌يابد. از طرفي كارشناسان هنرهاي دراماتيك ژانرهاي مختلفي را بنا به موضع و محتواي آثار، براي توليدات هنري در نظر مي‌گيرند كه صورت مستقيمي نسبت به مباني اصول آموزش از راه غيرمستقيم دارد و سليقه مخاطب و رويكرد عوامل و هنرمندان اثر، ناخودآگاه ويژگي‌هاي معيني را در ذهن متبادر مي‌كند.

در گفت‌وگوهايي كه با موضوع «مفاهيم قرآني؛ نيازمند ژانري مستقل در تئاتر يا جاري در همه ژانرها» در خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) انجام شده است به بررسي اين موضوع پرداخته شده كه براي آموزش مفاهيم قرآني به مخاطب در قالب هنرهاي نمايشي بايد از راه غيرمستقيم وارد عمل شد و از اين روش به عنوان روشي مطمئن در زمينه آموزش بهره برد و يا به دليل اهميت موضوع انتقال مفاهيم ديني، به ژانري مستقل در اين زمينه انديشيد. ابتدا با «زري اماد» نمايشنامه‌نويس و كارگردان تئاتر به گفت‌وگو مي‌پردازيم كه به وجود ژانر مستقل قرآني در تئاتر اعتقاد دارد و دليل اين نظر را ارائه كارهاي موفق مذهبي در چندسال گذشته مي‌داند.

وي ادامه مي‌دهد: همه ما با مضامين و قصص قرآن آشنايي داريم و مي‌توانيم به راحتي از آن‌ها در خلق نمايش‌نامه‌هايي مناسب و در شأن قران استفاده كنيم. وجود عناصر مختلف انسان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه در تمام آيات قرآن به هنرمند اين فرصت را مي‌دهد كه بتواند در نمايش‌نامه‌اش طيف متنوعي از موضوعات را در معرض ديد مخاطب قرار دهد.

اماد استفاده وفادارانه از مضامين قرآني را در تشكيل ژانر مستقل قرآني موثرترين مورد مي‌داند و تأكيد مي‌كند: در خلق هر اثر هنري چه در عرصه تئاتر و يا سينما به‌ هر حال تاثير خودآگاهانه و يا ناخودآگاهانه‌اي از دين و كتاب آسماني ديده مي‌شود. وقتي هنرمند كاري را آغاز مي‌كند روح و جلوه قرآني در كارش شكل مي‌گيرد. اجراي قرآني در حقيقت در حكم تلنگري بر ذهن هنرمند تئاتري است كه باورهاي دينش را در صحنه تئاتر به منصه ظهور برساند.

اين بازيگر و نويسنده در پايان ايمان قلبي هنرمند، پژوهش و تحقيق در زمينه دين و قرآن و شناخت اصول درام را از عناصر مهم در ساخت ژانر قرآني مي‌داند.

«امير آقايي» برخلاف نظر «اماد» ژانر خاصي را براي مفاهيم قرآني قائل نيست و دليل آن‌ را نبود وضعيت مشخص براي تئاتر در كشور معرفي مي‌كند و معتقد است تا زماني كه براي ژانرهاي معمول مانند كمدي، درام و ... فضا و امكانات كافي وجود ندارد، نمي‌توان به ژانر جديدي براي قرآن فكر كرد.

وي معتقد است: كسي كه مي‌خواهد تئاتر قرآني كار كند بايد حافظ، مترجم و مفسر قرآن باشد. در غير اين صورت به قرائتي سطحي و ظاهري در نمايش از قرآن مجيد دست پيدا مي‌كند. عوامل مالي و گرفتن بودجه و تسهيلات در اين زمينه نيز باعث جذب كاذب هنرمندان شده كه به نظر من اصلا زيبنده قرآن نيست و منجر به توليد آثار سطحي مي‌شود.

آقايي در پايان سخنان خود مي‌گويد: روش كار غربي‌ها درباره مفاهيم ديني چه در زمينه تحقيق و چه درباره توليد بسيار گسترده‌تر از كشورهاي مسلمان است. با توجه به اينكه در كشورمان تعريف جامع و كاملي از تئاتر ديني نيست، چندان نبايد به تشكيل ژانري مستقل اميد داشت.

«مهدي بجستاني» بازيگر تئاتر در پاسخ به پرسش ايكنا در مورد اينكه آيا مي‌توان ژانري مستقل به تئاتر قرآني اختصاص داد؟مي‌گويد: گرچه بسياري از اجراهاي تئاتري برگرفته از مفاهيم و مضامين قرآني است اما تاكنون قانون يا موارد مدوني در تشريح ژانر مستقل قرآني انجام نشده است.

اين بازيگر در پايان مي‌افزايد: در ضمير هر انساني روح خداجويي و دين‌مداري به صورت بالفطره نهادينه شده است و مي‌توان با بروز و به ظهور كشيدن آن باعث خلق نمايش‌هايي زيبا و اثرگذار شد. قرآن با توجه به اينكه درياي بي‌انتهاي معنا و شناخت و آگاهي است در حقيقت مي‌تواند در حكم يك منبع بي‌انتها براي هر هنرمندي باشد تا بتواند با توجه به نوع بضاعت و توانش از آن بهره ببرد و هيچگاه هم آثارش كهنه و تكراري نشود اما در اين راه به برنامه‌ريزي مدون احتياج است.

«نيما دهقان» كارگردان و نمايشنامه‌نويس درباره موضوع مورد بحث، قابليت تئاتر را براي تقويت ژانر خاص و مستقلي به نام قرآن بسيار بالا مي‌داند اما معتقد است در اين زمينه بايد سال‌ها برنامه‌ريزي شود تا مانند ژانر‌هاي ديگر از جمله كمدي، پليسي، وحشت و ... براي مخاطب پذيرفتني شود.

دهقان مي‌افزايد: از آنجا كه در قرآن كريم بخش مهمي از روايت‌ها به تاريخ و داستان اديان الهي مي‌پردازد پس مي‌توانيم در اجراي تئاتر، كارهايي با گرايش تاريخي داشته باشيم كه قرآني هم باشد و براي اين كار بايد ضرورت ايجاد شود كه ضرورت همان چيزي است كه ما از اثر هنرمند درك مي‌كنيم و در ادامه با آن ارتباط برقرار مي‌كنيم.

كارگردان نمايش «فقط آسمان مي‌داند» حاضر در سومين همايش سراسري آيين‌هاي عاشواريي در پايان تاكيد مي‌كند: هنرمند تئاتر به فن و تكنيك كار درام آشنا است و مانند يك طلبه و روحاني نيست كه دوره عاليه مفاهيم قرآني و ديني را گذارنده باشد و قدرت تفسير و تأويل را داشته باشد. براي دستيابي به موفقيت در اين زمينه دوره‌هاي تفسير و آموزش براي هنرمندان تدارك ديده شود زيرا هنوز هم بعد از گذشت سال‌‌ها از نزول قرآن برخي از مفاهيم و رازهاي آن كشف‌نشده باقي مانده است حال چطور انتظار مي‌رود هنرمند در اثرش بدون نقص به موضوعات قرآني بپردازد‌.

«اليكا عبدالرزاقي» بازيگر نيز در گفت‌وگو با ايكنا درباره ژانر مستقل قرآني در تئاتر خاطرنشان مي‌كند: دسته‌بندي فعاليت‌هاي تئاتري در موضوعات خاص باعث محدوديت هنرمند در كارش مي‌شود. از نگاه من هر تئاتر و نمايش‌نامه‌اي فاخر هرچند در لايه‌هاي زيرين به دين و مفاهيم معنوي توجه دارد.

اين بازيگر در ادامه مقيد كردن موضوع و كاركردن هنرمند در ژانري خاص را باعث نزديك شدن به كليشه و عدم خلاقيت در كار مي‌داند و برآيند اين عمل را در هنگام اجرا باعث برقرار نشدن ارتباط با مخاطب معرفي مي‌كند.

وي در پايان آفت تئاتر قرآني را طمع برخي دست‌اندركاران براي گرفتن تسهيلات و بودجه مي‌داند و راهكار اين معضل را تخصيص جشنواره‌اي مستقل و تخصصي در اين زمينه عنوان مي‌كند.

«عبدالحي شماسي» نيز نويسنده و كارگردان تئاتر با اشاره به جاري بودن مضامين ديني در آثار هنري در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) در مورد ژانر تئاتر قرآني و هويت مستقل آن مي‌گويد: به اين نوع تقسيم‌بندي‌ها اعتقاد ندارم زيرا در هر حال هر نمايش‌نامه‌نويسي بر اساس اعتقاد و بينشي كه دارد نمايش‌نامه مي‌نويسد اما برخي از افراد رويكردهاي قرآني و ديني در آثارشان برجسته‌تر است و ساير دوستان هم در ساير گونه‌ها به فعاليت مي‌پردازند.

اين نمايش‌نامه‌نويس در بخش ديگر سخنانش مي‌افزايد: قرآن اين توان و ظرفيت را دارد كه در انواع و اقسام سبك‌هاي تئاتري همچون درام مورد استفاده و بهره‌برداري قرار گيرد. وقتي كه نمايش‌نامه‌نويس و يا كارگردان مي‌خواهد به خصلت‌هاي ناپسند بشري نظير خشم، آز و غرور اشاره كند چه منبعي بهتر از قرآن او را مي‌تواند راهنمايي و هدايت كند اما محدود كردن هنرمند نيز باعث از بين رفتن خلاقيت او در درام‌پردازي مي‌شود.

شماسي در پايان صحبت‌هايش بيان مي‌كند: اين محدوديت باعث مي‌شود هنرمندان ما در عرصه تئاتر كمتر به قرآن گرايش پيدا كنند و هيچگاه اين عرصه به عنوان يك نياز مطرح نشود. متاسفانه برخي از مسئولان از هنرمنداني در اين عرصه حمايت مي‌كنند كه در سال‌هاي گذشته امتحان خودشان را پس داده‌اند و عملكردشان مويد اين نكته است كه نتوانسته‌اند به روح و بن‌مايه مفاهيم قرآني دسترسي پيدا كنند.

«علاء‌الدين قاسمي» نويسنده و تعزيه‌خوان، جهان‌شمول بودن مفاهيم قرآني را امكان محكمي براي ايجاد ژانر مستقل قرآني در تئاتر مي‌داند و معتقد است در اين راه اعتقاد عميق و قلبي هنرمند بسيار موثر است.

وي در پايان تلاش هنرمندان سينما و تلويزيون را در بهره‌مندي از مضامين قرآني مي‌ستايد و عنوان مي‌كند: وجود نگاه روشنفكرانه حاكم بر تفكرات برخي از هنرمندان تئاتري ما باعث شده كه اجراهاي محدودي در عرصه تئاتر قرآني شاهد باشيم و هنرمندان ما متاسفانه از اين منبع غني غافل هستند و براي بار دهم و بيشتر به سراغ اقتباس از نمايش‌نامه‌هاي غربي مي‌روند.

در پايان اين سلسله گفت‌وگوها در بخش نخست اين گزارش «شبنم فرهت» نمايش‌نامه‌نويس و بازيگر تئاتر در پاسخ به پرسش ايكنا مي‌گويد: در حال حاضر تئاتر قرآني در تعريف يك ژانر مستقل نمي‌گنجد و براي رسيدن به اين جايگاه نيازمند كارهاي زيربنايي و سازنده هستيم. توجه به آيين‌هاي كهن مذهبي و ملي در اجراها و نمايش‌نامه‌ها مي‌تواند ما در اين هدف ياري كند. اما رويكرد مستقيم به آيات و موضوعات قرآن يكي از پايه‌هاي اصلي هر تئاتري در ژانر قرآني است كه مخاطبش را با روح و فضليت آيات متبركه آسماني آشنا و همراه مي‌كند.

وي در پايان در مورد تئاتر ديني كه در غرب به صورت نهادينه و مدون وجود دارد اما در كشور ما چنين اتقاقي در عرصه تئاتر ديني رخ نداده است، توضيح مي‌دهد: دليل عمده اين مسئله به دليل حمايت كم‌رنگ متوليان تئاتر از آن است و بالطبع تئاتر ديني هم در اين زيرمجموعه مي‌گنجد و بنابراين در زمينه تئاتر قرآني هم با حمايت‌هاي مقطعي، زودگذر و صرفا جشنواره برگزار كردن دلخوش بوده‌ايم و از كارهاي زيربنايي و اصولي غفلت ورزيده‌ايم.

تا اينجا نظر سه دسته از هنرمندان را با شاخص لزوم تحقيق و برنامه‌ريزي با محوريت ژانري مستقل قرآني، جاري بودن قرآن در همه ژانرها و امكان آسيب‌زدن به مفاهيم جهان‌شمول قرآن با محدود كردن آن آشنا شديم. در قسمت بعدي اين گزارش بخش ديگري از نظرات هنرمندان عرصه تئاتر كشور ارائه مي‌شود.
سه شنبه 7 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 481]