محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855027173
گزارشي از همايش حكمت متعاليه و تدبير منزل پاسخ فلسفي به مسائلخانواده
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: گزارشي از همايش حكمت متعاليه و تدبير منزل پاسخ فلسفي به مسائلخانواده
جام جم آنلاين: يازدهمين همايش بزرگداشت حكيم ملاصدراي شيرازي با عنوان «حكمت متعاليه و تدبير خانواده» اول خرداد ماه امسال در محل مجموعه فرهنگي وزارت كار برگزار شد. در اين همايش كه هر ساله به همت بنياد حكمت اسلامي صدرا برگزار مي‌شود، جمعي از انديشمندان ازجمله آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، دكتر ابراهيمي ديناني، دكتر اعواني و دكتر داوري به ايراد سخن در باب تفكرات ملاصدرا پرداختند. در اينجا خلاصه‌اي از مجموعه سخنراني‌ها ارائه مي‌شود.
آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا در ابتداي اين همايش طي سخناني اظهار كرد: حضرت فاطمه‌س را مي‌توان رب‌النوع تدبير منزل دانست. مساله و ريشه بحث حكمت متعاليه و تدبير منزل، يك تقسيم قديمي در باب حكمت است كه حكمت را به 2 بخش نظري و عملي تقسيم مي‌كند؛ يعني در ذهن حكيم يا فيلسوف از هزار سال قبل، اين مساله مطرح بوده كه حكمت براي عمل و به نظر ملاصدرا، عمل نيز براي تقويت نظر است.
وي با اشاره به اين مطلب كه به اجتماع وارد كردن فلسفه و استفاده از آن در حل مشكلات جامعه، ريشه در مغرب‌زمين ندارد، تاكيد كرد: اين مساله در واقع ريشه در انديشه‌هاي باستاني ما دارد و حكيم آن كسي نبوده كه خود را جدا از جامعه نگه مي‌داشته است. سرآمد اين تفكر و انديشه، پيامبران‌ع بودند كه به فكر جامعه و مردم بودند.
در بعد عملي، منطق اقتضا مي‌كرد كه اول انسان خود را بسازد و بعد خانواده تشكيل دهد و بعد وارد جامعه شود كه حكما اولي را اخلاق، دومي را تدبير منزل و سومي را سياست مي‌ناميدند. به يك اعتبار، خانواده مقدم بر فرد است. خانواده هم اساس فرد است و هم اساس جامعه؛ چراكه تربيت اخلاقي فرد، ابتدا در جامعه شكل مي‌گيرد و اين سير تكاملي براي بشر است كه بايد اين مراحل را طي كند.
رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا اذعان كرد: خانواده روي سياست هم تاثيرگذار است؛ البته سياست نه به معناي امروزي، بلكه به معناي متداول و متعارف در حكمت كه به معناي اداره جامعه است. معمولا حكومت و سياست سالم، مربوط به انبياع بوده است. بعد ديگر جامعه نه اين است كه فقط شخص را سالم مي‌كند، بلكه او را هدايت نيز مي‌كند؛ يعني راه آينده را به او نشان مي‌دهد. نقش ديگر خانواده، كمك به رشد و كمال انساني انسان است.
در باب رشد و تعالي انسان، مساله فطرت مطرح است. در قرآن تاكيد بر اين است كه فطرت همان دين است. در فلسفه، فطرت اوليه و فطرت ثانويه داريم. يك مرحله فطرت، آفرينش است. در مرحله دوم فطرت، فطرت اوليه موجود بايد تقويت شود و مورد رشد قرار گيرد و فطرت ثانويه است كه اهميت دارد. اين فطرت ثانويه و رشد و تعالي آن به دست خانواده است، بنابراين مسووليت خانواده مشخص مي‌شود.
اما دكتر سيديحيي يثربي، عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي در يازدهمين همايش بزرگداشت حكيم ملاصدراي شيرازي گفت: ما به قدر كافي اسلام را مي‌شناسيم و اكنون مرحله عمل است. ما بايد با رفتار خود زمينه‌ساز تعالي خانواده باشيم.
ما در حكمت متعاليه چند مبنا داريم. يكي اين كه حكمت متعاليه انسان را موجودي داراي گسترش ميداند. در حكمت متعاليه مانند عرفان، عمل در رشد تاثير مي‌گذارد. رشد فقط آموزشي نيست، بلكه با عمل هم مرتبط است. خانواده در واقع رشددهنده است. بنا بر مباني حكمت متعاليه ما مي‌توانيم حتي قبل از تولد و در حين تولد بر رشد فرزند تاثير بگذاريم.
اخلاق و رفتار پدر و مادر، حرام‌خواري و... نيز حتي قبل از تولد فرزند بر رشد او تاثير مي‌گذارند. ملاصدرا بر آ‌گاهي و عمل در حكمت متعاليه تاكيد مي‌كند و مي‌توانيم از اين امور براي تدبير منزل استفاده كنيم. يك مشكل اساسي هم اين است كه ناليدن از مشكل، مشكلي را حل نمي‌كند، بلكه بايد آنها را حل كرد و در حل مساله و مشكل، مراكز فلسفي نقش زيادي دارند.
دكتر رضا اكبري، عضو هيات علمي دانشگاه امام صادق‌ع نيز در اين همايش گفت: در بحث‌هاي اخلاقي، 2 رويكرد مساله‌محوري و فاعل اخلاق‌محوري وجود دارد. هنگامي كه از مساله‌محوري در اخلاق صحبت مي‌كنيم، نظريه غايت‌گرايي و نظريه وظيفه‌گرايي كانت مطرح مي‌شود، اما فاعل اخلاقي در رويكردهاي ديگر مورد توجه است. نظريه حركت جوهري ملاصدرا نشان مي‌دهد كه توجه به فاعل اخلاقي، بسيار مهم‌تر از رويكرد مساله‌محور است.
رويكردهاي مساله‌محور بيشتر يك اصل اخلاقي را به چند غايت مرتبط مي‌دانند و يك فاعل واحد را به عنوان فاعل فعل اخلاقي مطرح و به فردگرايي هم بيشتر توجه مي‌كنند. يكي از مهم‌ترين اشكالات رويكرد مساله‌محور، محدود كردن اخلاق است.
وي با برشمردن ويژگي‌هايي چون توجه به زندگي اجتماعي انسان، توجه به زبان‌آموزي در جامعه و... به عنوان ويژگي‌هاي فضيلت‌محور گفت: از نظر ملاصدرا، در عالم انساني وجودها در حال ارتباط با همديگر هستند. الگوهاي اخلاقي در نظر ملاصدرا در بالاترين مراتب اشداد وجودي هستند. اگر ما اصول ملاصدرايي را بپذيريم، الگوهاي اخلاقي تاثيرشان بسيار بيشتر است.
در قالب تفكر صدرايي، فضائل خانواده، همان قابل اعتماد بودن دوسويه، سخاوتمند بودن، دقت در كارها، حكمت و... است. نگاه هگل به حركت، بر انديشه‌هاي بعد از خود تاثير بسياري گذاشت. ما هم بايد اين نكته را بررسي كنيم كه چرا حركت جوهري ملاصدرا كه مي‌تواند دستمايه نظريه‌هاي بسياري باشد، تا اين حد بلا‌استفاده مانده و تاثيرگذاري چنداني ندارد؟
اما دكتر رضا داوري اردكاني، رئيس فرهنگستان علوم در يازدهمين همايش بزرگداشت حكيم ملاصدراي شيرازي گفت: ملاصدرا در آثار خود به بحث تفصيلي درباره تدبير منزل نپرداخته؛ اما مسأله خانواده بويژه در زمان ما مساله مهمي است و رجوع به بحث خانواده در فلسفه اسلامي اهميت خاصي دارد.
نظر ملاصدرا درباره خانواده آنقدر اجمالي است كه تقريبا مي‌توان گفت وي براحتي و در برخي آثارش تنها با بيان يك پاراگراف از اين موضوع گذشته است. مكتب ملاصدرا وابسته به فقه است. مكتب او اگر چه مكتبي فلسفي است، اما وابسته به فقه است. در آثار فلاسفه حكمت نظري و عملي موجود است.
بعضي انديشمندان اسلامي به اين موضوع تدبير منزل به اجمال پرداخته‌اند و بعضي مانند فارابي به تفصيل. فارابي كسي بود كه در موضوعات مختلف به اعتدال پرداخته است؛ اما مثلا ابن‌سينا به فلسفه سياست در مقايسه با طبيعيات كمتر پرداخته است.
استاد دانشگاه تهران در ادامه سخنانش به بررسي تاريخچه اين بحث در فلسفه يونان پرداخت و اظهار كرد: يونانيان خانه را مثال عالم مي‌دانستند. آنها به همه چيز منظم مي‌نگريستند. افلاطون به مدينه بيشتر توجه كرد و ارسطو تدبير منزل را مورد توجه خاص قرار داد و حكمت عملي را تكميل كرد.
ارسطو هم افلاطوني فكر مي‌كرد. به نظر من، ارسطو خيلي افلاطوني و معلم اول فلسفه، افلاطون است و معلم اول حكمت، انبياع هستند. وقتي ارسطو از خانواده صحبت مي‌كند، بحث‌هاي دقيقي مي‌كند و گويا نمي‌تواند از افلاطون جدا شود. حكيمان ما مطالب تدبير منزل را از يونان باستان آموختند؛ اما با پرورش و خلاقيت خودشان. اين‌طور نبود كه عين مطلب را نقل كنند؛ بلكه بر اين آثار شرح‌ها و تفسيرهايي داشتند و به آن رنگ و لعاب اسلامي دادند. بنابراين اسلاف ما از فكر يوناني چندان جدا نيستند.
داوري گفت: ارسطو مي‌گويد كه ارتباط پدر با پسران در خانواده به شكل حكومت پادشاهي نزديك‌تر است و ارتباط شوهر با زن به نظام آريستوكراسي؛ زيرا حكومت مرد مربوط به اموري است كه در آنها صلاحيت دارد و همين‌طور هم زن. اگر مرد تنها به امور خانه رسيدگي كند، به حكومت اليگارشي نزديك‌تر است، چون خود را برتر از زن ميداند و ارتباط بين برادران نيز به حكومت تيموكراتيك شبيه است و دموكراسي به خانه‌اي شبيه است كه در آن رئيس وجود ندارد.
يك وجه مشترك ميان صاحب‌نظران فيلسوف و غيرفيلسوف درباره تدبير خانواده وجود دارد و آن اين است كه آنها مسائل شرعي و فقهي را در آثار خود بيان مي‌كنند و ملاصدرا اگر مي‌خواهد فقه نگويد، به فلسفه فقه پرداخته و آن‌را بيان مي‌كند. هيچ‌وقت فلاسفه ما بشر را در شهوت نديدند و حتي جامعه‌شناسان و فيلسوفان غربي نيز همين طور. ملاصدرا در آثارش زنا را با قتل مي‌سنجد و با تفسير فلسفي نظرش را در اين باره بيان مي‌كند.
ملاصدرا در بيان مقام فلسفه نكاح چند جمله آورده است كه اگر نكاح نباشد ممكن است نسل باقي بماند اما تشويش و فساد پديد مي‌آيد و معيشت بشر به خانواده قائم است. دليل اين‌كه اين همايش به اين موضوع پرداخته، نه اين است كه ملاصدرا به تفصيل به اين بحث پرداخته، بلكه اين است كه ما با توجه به پيشينه علمي خود مي‌توانيم به اين مهم بپردازيم و مسائل و مشكلات را حل كنيم.
آيت‌الله دكتر سيدمصطفي محقق‌داماد هم در اين همايش به ايراد سخن پرداخت. وي گفت: مساله تدبير منزل از ديدگاه حكما از سياست مدن جداست، بعكس نظام كنوني كه سيستم حقوق خانواده بخشي از نظام حقوقي مدن است. خانواده قطعه‌اي است كه از ديوار بلندش قانون عبور نمي‌كند. قانون در همه جا نقش دارد، ولي در اين كانون عشق و محبت رواج دارد. در اين كانون آنچه نقش اساسي دارد و از قانون به مراتب قوي‌تر است، مودت و عشق است. ملاصدرا مطالب مفصلي در مورد تدبير خانواده ندارد، ولي در آثار ابن‌سينا موجود است.
اصل كرامات بشري محور حقوق بشري است و بنابراين در اين مجال ما به بررسي كرامات انساني در انديشه ملاصدرا مي‌پردازيم. صدرالمتالهين درباره كرامت بشري بصراحت مي‌گويد: كرامت بشري چيزي است كه انسان را لايق خليفه‌‌اللهي در زمين كرده است. كرامت بشري، قوه علم و حكمت است و اگر اين قوه در بشر نباشد، هيچ مايه امتيازي براي بشر وجود ندارد.
ملاصدرا معتقد است اگر عقل براي بشر نبود، پست‌ترين و كوچك‌ترين حيوان درنده از انسان بافضيلت‌‌تر بود. اگر عقول نبود، نفوس آدمي برتري نمي‌يافت و مدبر نميشد، تا دست‌هاي زخمي انسان از كار و تلاش بالاتر از استخوان مرغان شود.
وي در ادامه سخنانش با طرح اين پرسش كه چه چيزهايي مي‌تواند كرامت بشري را تامين كند، به پاسخ اين پرسش با توجه به انديشه‌هاي ملاصدرا پرداخت و اظهار كرد: چه مي‌شود كه انسان‌ها دچار اختلاف مي‌شوند و تنها عده‌اي از حكمت بهره‌مند مي‌شوند و عده بسياري از آن بي‌بهره مي‌مانند؟ ملاصدرا 7 چيز را سبب اين اختلافات ميداند.
او تأكيد دارد كه هفت چيز انسان‌ها را از هم جدا مي‌كند؛ اولي طينت و سرشت است، ديگر اين كه آدمي از نظر خلق و خوي و هم از نظر جسمي داراي تفاوت است كه اين تفاوت را از والدين خود به ارث مي‌برد.
عامل ديگر اختلاف انسان‌ها، نطفه‌اي است كه از آن ساخته مي‌شوند كه اين پاكي يا ناپاكي پدر و مادر از طريق خون به فرزند منتقل مي‌شود و از سويي ديگر نيز اختلاف در شيوه‌هاي عادت‌بخشي به عادات حسنه است.
5 عامل از اين 7 عامل در علت اختلاف انسان‌ها به خانواده مربوط است و اين نشان مي‌دهد كه خانواده در كرامت انسان چقدر تاثيرگذار است. اصول سكون، مهر و رحمت (مهرباني) 3ستون خانواده سالم هستند. خانواده‌اي كه اين اصول در آن نباشد، فرزندشان آماده دريافت علم و تربيت نخواهد شد.
مشكلات صلح و محيط زيست كه امروز دغدغه بشريت است، جز از طريق كرامت انساني و تربيت در خانواده و از دوران كودكي حل نخواهد شد. اگر همه اين اسباب جمع شود، كرامت انساني تأمين مي‌شود و اگر همه علوم جمع شود و پايه و اساس خانوادگي نداشته باشد، حكمت متاليه نخواهد بود.
تدبير منزل؛ جزئي از حكمت نظري و عملي
دكتر غلامرضا اعواني، رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران نيز در اين همايش با اشاره به اين مطلب كه تدبير منزل يك‌ششم حكمت است، گفت: اگر اين تدبير منزل را نداشته باشيم، اصلا حكمت نداريم، چراكه حكمت يك كل است مثل فضيلت؛ بنابراين تدبير، جزيي از حكمت و دانش و دانشي است كه هم براي حكمت نظري و هم براي حكمت عملي اساسي است، البته ما نسبت به اين امر مهم غفلت كرديم، اما قدما، چه در غرب و چه در شرق، به آن بسيار توجه داشتند.
چين و هند و ايران باستان، حتي بيشتر از يونان به اين مساله توجه داشتند. اخلاق حقيقي بدون خانواده و خانواده بدون سياست معنايي ندارد. رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران آثار به جاي مانده پيش از ملاصدرا مانند اخلاق ناصري و... را اساسا اسلامي ندانست و گفت: اگرچه اين آثار رنگ و لعاب اسلامي دارند، ولي اساس آن مبتني بر فلسفه يوناني است، اما ملاصدرا التقاطي نيست و روش دارد.
دين همان حكمت است و اگر از اين جنبه به دين نگاه كنيم، مي‌توان حكمت اسلامي داشت. ملاصدرا كسي است كه از روي حكمت به انديشه‌ها و گفتارهاي معصومين‌ع نظر داشت و با اين روش به فلسفه پرداخت. اصولا در حكمت متعاليه، نظر و عمل از هم جدا نيست. راه حكمت متعاليه، اسفار اربعه است. ملاصدرا اين راه را از راه حكمت يونان نرفته است، بلكه از راه دين، قرآن و گفتار اهل بيت‌ع رفته است.
غلامرضا حسين‌پور
دوشنبه 6 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 455]
-
گوناگون
پربازدیدترینها