واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: گزيدهاي از سخنراني دكتر ديناني درباره حركت جوهري صدرا
حكمتو فلسفه- من دير به همايش رسيدم و لذا متوجه نشدم كه سخنران قبلي چه گفت تا من هم دنباله آن را بگيرم! نميدانم كه صدرا، خودش چقدر اهل خانواده بوده است.
تنها ميدانيم كه او 2 دخترش را خيلي دوست داشت براي اينكه 2 شوهر خوب براي آنها پيدا كرد كه هركدام بهنوبه خود اهل فضل و فلسفه بودند؛ فيض كاشاني و فياض لاهيجي. حالا نميدانم كه همسر فيض از شوهرش راضيتر بود يا همسر فياض! اما ميگويند روزي، همسر فيض كاشاني پيش پدرش شكايت برده بود كه شوهر خواهر من؛ فياض (به صيغه مبالغه) است ولي شوهر من چه؟ صدرا هم در جواب گله دخترش گفته بود، شوهر تو (فيض) عين فيض است!
از اين شوخي كه در تاريخ آمده بگذريم، ملاصدرا فيلسوفي است كه از 400 سال پيش به اين سو به حركت جوهري شناخته ميشود. صدرا معضلاتي را حل كرده كه از آدم ابوالبشر لاينحل باقي مانده بود. من در اين زمينه ادعا دارم. كسي اين را ميفهمد كه تاريخ مجادلات كلامي 14 قرن اسلام را بشناسد.
در كنار اصل حركت جوهري، صدرا واضع نظريات ديگري از جمله: حدوث جسماني، اتحاد عاقل و معقول و معاد جسماني نيز است. اما ببينيم، حركت جوهري چيست؟ بايد دانست كه آنچه آدمي ميشناسد، در حد عرضيات است و نميتواند جوهر را درك كند.
بنا بر اين آدمي حس جوهرشناسي ندارد. به همين دليل، جوهر در علوم تجربي، امري بيمعني است؛ اما هر فيلسوفي بدون جوهر قادر به انديشيدن نيست. بنا بر اين جوهر، امري معقول است. اين به آن معناست كه عقل جوهر را ميپذيرد. از اين رو، براي يك فيلسوف، جوهر ضرورت عقلياي است كه بايد اثبات شود. با اين حال، از نظر صدرا عرض و جوهر متحدند و در نتيجه جوهر (چونان عرض) حركت ميكند. ملاصدرا در هستي سكون نميبيند... . انگيزه صدرا براي كشف حركت جوهري، ديني بود.
انگيزه وي براي اين كار اثبات معاد جسماني است. اصلاً همه فلسفه صدرا در خدمت اثبات معاد جسماني است. صدرا در جايي ميگويد؛ نميدانم كه چرا آياتي را كه راجع به مبدأ عالم و خداوند است، بسياري از حكما و متكلمين تأويل ميكنند؛ اما آيات مربوط به معاد را تأويل نميكنند؟ به عبارتي؛ چرا در مبدأ تأويل هست؛ اما در معاد نيست؟ من معتقدم كه اگر كسي معاد جسماني صدرا را نفهمد، اصلاً توفيق درك (معاد) را نخواهد يافت. هيچ متفكري در مورد معاد به اندازه صدرا تعالي فكر نداشته است.
با اين حال، 400 سال پس از صدرا، اين حكيم زنوزي بود كه با حفظ مباني صدرا، حرف تازهاي در اين زمينه (معاد) آورد.
به هر روي، با دقت در نظريه حركت جوهري صدرا درمييابيم كه آن حركت از يك مكان به مكان ديگر، يا از محسوس به معقول و در نهايت حركت از كثرت به وحدت است. اما وحدت، همان ذات پاك بيبديل و بينظير حق تبارك و تعالي است.
تاريخ درج: 6 خرداد 1387 ساعت 09:27 تاريخ تاييد: 6 خرداد 1387 ساعت 10:27 تاريخ به روز رساني: 6 خرداد 1387 ساعت 10:22
دوشنبه 6 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1398]