واضح آرشیو وب فارسی:ايران دیپلماسی: جهان - درسهاي دموكراسي كويتي
جهان - درسهاي دموكراسي كويتي
ديويد پولاك و مهدي خلجي / ترجمه : آرش عزيزي: شنبه 17 مي (28 ارديبهشت) نزديك به 400هزار رايدهنده كويتي - كه بيش از نيمي از آنها زن هستند - پاي صندوقهاي راي رفتند تا پارلمان جديدي انتخاب كنند. پارلمان جديد جايگزين پارلمان سال 2006 خواهد شد كه به علت ناكامي در هماهنگي با كابينه توسط شيخصباح الصباح، امير حاكم، منحل شد. پارلمان كويت نسبت به ساير نمونههاي منطقه قدرتمند است اما تنشهاي درون خانواده سلطنتي اغلب تنها به بنبست كشيده شده است. اما به هرحال اين انتخابات اتفاق مهم و جالبي در دموكراسي عربي است و حتي شايد به محيط سياسي سازندهتري منجر شود.
آغاز نظام جديد انتخاباتي
اين انتخابات اولين انتخابات تحت نظام منطقهاي جديد است كه براي كاهش نفوذ سياسي قبيلهها، خريد راي و ساير سوءاستفادههاي ضددموكراتيك طراحي شده است. به جاي 25 منطقه كوچك - كه روابط و نفوذ شخصي لاجرم در آنها نقش بسياري دارد - با هر كدام دو نماينده انتخابي، پنج منطقه بزرگ خواهيم داشت (كه فرض شده كنترل و خريد آنها سختتر است) با هر كدام 10 نماينده. هر رايدهنده ميتواند چهار نفر از تقريبا 55 نامزد هر منطقه را انتخاب كند و 10 نفر كه بيشترين آرا را بياورند صاحب كرسيهاي پارلمان ميشوند.
در نظام قديمي رقابت براي راي زنده اما بسيار تخاصمي بين شخصيتها و گرايشهاي سياسي جريان داشت و نتيجه پارلماني متشتت بود كه اغلب با خودش و كابينه كشور در اختلاف بود. نتيجه غالبا فلج سياسي بود به خصوص وقتي كار به بحث بر سر توسعه منابع نفت و گاز كويت توسط شركتهاي خارجي ميكشيد. اين موقعيت مايوسكننده بسياري كويتيها را به اين فكر واداشت كه آيا قيمت دموكراسي كاهش سرعت توسعه اقتصادي و اجتماعي در مقايسه با همسايههايي چون دوبي، ابوظبي، بحرين و قطر است؟ نظام انتخاباتي جديد كويت قصد دارد فعاليت قانونگذاري را همگراتر و همكارانهتر سازد اما اصلاحات انتخاباتي اغلب يا عواقب غيرپيشبينيشده دارند يا هيچ عواقبي.
نگاه به آينده
بررسي نتيجه انتخابات كار سادهاي نيست. يكسوم نمايندگان قبلي نامزد نشدهاند و چهرههاي جديد بسياري نامزد هستند. در عين حال تعداد قابلتوجهي از نمايندگان قبيلهاي حاضر هستند كه فرق چنداني با پيشينيان خود نخواهند داشت. براي اولينبار در تاريخ كشور، زنان ميتوانند عضو مجلس شوند. آنها حق انتخاب كردن و انتخاب شدن را در انتخابات قبلي به دست آوردند اما هيچكس در آن زمان به مجلس راه نيافت و معلوم نيست كه نظام انتخاباتي جديد كمكي به تغيير ساختار جنسيتي بكند. اگر چنين تغييري صورت بگيرد، گامي نمادين و مثبت خواهد بود. اما از آنجا كه بعيد است باز 27 نامزد آن بيش از يكي، دو نفر آنها انتخاب شود، اين زنان احتمالا تاثير چنداني بر روند قانونگذاري نخواهند داشت.
مهمترين تغيير ميتواند در تركيب اعضاي اسلامگر (سني) صورت بگيرد كه قبلا با 17كرسي بزرگترين بلوك واحد بودند. انتظار ميرود تعداد اسلامگرها و ساير سنتگرايان كمي كاهش يابد. اگر اين اتفاق صورت گيرد، تحركات شاخصي در زمينه اصلاحات و مسائل اجتماعي مثل جدايي جنسيتي در مدارس، كه بحث داغي در كارزارهاي تبليغاتي بود، صورت خواهد گرفت.
نكته ديگري كه بهخصوص براي سياستهاي اقتصادي و انرژي به همين اندازه مهم است، توازن جديد بين پراگماتيستها، كه اغلب از طرحهاي دولت پشتيباني ميكنند، و بلوكهاي اپوزيسيون پوپوليست يا ناسيوناليست، كه اغلب عليه آنها راي ميدهند، خواهد بود.
چشماندازهاي كلي
اضافه بر نتايج غيررسمي نظرخواهيها و گزارشهاي مختصر، تحليل نيمهرسمي كه اخيرا انجام شده (و در كمال تعجب در نشريات كويت منتشر شده است) ميگويد ساختار كلي پارلمان جديد مشابه پارلمان سال 2006 خواهد بود. اين يعني بلوكهاي اسلاميست و قبيلهاي هر كدام يكسوم كرسيها را در اختيار خواهند داشت و مابقي بين گروههاي پوپوليست، ليبرال و شيعه پخش ميشود.
اين اتفاق مثل گذشته پارلمان را بدون اكثريتي كارآمد باقي ميگذارد و به ادامه بنبست سياستي و تقابل سياسي ميكشد گرچه نه به اندازهاي كه كار به بيثباتي سياسي كشيده شود. به بيان ديگر محتملترين سناريو تكرار گذشته است بهرغم نظام منطقهاي جديد و ظهور احتمالي چهرههاي جديد بسيار در پارلمان. اما توازن بين نيروهاي سياسي رقيب اينقدر نزديك هست كه تنها چند تغيير كوچك ميتواند رابطهاي همكارانه بين خانواده سلطنتي و كابينه از يك طرف و قوه مققنه از طرف ديگر ايجاد كند.
عامل شيعه
كويت مدتهاست از صلح نسبي بين اكثريت سني و اقليت شيعه خود سود ميبرد. اما اوايل امسال حاميان حزبالله شيعه در كويت به محبوبيتي موقتي دست يافتند و اين پس از آن بود كه كابينه به شدت از عزاداران عماد مغنيه، مرد شماره يك نظامي حزبالله لبنان كه در ماه فوريه با بمبي در ماشينش در دمشق كشته شد، انتقاد كرد و چندين نفر از آنها را در مراسم عزاداري دستگير كرد. وقتي حزبالله عليه «دشمن» خارجي همچون اسرائيل قد علم ميكند، محبوبيت اين سازمان بيرون لبنان بالا ميرود. در مقابل هر وقت به جنگ داخلي دامن ميزند - يعني مثل تنشهاي اخيري كه اين گروه با نيروهاي دولت لبنان و نظاميان سني داشت - حمايت منطقهاياش آسيبي جدي ميبيند.
بحران لبنان باعث شده هواداران حزبالله در ساير نقاط در دفاع صريح از آرمان اين سازمان يا افراشتن علني پرچمش، كار سختي داشته باشند. روزنامههاي كويت در روزهاي پيش از انتخابات مقالاتي راجع به نقش منفي حزبالله در لبنان منتشر كردند. چند صداي ديگر هم اين ملاحظه حساس را براي انواع بنيادگرايان، چه شيعه و چه سني، مطرح كردهاند. بعضي ليبرال دموكراتهاي شاخص به كويتيها هشدار دادهاند به نامزدهاي اسلامگر راي ندهند تا كشور دچار سرنوشت لبنان نشود.
دشمنان اصلي نامزدهاي شيعه سلفيها و ساير بنيادگرايان سني هستند، درست مثل انتخابات سال 2006. در آن هنگام وزير سابق نفت به گزارشگري گفت كه شيعهها ميخواهند اعضاي مذهب خود نمايندهشان باشند اما در غير اين صورت «سنيهاي ليبرال را به بنيادگرايان ترجيح ميدهند». احتمالا حداقل چندتايي نماينده شيعه انتخاب ميشوند اما به علت جدايي رايدهندگان، آنها احتمالا بيش از 10درصد پارلمان را تشكيل نميدهند با اينكه 30درصد جمعيت كشور هستند. اما شيعههاي كويت با اتحاد غيررسمي با ليبرالها اميدوارند همزيستي تاريخي دو مذهب در اين كشور را بهرغم تخاصمات داخلي ساير كشورهاي منطقه كه دوباره سر بلند كرده است، حفظ كنند.
سياست آمريكا
براي ايالات متحده، انتخابات كويت دقيقا مصادف با بازديد رئيسجمهور بوش از خاورميانه است كه اين نگاهها را به سياست بوش براي تشويق دموكراسي (كه نتايج متفاوتي داشته است) در منطقه جلب ميكند. كويت كه پس از اشغال صدام حسين در سال 1990 توسط نيروهايي به رهبري آمريكا آزادشد، كشوري اسلامي اما حامي آمريكاست. گرچه اختلاف بين دولت و پارلمان كويت احتمالا از بين نخواهد رفت اما اين اتفاق در دموكراسي عربي شايسته جشني حداقل معتدل هست.
ديويد پولاك عضو ميهمان موسسه واشنگتن است كه روي قانونمنديهاي سياسي كشورهاي خاورميانه كار ميكند، مهدي خلجي نيز عضو ميهمان موسسه است و روي نقش سياست در روحانيت معاصر شيعه در ايران و عراق كار ميكند.
منبع :
ديدهبان سياستي 1374، موسسه واشنگتن براي سياست خاور نزديك، 16 مي 2008.
دوشنبه 6 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ايران دیپلماسی]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 607]