محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803872632
علل ظهور و ثبات سامانيان (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
علل ظهور و ثبات سامانيان (2) علل اجتماعي 1 ـ رفاه عمومي در سايه امنيت سياسي در راستاي اقدامات خردمندانه سياسي و تکاپوهاي نظامي آل سامان، به تدريج آثار اجتماعي آن نيز شکوفا شد. لذا با تلاش اينان، عدالت و عمران و آبادي رواج و امنيت سايه گستر شد. همين نکته سبب آن شد تا مراکز قدرت سياسي، به مرکز تجمع دانشمندان مبدل گردد. اسماعيل مردي خردمند، دادگر و نيک رفتار و بردبار و نسبت به رعيت مهربان بود. (1) حکايت " بوي جوي موليان "، وجه تسميه از يک اقدام خيرخواهانه دارد. چون اسماعيل ناحيه سرسبزي را خريد، پس از چندي آن را به مواليان يا غلامان خود بخشيد و لذا اين نقطه به جوي موليان شهرت پيدا کرد. (2) حتي اسماعيل جهت بسط رفاه عمومي، به سختگيري و شدت عمل نيز مبادرت مي ورزيد. از سوي اسماعيل، رئيس نانوايان شهر نيشابور که تضييع حقوق و رفاه عمومي را کرده بود، به شديدترين صورت مجازات شد و دستور داد تا او را در پيش چشم همگان زير پاي پيل انداختند. (3) در حکايتي ديگر آورده اند که خربنده اي از آن اسماعيل، به پاليزي داخل شد و زيان رسانيد. گفت : من از بهر خطاي تو به دوزخ نتوانم رفتن. پس بفرمود تا دستش ببريدند. (4) بدين ترتيب، ايجاد رفاه و امنيت عامه از سوي اميران نخستين ساماني، اسباب قوت و ظهور دولت آنها را در عصر اسماعيل و پس از آن فراهم نمود. 2 ـ نظام طبقاتي شايسته سالار از مميزه هاي جالب توجه امراي ساماني، حتي پيش از تأسيس اين دولت در خراسان بزرگ، اتکاي سامانيان بر همه طبقات اجتماعي، به ويژه بر شايستگان و خردمندان بود. بسياري معتقدند که آل سامان بيشتر متکي بر طبقه دهقاني بوده است. (5) حتي برخي تلاش دارند تا ثابت نمايند که ساختار دولت سامانيان از همان آغاز مبتني بر نظام فئودالي بوده است. (6) بدين ترتيب شاهنامه فردوسي را نيز به منزله تعيين جايگاه ديرينه نظام دهقاني در جامعه ايراني بر مي شمارند. در حالي که شاهنامه بيش از آنکه مبين نامه شاهان باشد، مبين ساختار فکري ايرانيان و اصالت عنصر ديرينه او در قبال بيگانگان است. فردوسي با احساس خطر از دو قوميت بيگانه حاضر در ايران، ( ترک و عرب) بيش از آنکه منادي نظام طبقاتي جامعه ايرني باشد، شارح هويت عنصر فرهيخته و تفکر آزاد انديش و نگرش خردمندانه ايراني است. اساساً نظام طبقاتي جامعه ساماني از همان آغاز مبتني بر شايستگي و شأن در خور افراد بود. لذا دانشمندان در برابر اميران ساماني مجبور به زمين بوسي نبودند. (7) امير ساماني بيش از اينکه در محفل دهقانان و اشراف خشنود باشد در مجمع عالمان دلخوش و مسرور است. (8) 3 ـ مردم دوستي و رعيت نوازي بيش از هر کس ديگر، مردمان ماوراء النهر و خراسان، بر مدارا و ملايمت اميران ساماني با رعايا و توده هاي مردم آگاهي کامل و اشراف داشتند. همين قضيه خود دليل بارزي بر حمايت اجتماعي گسترده و وسيع از تبديل حکومت محلي سامانيان به يک دولت مقتدر و بي بديل در خراسان بزرگ شد. بسياري از مورخان به صراحت از عدل گستري و ايجاد فضاي آرام و امن در دوره سامانيان، به ويژه حتي پيش از تاسيس آن اشاره نموده اند. (9) حتي برخي خصوصيت بارز عصر ساماني را رعيت پروري و عدالت و بسط آن در قلمرو خويش دانسته اند، و نيز بسط علم و فرهنگ و آزادي هاي سياسي ـ اجتماعي را معلول و محصول آن مي دانند. (10) کافي است به دهها حکايت از شخص امير اسماعيل، پيش از بنيانگذاري دولت سامانيان، در شيوه مردم دارانه اشاره کرد. (11) اسماعيل چون بر تخت امارت تکيه زد، با اطرافيان خود همچون گذشته رفتار مي نمود و بي توجهي بدانان را دور از اخلاص و انسانيت مي ديد. (12) در فصل زمستان که تردد مردم به نزد او مشکل مي نمود، خود به نزد رعايا مي رفت و از وضع آنان از نزديک جويا مي گشت. (13) علل فرهنگي : 1 ـ بسط علم و فرهنگ و خلاقيت نمي توان ادعا کرد که ايرانيان از علم و دانش فاصله داشتند و لذا سامانيان چنين رهاوردي را براي عنصر ايراني به ارمغان آوردند. بلکه ايرانيان هميشه ملتي صاحب ذوق و انديشه و خلاقيت بوده اند و در اين راستا هرگاه فرصت و موقعيت مناسبي به دست مي آمد در بسط و رونق آن مي کوشيده اند. آل سامان پس از گذشت عصر باستان و تنزل موقعيت فرهنگي و تمدن ايراني، احياگر زمينه هاي رشد و شکوفايي فرهنگي بودند، فرهنگي که همساز با مباني فکري مکتب اسلام نيز بود. از سوي ديگر چنين زمينه مستعد موجبات ظهور خلاقيت هاي نهفته و بروز شکوفايي علم و دانش هاي گوناگون شد. يکي از مهمترين مباني استوار دولت ساماني، بدون شک در تمام دوران امارت ساماني همين موقعيت استثنايي بود که حاصل شد. 2 ـ اميران در سايه خردمندان آغازين طليعه هاي حکومت آل سامان، حاکي از وجاهت و منزلت والاي خردمندان و بزرگان علم و انديشه در دستگاه آنان بود. زماني که اسماعيل به امارت نشست ( پيش از تأسيس دولت و استقرار بر خراسان ) به دليل حرمت نهادن به مقام علماء و از جاي برخاستن به احترام آنان، بسياري او را مواخذه مي کردند. (14) از اين رو برخي از محققان معتقدند که حيات فرهنگي در ايران، با روي کار آمدن و ظهور سامانيان آغاز شد. (15) حتي بايد گفت آل سامان نخستين مروجان معنويت و روح ايراني به شمار مي آيند. (16) همين قضيه نه تنها اسباب دگرگوني فرهنگي در ايران بلکه در مشرق زمين را ميسر ساخت. بدين ترتيب ظهور سامانيان آينده شرق را رقم زد و به ويژه در ايران، تعادل مناسبي را براي پرورش هنر، علوم و ادبيات فراهم ساخت. (17) 3 ـ رشد روز افزون آراء و انديشه ها حمايت اميران نخستين ساماني از صاحبان علم و انديشه، موجبات يک خيرش و رستاخيز را فراهم ساخت. همين زمينه ها اسباب پيدايي مکاتب فلسفي، علمي و حتي مذهبي در قلمرو اولين امراي ساماني شد. بنابراين رونق و رشد افکار و مکاتب علمي و فکري در قلمرو اميران نخستين ساماني، حکايت از جريان توفنده اي دارد که پس از تثبت و استقرار سامانيان و پديدار شدن يک نظام منسجم به وجود آمد. لذا بسط و توسعه چنين زمينه هايي قطعاً از اساسي ترين دلايل اقتدار زمامداران فرهنگ پرور آل سامان در شرق خلافت گرديد و مقتضيات لازم را براي رونق کار آنها در آينده ايجاد کرد. مهم ترين دست آورد اين حرکت فرهنگي، تثبيت يک دولت بزرگ از ميان سرزمين هايي مستعد و آماده براي چنين امري بود. (18) 4 ـ تسامح و تساهل با آراء فکري گوناگون در واقع آل سامان پس از استيلا بر نواحي مختلف ماوراء النهر، شاهد ورود آراء و عقايد متنوع و متعدد به بخارا شدند. در اين حال بدون آنکه در قبال اين افکار گوناگون موضع گيري کنند، به ايجاد بستر مناسبي از مدارا و قابليت پذيري نسبت به ديدگاه هاي مختلف دست يازيدند. لذا هنگامي که امير اسماعيل به تأسيس يک دولت وسيع مبادرت نمود، در واقع اين زمينه هاي نامتجانس فکري در خراسان بزرگ را با تساهل و تسامح به شکلي متجانس مبدل ساخت. بنابراين بي دليل هم نبود که خراسان بزرگ به رغم اينکه از آبشخورهاي فکري و عقيدتي چندي سيراب مي شد ليکن در دوره سامانيان هيچگاه به تشتت و برخورد نينجاميد. علل اقتصادي : 1 ـ رونق اقتصادي در سايه امنيت سياسي اقتصاد يک جامعه، وابستگي تام به امنيت سياسي آن دارد. قطعاً با انجام تکاپوهاي سياسي و نظامي نخستين امراي ساماني در ماوراء النهر و پس از مدتي در خراسان تمام تلاشها آنها به ويژه از نيمه قرن دوم، در راستاي ايجاد يک نظم و امنيت سايه گستر بود. سرکوب شورش هاي داخلي و غائله هاي متعدد، مقابله با تندروي خوارج و همچنين تأمين سر حدات، از جمله اقداماتي در راستاي ثبات و رونق اقتصادي جامعه ساماني بود. بنابراين تکاپوهاي اقتصادي در قلمرو خراسان بزرگ، به يمن فعاليت هاي گسترده اين اميران هر روز گسترده تر و از رونق بيشتري برخوردار مي شد. بيهوده نيست که در ايام امارت اسماعيل ساماني، از بحران هاي اقتصادي چيزي نمي بينم. زيرا امير ساماني به سختي در قبال کجروي هاي سودپرستانه يا تقلب و غش در معاملات ايستاده است. ماجراي سنگ خراج ري از جمله حکايات معروف دوران امارت امير اسماعيل ساماني است. (19) 2ـ توسعه تجارت و بازرگاني تلاش هاي اقتصادي نخستين دوره تاريخ آل سامان، به زودي به ثمر نشست و به توسعه و رونق تجارت و بسط بازرگاني در ديگر بلاد و مناطق پيرامون انجاميد. همچنين در سايه فضاي امن سياسي و رونق اقتصادي، به تدريج بازارهاي قلمرو کوچک ساماني رونق گرفت، به نحوي که پس از تأسيس ارکان سياسي دولت سامانيان، از وجود بازارهاي عديد معاملات و يا داد و ستدهاي خاص در اين منطقه با خبر مي شويم. (20) همين قضيه، از عمده ترين دلايل ثبات اقتصادي و متعاقباً رونق تجاري و بالنتيجه از اسباب رشد روز افزون قدرت سياسي آل سامان در منطقه بوده است. 3 ـ عيار بالاي مسکوکات و رواج آن در ديگر بلاد يک نکته جالب که در عين حال دلالت بر توسعه تجارت و بازرگاني و همچنين زمينه هاي اقتصادي در عصر آغازين حکومت ساماني دارد آن است که مسکوکات به دست آمده از نخستين روزگار امراي ساماني در عيار بالا ضرب شده است. حتي در تاريخ ما شاهد ضرب سکه هاي نقره و سپس زرين در همان دوران آغاز امارات سامانيان و حتي پيش از رسميت يابي سامانيان، در روزگار اسماعيل اول ساماني هستيم. (21) بنابراين توان اقتصادي سامانيان خود عامل مهمي بر سر ايجاد و بنيانگذاري دولت نهاد. حتي اگر ضرب سکه هاي دينار را هم در نظر نگيريم، رونق مسکوکات ديگر از زمان احمد اول ساماني رواج داشته است. جالب تر اين است که بدانيم به تازگي گنج هايي در اروپا و اسکاندينا به دست آمده است که بيشتر آنها درهم هاي ساماني بوده اند. (22) 4 ـ اخذ متعادل ماليات آل سامان به دليل اجتناب از تجملات و دستگاه هاي پر شکوه سلطنتي در آغاز حاکميت خويش، چندان نيازي به جمع آوري گسترده و فراوان ماليات از مردم نمي ديدند. به همين جهت نيز ماليات در آغاز در حد تکافوي اندک اخذ مي شده است. رعايت اين نکات شامل موارد ديگر نيز مي شد، به گونه اي که در زمان احمد اول ساماني او به گارگزارانش توصيه موکد مي کرد تا از رشوه خواري در امر ماليات بر حذر باشند، و آنان را که در اين وادي مي افتادند به سختي مجازات مي نمود. (23) مادامي که اين رويه از سوي اميران ساماني رعايت مي شد، توده هاي مردم نيز به هواخواهي و حمايت از آنان برخاستند. در پايان بايد اشاره کرد که عوامل مذکور گاه مستقيماً و گاه غير مستقيم در پيدايي و قدرت يابي و استحکام خاندان ساماني موثر بود. اما يک نکته را هيچگاه نبايد از خاطر برد که قطعاً آن چيزي که سبب شد تا آل سامان پس از سپري کردن يک دوره طولاني حکومت، در مسير تبديل شدن به يک دولت مقتدر و بلامنازع درآيد، عبارت از مجموعه عواملي بود که عنصر ايراني به ويژه ايرانيان مناطق شرقي را در همراهي و استعانت از اين خاندان و در راستاي تحقق مقاصد عاليه فرهنگ و تمدن ايراني تشويق مي نمود. پي نوشت ها: 1 ـ ابن اثير، تاريخ کامل، ج 13، ص 70. 2 ـ تاريخ بخارا، ص 39. 3 ـ ن. ک. به متز، آدام، تمدن اسلامي در قرن چهارم هجري، ترجمه عليرضا ذکاوتي قراگوزلو، تهران، اميرکبير، 1364، ج 2، ص 416. 4 ـ غزالي، محمد، نصيحه الملوک، تصحيح جلال الدين همايي، چ 4، تهران، هما، 1367، ص 122. 5 ـ ن. ک. به فراي، ريچارد، عصر زرين فرهنگ ايران، ترجمه مسعود رجب نيا، تهران، سروش، 1363، ص 212. 6 ـ لمبتون، ا. ک. مالک و زارع در ايران، ترجمه منوچهر اميري، تهران، علمي و فرهنگي، 1362، ص 119. 7 ـ احسن التقاسيم، ج 2، ص 6 ـ 495. 8 ـ ن. ک. به ثعالبي، ابومنصور، يتيمه الدهر في محاسن اهل العصر، قاهره، مطبعه حجازي، 1947 / 1366، ج 4، ص 101. 9 ـ براي نمونه، ن. ک. به. ابن اثير، تاريخ کامل، ج 15، ص 262. 10 ـ سمعاني، الانساب، ج 7، ص 25. 11 ـ ن. ک. به نگارنده ايران در زمان سامانيان، ص 201. 12 ـ ابن اثير، تاريخ کامل، ج 13، ص 71. 13 ـ سياست نامه، ص 21. 14 ـ نصيحه الملوک، ص 122 / ابن اثير تاريخ کامل، ج 12، ص 135. 15 ـ تاريخ ايران در قرون نخستين اسلامي، ج 2، ص 2. 16 ـ همان کتاب، ج 1، ص 425. 17 ـ گروسه، رنه، چهره آسيا، ترجمه غلامعلي سيار، تهران، فرزان، 1375، ص 98. 18 ـ در اين زمينه براي تفضيل بيشتر، ن. ک. به، نگارنده، ايران در زمان سامانيان، ص 255. 19 ـ ميرخواند، محمد، روضه الصفا، به اهتمام دکتر عباس زرياب خويي، چ 2، تهران، علمي، 1375، ج 4، ص 551. 20 ـ تاريخ بخار، ص 92 ـ 96. 21 ـ ميلز ( و ديگران )، تاريخ ايران از اسلام تا سلاجقه، ترجمه ي حسن انوشه، تهران، اميرکبير، 1363، ص 325. 22 ـ همان جا. 23 ـ ابن اثير، تاريخ کامل، ج 12، ص 133. منبع:نشريه پايگاه نور شماره 22 /ن
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 484]
-
گوناگون
پربازدیدترینها