محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830743574
سیر تاریخی بودجه و مالیات در ایران (1)
واضح آرشیو وب فارسی:تراز: تراز: پیشینه بودجه نویسی در ایران برخلاف تفکر بسیاری از مردم ، به زمان هخامنشیان و قبل از آن باز می گردد و شاید بتوان گفت ایران از پیشگامان در امر بودجه نویسی در جهان محسوب می شود.
پایگاه خبری تحلیلی تراز : پیشینه بودجه نویسی در ایران برخلاف تفکر بسیاری از مردم ، به زمان هخامنشیان و قبل از آن باز می گردد و شاید بتوان گفت ایران از پیشگامان در امر بودجه نویسی در جهان محسوب می شود. بسیاری از مورخین تفکر بودجه نویسی را به زمان سلجوقیان و سپس ادامه تا مشروطه خواهان و از مشروطه خواهان تا امروز طبقه بندی میکنند. «هردوت» مورخ نامدار يوناني گفته است که ايرانيان براي تنظيم ماليات و هزينه ها يک ديوان محاسبات تشکيل مي دادند که مخارج عمومي يا هزينه هاي شخصي خاندان و شاه و دربار در آن تنظيم مي شد و نيز هزينه هاي نگهداري سپاه (بودجه ارتش) نيز رديفي مشخص براي جلوگيري از هر گونه تجاوز دشمن يا اقدامات مربوط به جهانگشايي بوده است.
ایران باستان تا سلجوقیان در ایران باستان در زمان کمبوجیه «از 522-529 ق.م» و در دوره ی هخامنشینیان تا زمان کوروش «از 529-559 ق.م» مالیات معمول نبوده است اما در زمان این پادشاهان به قول هرورت دیوانی برای تنظیم مالیات ها وهزینه ها تشکیل شد و این دو پادشاه به دریافت تحف و هدایا اکتفا می کردند و مخارج عمومی بیشتر به هزینه های شخصی شاه و دربار، تنظیم و نگهداری سپاه برای جلوگیری از تجاوز و یا اقدام به جهان گشایی مربوط می شد. پس از قدرت و وسعت پیدا کردن قلمروهای هخامنشی پارسیان از پرداخت باج معاف شدند.سیاهه نویسی روشی برای مشخص نمودن باج ها :در میان آثار به جا مانده از این دوران مدارکی دال بر تهیه و تنظیم دخل و خرج دولت ها به شکل ابتدایی آن وجود دارد اما عملیات دولت ها بر حسب درآمدهای دریافتی انجام می شد و بودجه ایالات و ولایات از انجام برخوردار نبوده و بودجه نویسی به صورت ((سیاهه نویسی)) بدون رابطه معین بین اقلام دخل و خرج بوده است. وظایف دولت ها نیز صرفاً در حوزه ی مسائل امنیتی قرار داشته است. کلود جرج می گوید: «ایرانیان قدیم به مطالعه ی مراحل کار و شیوه ی انجام آن به منظور تدوین قوانین برای پرداخت حقوق و دستمزد اقدام می کردند و به مدد همین قوانین به اداره ی امپراطوری گسترده از ملل و اقوام گوناگون می پرداختند.»کوروش عقیده داشت: شبانگاه باید به این فکر بود که صبحگاهان چه کار کنیم و چون روز فردا رسید باید به این اندیشه باشیم که شب را چگونه صبح کنیم. گفته می شود که در زمان داریوش برای وصول مالیات مملکت را به 20 قسمت تقسیم کرده بود که به هر یک از آن ها ساتراب گفته می شد. در رأس هر یک از آن ها یک نفر آریایی نژاد که در واقع حاکم آن قسمت محسوب می شد گمارده بود و برای وصول مالیات تحقیق می کرد تا به کسی تعدی و ظلم نشود در آن زمان مالیات (توزیعی) معمول بود. در زمان اسکندر مقدوني نيز عايدات خزانه تنها شامل درآمد سالانه اراضي نبود بلکه انواع عوارض و ماليات هاي ديگر نيز با عنوان «کلني» يا «ماليات شاهي» از مردم اخذ مي شد که ماليات تاج، ماليات نمک و سرانه از آن جمله بود. علاوه بر اين حکومت، عوارض گمرکي و ماليات معاملات و نيز ماليات بردگان را مي گرفت و مبالغی عاید خزانه می شد که براساس اين دريافت ها بودجه نويسي و رديف گذاري بودجه انجام مي شد.در زمان اشکانیان دو نوع مالیات به نام «اوبازی» و «پاتی باژ» وجود داشته است . پاتی باژ ، خراجی بود به سود شاه که به شکل جنسی جمع آوری می شد. و اوبازی در واقع ممیز کل املاک دولتی در زمین های شاهی بوده و مالیات های جمع آوری شده را ثبت می کرده است.در دوران ساسانیان چند نوع مالیات وصول می شد و مخارج دولت از مالیات اراضی که تا محصول وصول می شد (بسته به مقدار حاصلخیزی اراضی) تأمین می گردیده. اما از اواخر حکومت ساسانیان فشار بار مالیاتی بر مردم زیاد شده و کم کم مردم به ورطه ی فراموشی سپرده شدند به طوری که شاپور فرزند اردشیر به فرزند خود وصیت کرده که استواری کارتو به سرشار بودن مالیات و سرشار بودن مالیات بستگی به آبادانی مملکت دارد. و مالیات سرانه (گزیت) یک منبع درآمد دیگر در زمان ساسانیان به درآمدهای خزانه افزوده شد و آن هدایای نوروزی و مهرگانی بود که در اعیاد و جشن ها، حکام ولایات آن را جمع کرده و به مرکز می فرستادند.بصورت کلی مالیت و بودجه ریزی در این دوره بر حسب درآمدهای دریافتی صورت می گرفت. بودجه انسجام خاصی نداشت و قوانین و مقرات خاصی نیز در این زمینه تهیه نشده بود. سیاهه نویسی روش معموب بودجه نویسی و هدف از برنامه ریزی دولت نظارت بر خرج و دخل بوده است. در این دوران وظیفه دولت صرفا تامین امنیت مردم بوده است. سلجوقیان تا انقلاب مشروطهاواخر دوره ساسانیان اسلام به ایران استیلا یافت و به گفته ی دنیل دنت: «از نظر ایرانیان نظام مالیاتی همان نظام مقرر در دوره ی ساسانیان بوده و ایرانیان مسلمان شده اصول دفترداری، حسابداری و تنظیم بودجه را به دیگر ممالک مسلمان آموختند و ایرانیان وزیر دارایی و خزانه دار شدند.در زمان اسلام علاوه بر عوارض راهداری و گمرک، عوارض بر تجارت داخلی و خارجی نیز وجود داشته است هم چنین خمس، زکات و جزیه که به حکم قرآن کریم از کفار دریافت می شده و خراج هم بر حسب نسبت معمول گردیده .جرق جرداق نویسنده مسیحی لبنانی معتقد است در دوره ی اسلام علی (ع) اولین کسی بود که امور بیت المال را به صورت قانونی درآورد. پس از استیلای مغول آنها نيز به تدريج با تمدن ايرانيان آشنا شدند و گام هايي در اصلاح امور، از جمله دريافت ماليات ها برداشتند، به طوري که نخستين اثري که درباره ماليات و وصول عوايد و مصرف آن نوشته شد و امروز هم در دست است، از سوي خواجه نصيرالدين طوسي در زمان هلاکو خان مغول نوشته شد. در اين اثر اقتصادي تاريخي بي نظير، اصول علم ماليه که در قرن 18 به وسيله علماي اقتصاد تقرير شد، به چشم مي خورد. در کتاب خواجه نصيرالدين طوسي به اصل عدالت مالياتي به اين معنا که «ماليات بايد متناسب با توانايي پرداخت مودي باشد» اشاره شده است. اين موضوع مربوط به قرن هفتم هجري قمري و مصادف با 1378 ميلادي است.در عصر صفویه نظام مالی و وصول درآمدها و اجازه خرج آنها از طریق اعتماد الدوله ، وزیر اعظم صفویان صورت می گرفت. در این دوره نظام مالی منظمی ایجاد شد و درآمدهای مالیاتی عبارت بودند از : اوراجه یعنی مالیات بر اراضی چوپانگی . سرانه هنود و جهود و ارامنه (از هر یک از افراد هندی و یهودی و ارمنی سالی یک مثقال طلا به عنوان مالیات سرانه وصول می شده است)، مالیات سوق الدواب، همچنین درآمدهای راهداری و مالیات بر تجارت تنباکو. حقوق گمرکی در بنادر خلیج فارس بر حسب ارزش برابر 10% بهای اجناس و در سایر بنادر حقوق گمرکی از هر بار کالا وصول می شد در زمان شاه عباس درآمدهای دولت 718/786 تومان و مخارج 400/507 تومان بود. شاه عباس نخستین پادشاهی بود که عمران را به عنوان وظیفه ای برای حکومت قرار داد و دفاتر مرکزی مالیه را مرتب کرد و از هر ولایت نیز دفتری مشابه ایجاد کرد. شاه عباس بودجه متمرکز را وضع کرد و از خود مختاری ولایات مختلف در زمینه ی امور مالی جلوگیری کرد از جمله آثار باقی مانده از ایجاد زیرساخت های بازرگانی و تجاری احداث 999 کاروانسرای شاه عباسی در جای جای کشور می باشد.در عصر قاجار مالیه ایران بصورت غیر متمرکز و برای هریک از ایالات و ولایات کتاب یا دستورالعملی (بودجه جمع و خرج) توسط مستوفی مربوط (وزیر دارایی فعلی) در مرکز تهیه و پس از تصویب مقامات دولتی و اعضاء شاه به صورت مقطوع به حاکم محل ابلاغ می گردید. نخستین تلاش در جهت سامان دادن به مالیه ایران در دوره ی صدارت امیرکبیر صورت گرفت که آن هم بخاطر اطرافیان شاه و سرسپردگان سیاست خارجی ناکام ماند. او برای جمع آوری درآمدهای دولت، نگاهداری خزانه و محدود کردن هزینه های زائد دربار و دولت گام های مهمی برداشت. او سازمان جدیدی را برای امور مالی کشور، تمرکز حساب ها و وصول مالیات ها در سال 1266 قمری به وجود آورد 6 حوزه ی مالیاتی در سراسر کشور ایجاد کرد که هر یک زیر نظر یک مستوفی اداره می شد و مستوفی الممالک با اختیارات وزیر دارایی (خزانه دار کل) به تنظیم امور مالی همت گماشت و سرانجام دفتر توزیع بودجه را به مرکز می فرستادند . اميرکبير در دوران کوتاه صدارت خود، گمرک را- که در اجاره اشخاص بود- از اجاره خارج کرد و زير نظر مستقيم دولت قرار داد و شيلات بحر خزر را از اجاره روس ها خارج کرد و به ايرانيان سپرد.
منابع :کتاب نظام بودجه ریزی در ایران، دکتر حسن المالسی، ص 28.کتاب اصول تنظیم و کنترل بودجه دولتی دکتر موسوی و آقاخانی، ص 12.سیستم جامع اطلاع رسانی شواری شهر shora-shahr.ir _ 4/4/1392باج و خراج قديم و ماليه جدید، حسن فرازمند ، روزنامه دنیای اقتصاد _ شماره 3175 * 27/1/93
شنبه 9 اسفند 1393 ساعت 09:42
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تراز]
[مشاهده در: www.taraznews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]
-
اقتصادی
پربازدیدترینها