محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832687002
-نقد علمی باندبازی نمی‌کند
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
با دکتر حسین پاینده، منتقد و استاد دانشگاه نقد علمی باندبازی نمی‌کند بحث نقد، چند سالی است در کشور ما شکل جدی‌تری به خود گرفته است. اگر تا سال‌ها پیش نقد و انتقاد مرز روشنی نداشت، به کوشش برخی منتقدان، نقد توانست در سال‌های اخیر جایگاه علمی‌تری پیدا کند. با وجود این، هنوز هم در محافل ادبی و هنری ما، مفهوم نقد با معیارهای علمی و روشمند در جهان فاصله‌های جدی دارد.
امروز نقد در جهان دیگر به عنوان یکی از گرایش های رشته های ادبیات تلقی نمی شود، بلکه به عنوان موضوعی میان رشته ای در علوم انسانی مطرح است که حوزه های بسیاری مانند تاریخ، فلسفه و روان شناسی را در بر می گیرد. در این فرآیند، منتقدان نقش مهمی در تبیین مفهوم نقد در جامعه دارند. یکی از منتقدان جدی که سال هاست در این زمینه فعالیت می کند، حسین پاینده است. پاینده در تهران متولد شد و دوره دبیرستان را در انگلستان گذراند و یک سال پس از انقلاب به کشور بازگشت. سال 68 از دانشگاه علامه طباطبایی لیسانس ادبیات انگلیسی گرفت و سال 70 موفق به اخذ فوق لیسانس ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران شد. او از همان سال به عنوان عضو هیات علمی به استخدام دانشگاه علامه طباطبایی درآمد و متعاقبا سال 75 برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت. او سال 80 پس از اخذ دکترای نظریه و نقد ادبی به کشور بازگشت و اکنون در دانشگاه علامه طباطبایی به تدریس اشتغال دارد. پاینده جدای از تدریس در دانشگاه در کارگاه های خصوصی نیز به تدریس در زمینه نقد می پردازد. از پاینده تاکنون بیش از صد مقاله در نشریات مختلف و حدود 25 عنوان کتاب منتشر شده که برخی از این آثار تالیفی و برخی دیگر ترجمه است. جدیدترین تالیف پاینده با عنوان «گشودن رمان» توسط انتشارات مروارید منتشر شده است که توانست ماه گذشته جایزه 110 سکه ای جلال آل احمد را برای او به ارمغان بیاورد. با او درباره جایگاه نقد در کشور و تازه ترین اثرش گفت وگو انجام دادیم که در ادامه می خوانید: ما در تقسیم بندی معمول و مرسوم در حوزه ادبیات داستانی معیار کمی را برگزیده ایم و هنگامی که صحبت از رمان و داستان کوتاه یا داستانک و داستان مینیمال به میان می آید، صرفا معیار کمی را در نظر می گیریم و حتی در جشنواره ها و رویدادهای فرهنگی که فراخوان منتشر می کنند، مهم ترین مولفه و ملاک قضاوتشان درباره ادبیات داستانی تعداد کلمه است. شما یکی از منتقدان این نوع طبقه بندی بوده اید، لطفا دلایل مخالفت و پیشنهاد خودتان را بفرمایید. ممکن است جشنواره ای به داستان کوتاه کوتاه یا به اصطلاح داستانک اختصاص داشته باشد و در آن صورت طبیعی است که داستان هایی را که از تعداد خاصی بیشتر کلمه دارند برای بررسی نپذیرند. به این کار نمی توان ایرادی وارد دانست. این قبیل جشنواره ها در حوزه ادبیات داستانی مانند جشنواره فیلم صد ثانیه ای در حوزه فیلم های مینیمال است. همچنان که در آن جشنواره فیلم های بیشتر از صد ثانیه را نمی پذیرند، در جشنواره ادبی که به داستان های مینیمال اختصاص داشته باشد، داستان بلند یا حتی داستان کوتاه غیرمینیمال را نمی پذیرند. سخن من درخصوص تعداد واژه های داستان، نقد دیدگاه کمی ای بوده که داستان کوتاه به منزله یک ژانر را براساس تعداد واژه های به کار رفته در آن تعریف می کند. یعنی مثلا هر داستانی را که تا 4000 کلمه دارد، مصداق «داستان کوتاه» می داند. صحبت من این بوده که داستان کوتاه صرفا داستانی نیست که تعداد واژه هایش کم است، بلکه مطابق با نظریه های ادبی، داستان کوتاه نوع ادبی است که با ملاک های کیفی از سایر انواع روایت متمایز می شود. مثلا براساس شیوه شخصیت پردازی، نحوه تکوین پیرنگ، ایجاد کشمکش و... پس هر داستانی را که کوتاه است لزوما نمی توان مصداق داستان کوتاه محسوب کرد. همچنین نمی توان با فشرده کردن رویدادهای رمان، آن را به داستان کوتاه تبدیل کرد یا برعکس با بسط داستان کوتاه آن را به رمان تبدیل کرد. شما یکی از معدود منتقدان ادبی کشور هستید که همواره تلاش کرده اید با نگاهی آکادمیک، دقیق و نظام مند به نقد آثار ادبی بپردازید. به همین دلیل مایلم از چنین شخصی بپرسم وقتی صحبت از فضای نقد در جامعه ادبی و هنری به میان می آید، بسیاری از این موضوع گلایه می کنند که منتقد نداریم؛ اما از طرفی در فضای رسانه ای کشور شاهد رشد قارچ گونه منتقد در رشته های مختلف هستیم. این تضاد را چگونه تحلیل می کنید؟ به گمانم عبارتی که خودتان استفاده کردید (رشد قارچ گونه) به اندازه کافی گویاست. شاید عده زیادی خودشان را منتقد بدانند یا بنامند، اما این را نمی توان دلیلی بر داشتن تعداد زیادی منتقد ادبی دانست. در کشور ما عده زیادی خودشان را پزشک می نامند بدون این که دوره طولانی تحصیل در دانشکده پزشکی را طی کرده باشند. این اشخاص حتی مطب دارند و بیمار می پذیرند و کار خودشان را هم طبابت تلقی می کنند. بی دلیل نیست پزشکان ملزم به نصب مدرک تحصیلی خود در مطبشان شده اند. یقین داشته باشید با رشد فرهنگی بیشتر در جامعه ما بساط پزشکان قلابی برچیده خواهد شد. به طریق اولی، با معرفی علمی و درست نقد ادبی به عنوان حوزه ای از مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی (نه گرایشی در این یا آن رشته ادبیات)، تمایز بین حرف بی اساس و سخن متقن و مستدل برای همه علاقه مندان ادبیات و نقد آسان خواهد شد. ترجمه کتاب های اساسی نقد ادبی، همچنین تالیف اصیل و راهگشا در حوزه نقد ادبی، راه را برای نیل به این هدف بسیار هموار خواهد کرد. وقتی خوانندگان با نقد ادبی آشنا باشند، مطالبی که هیچ روش شناسی نقادانه ای در آنها به کار گرفته نشده نقد محسوب نخواهند شد. گفتید نقد ادبی گرایشی در رشته های ادبیات نیست. منظورتان چیست؟ از پسوند «ادبی» معمولا این طور استنباط می شود که نقد ادبی به ادبیات مربوط است و نه غیر آن. این استنباط درست نیست. البته در گذشته نقد ادبی به آثار ادبی اعمال می شد و لذا درس نقد ادبی هم منحصرا به دانشجویان رشته های ادبیات داده می شد، اما اکنون چند دهه است نقد ادبی خصلتی میان رشته ای پیدا کرده و نظریه ها و روش هایش را از طیف گسترده ای از علوم انسانی می گیرد؛ مانند علوم اجتماعی، روانکاوی، تاریخ، فلسفه، مطالعات فرهنگی و... به همین دلیل، نقد صرفا یا حتی عمدتا به متون ادبی اعمال نمی شود، بلکه کاربردهای وسیع تر و متنوع تری پیدا کرده است؛ مثلا در حوزه علوم ارتباطات و مطالعات رسانه ها. نقد کاری است که هم در مطالعه یک برنامه تلویزیونی می تواند انجام شود، هم در تحلیل یک تابلوی نقاشی، هم در قرائت موشکافانه یک قطعه شعر و هم در بررسی عادات خرید مردم در مراکز تجاری. ماهیت میان رشته ای نقد باعث شده است در کشورهای اروپایی و آمریکا از مدتی پیش نقد ادبی به صورت یک میان رشته علوم انسانی و خارج از دپارتمان های ادبیات نهادینه شود. می بینید که بتازگی کتاب های خارجی درباره نظریه های ادبی با نام عام «نظریه» منتشر می شود، نه «نظریه ادبی». علت همین است که این نظریات دیگر به طور کامل ادبی نیست و نه تنها از ادبیات برنیامده، بلکه همچنین کاربردشان هم به نقد متون ادبی محدود نمی شود. در چنین وضعیتی که نقد حیطه خود را گسترش داده و به بیرون از محدوده ادبیات رفته است، تدریس آن هم به دانشجویان رشته های ادبیات محدود نمی شود و درواقع بیشتر از دانشجویان ادبیات، دانشجویان مطالعات فرهنگی، ارتباطات، علوم تربیتی و روان شناسی، فلسفه، تاریخ و امثال آنان هستند که درس هایی را در نقد می گذرانند. در ایران چطور؟ نقد ادبی در دانشگاه های ما چه جایگاهی دارد؟ در ایران فعلا در جایی هستیم که نقد ادبی فقط در رشته های ادبیات خارجی (مانند ادبیات انگلیسی، ادبیات فرانسه و امثال آن) تدریس می شود و هنوز در رشته ادبیات فارسی در مقطع فوق لیسانس و دکتری ارائه نمی شود. در مقطع لیسانس هم فقط در حد دو واحد و عمدتا توسط کسانی که در تحصیلاتشان درسی در زمینه نقد ادبی نگذرانده اند تدریس می شود. شما به عنوان یک منتقد چقدر تلاش کرده اید فارغ از تربیت نیروهای جوان در دانشگاه و محافل ادبی خصوصی، منتقدان را نسبت به ضرورت نقد روشمند آگاه کنید؟ تدریس در دانشگاه و برگزاری کارگاه های نقد بیرون از دانشگاه؛ راه های خوبی برای تربیت نسل جدیدی از منتقدان ادبی نظریه شناس و کاردان است. اما علاوه بر آنها، برگزاری سخنرانی و جلسات نقد علمی و نیز انتشار مقاله و کتاب هم می تواند در رسیدن به این هدف بسیار مفید باشد. اشخاص بسیار زیادی که از همین فعالیت ها به نقد جدی و علمی علاقه مند شده اند از راه های مختلف با من تماس می گیرند. این خود نشان می دهد نقد روشمند آرام آرام جایگاه شایسته خود را در کشور ما پیدا می کند. این کارها خروجی هم داشته است؟ مقصودم این است آیا کسانی که مخاطب شما بوده اند، آنقدر در نقد ادبی تبحر پیدا کرده اند که در مطبوعات قلم بزنند یا در رادیو و تلویزیون کارشناس نقد بشوند؟ بله، خوشبختانه برخی از بهترین مخاطبان فعالیت هایی که گفتم، همین حالا در حوزه نقد وارد شده اند و اینجا و آنجا کارهای خوبی هم انجام می دهند. این اشخاص کسانی هستند که به کار حرفه ای در زمینه نقد ـ بخصوص در مطبوعات ـ اشتغال دارند و ثمرات نوشته هایشان به مرور بیشتر معلوم خواهد شد. تربیت منتقد توانا یک فرآیند بطئی است و نباید انتظار نتایج بزرگ و بلاواسطه از آن داشت. ضمن این که من هم قرار نیست به تنهایی و به فوریت نیازی را برطرف کنم که باید با تاسیس گروه آموزشی جدیدی به نام «نظریه و نقد» در علوم انسانی اجابت شود. به غیر از من، دیگران هم هستند که کلاس های بسیار خوب در دانشگاه یا کارگاه های ثمربخش در خارج از دانشگاه برگزار می کنند. آنها نیز با جلسات نقد عملی آثار ادبی و مقالات و کتاب هایشان به همین فرآیند کمک می کنند. یقین داشته باشید با نضج گرفتن این جریان، در آینده ای نه چندان دور فضای مطالعات نقادانه ادبی در کشور ما تغییر خواهد کرد. در حال حاضر، بخش بزرگی از مطالبی که تحت عنوان نقد فلان کتاب و فلان فیلم و... نوشته می شود، عمدتا توهین به این شخص یا تمجید و تحسین از آن شخص است. نقد علمی و روشمند با این فضای آلوده و محفلی و باندبازانه کاری ندارد و خواهید دید دقیقا به همین مناسبت مقبول هم خواهد افتاد. در آن زمان، دیگر غرض ورزی و ابراز نظرات خصمانه یا چاپلوسانه تحت لوای نقد، خریدار نخواهد داشت. به نظر شما آیا می توان این توجیه را پذیرفت که نویسندگان به دلیل درآمد کم و تامین معیشت ناچارند در کنار فعالیت های خلاقانه خود گاهی هم به نقد بپردازند؟ به هر حال شاهد برپایی انبوهی از کارگاه های نقد هستیم که در آن نویسندگانی که فقط یکی دو کتاب منتشر کرده اند، در جایگاه منتقد سخن می گویند. آیا می توان همین توجیه را برای کسی که بدون برخورداری از دانش پزشکی مبادرت به طبابت می کند پذیرفت؟ یا مثلا دکتر داروسازی که چند سال از عمر خود را به تحصیل در دانشکده داروسازی گذرانده است و اکنون می خواهد در حوزه تخصص خود کار حرفه ای انجام دهد، می پذیرد عده ای تحت عنوان دکتر علفی برای مردم داروی قلابی تجویز کنند؟ ما نیاز داریم جایگاه و اهمیت علوم انسانی را در جامعه خودمان بیشتر بشناسیم و به آن بیشتر اهمیت دهیم. علوم انسانی با انسان سر و کار دارد، همان طور که علوم پزشکی هم با انسان سر و کار دارد. تفاوت در این است که پزشکی به جسم و بیماری های بدن نظر دارد، حال آن که علوم انسانی به فرهنگ و بیماری های اجتماعی. پس نباید هر کسی بدون دانش و تخصص لازم اقدام به برگزاری کارگاه کند. کمبود درآمد نمی تواند نوشتن شبه نقد در مطبوعات یا برگزاری کارگاه های فاقد ارزش علمی را توجیه کند. امروزه می شنویم اشخاصی برای جبران کمبود درآمدشان، ساعاتی را در آژانس های کرایه اتومبیل کار می کنند. من اعتقاد دارم این اشخاص بسیار شریف و سختکوش هستند. بعید می دانم کسی از بابت این کار به آنها معترض شود، زیرا رانندگی در آژانس تخصص نمی خواهد. اما یقین داشته باشید در آینده ای بسیار نزدیک، مراکز فرهنگی و نهادهایی که کارگاه در آنها برگزار می شود، برای رونق گرفتن کار خودشان هم که شده از اشخاص متخصص و صاحب صلاحیت استفاده خواهند کرد، همان طور که سردبیران نشریات و دبیران بخش های هنری و ادبی روزنامه ها هم پذیرش نقد و انتشار آن را منوط به احراز صلاحیت علمی منتقد خواهند کرد. یعنی داستان نویسانی که کارگاه نقد داستان برگزار می کنند صلاحیت این کار را ندارند؟ اگر مقصود از نقد داستان همان چیزی باشد که در این عبارت آمده (نقد داستان)، این کار را باید منتقدان ادبی انجام دهند، اما اگر مقصود از نقد داستان آموزش شیوه های داستان نویسی است، آنگاه باید گفت این دیگر نقد داستان نیست و باید عنوان درستش («کارگاه داستان نویسی» یا «نویسندگی خلاق») را به کار برد تا امر مشتبه نشود. در کارگاه نقد داستان باید نظریه ها و روش های نقد ادبیات داستانی را آموزش داد، اما در کارگاه داستان نویسی باید روش های شخصیت سازی، بسط و تکوین پیرنگ، درست کردن کشمکش، استفاده از مناسب ترین زاویه دید و موضوعات و مباحثی از این قبیل را آموزش داد. من داستان نویسان صاحب سبکی را می شناسم که کارگاه داستان نویسی دارند و در کارشان بسیار صاحب صلاحیت و موفق هستند. برخی از آنها (اما یقینا نه همه ) کارگاه نقد داستان هم برگزار می کنند که کلا کار دیگری است و از قضا در آن هم صاحب صلاحیت اند و کارشان با توفیق همراه بوده است. این عده اخیر نویسندگانی نظریه شناس هستند که علاوه بر نوشتن داستان به کار نقد هم می پردازند، اما هر داستان نویسی لزوما با نظریه های نقد ادبی آشنا نیست و نمی توان فرض کرد هر داستان نویسی خودبه خود صلاحیت برگزاری کارگاه نقد ادبی را هم دارد. اغلب می شنوم در بسیاری از کارگاه های داستان نویسی، به جای آموزش مهارت های نوشتن داستان، وقت کارگاه با نقد داستان پر می شود. طبیعتا کسانی که با هدف یاد گرفتن شیوه های داستان نویسی یا با هدف تقویت توانمندی های خلاقانه خودشان در داستان نویسی به چنین کارگاه هایی می روند، پس از اتمام کارگاه به این نتیجه خواهند رسید که پیشرفتی در داستان نویسی نداشته اند. برویم سراغ کتاب «گشودن رمان» که نه تنها در کمتر از دو ماه به چاپ دوم رسید، بلکه جایزه جلال آل احمد را هم برای شما به ارمغان آورد. از همین نکته می خواهم پرسشم را طرح کنم؛ چطور می شود در شرایطی که برخی نسبت به سرانه مطالعه، کتاب نخواندن و همچنین کمرنگ شدن جایگاه ادبیات در زندگی مردم ابراز نگرانی می کنند، کتاب شما که کتابی تخصصی تلقی می شود (نه سرگرم کننده) این طور مورد اقبال قرار می گیرد؟ مطمئن نیستم آمارهای مبالغه آمیز درخصوص پایین بودن سرانه مطالعه در کشور ما همگی مستند یا قابل اعتماد باشد، اما این را می دانم اگر کتابی بتواند نیازهای واقعی ما در حوزه مطالعات نقادانه را به درستی تشخیص دهد و اجابت کند، بدون تردید در میان جامعه مخاطبان هدف با اقبال مواجه می شود. درست است که کتاب و مطالعه در جامعه ما هنوز جایگاه یا وضعیت شایسته خود را پیدا نکرده است، ولی کسانی که به موضوع معینی علاقه مند هستند به صورت پیگیر اخبار مربوط به آن موضوع را دنبال می کنند و وقتی از انتشار کتابی در آن حوزه مطلع می شوند، اکثرشان آن کتاب را تهیه می کنند و می خوانند. از حدود یک ماه پس از انتشار کتاب گشودن رمان آن قدر ایمیل درباره این کتاب و مباحث نظری و نقدهای ارائه شده در آن دریافت کردم که حقیقتا پاسخ به همه آنها برایم دشوار بود. این نشان می دهد کتاب گشودن رمان توانست با مخاطبان واقعی و نیازهای واقعی آنان ارتباط برقرار کند. شخصا معتقدم یک دلیل دیگر اقبال به این کتاب این بود که نه تنها منتقدان ادبی، بلکه همچنین رمان نویسان می توانند از آن استفاده کنند. کتاب گشودن رمان روشی را برای نقد رمان پیشنهاد می کند که مبتنی است بر تمرکز بر صحنه آغازین داستان و سپس تحلیل کل رمان براساس اولین سرنخ ها از معانی عمیق تری که متعاقبا در سراسر متن بسط و تکوین پیدا می کند، اما نخستین نشانه ها از آن معانی را در صحنه اول می توان یافت. کاربردپذیری این روش و اتکای آن به مفاهیم برآمده از نظریه های میان رشته ای نقادانه برای منتقدان ادبی جالب بود و لذا به کتاب اقبال نشان دادند، اما فراموش نکنیم رمان در کشور ما ژانر پرطرفداری است و عده زیادی از نویسندگان ما مایل اند رمان بنویسند. آنها با استفاده از بحث های ارائه شده در این کتاب راجع به طراحی و معماری رمان براساس صحنه اول می توانند رمان های صناعت مندتری بنویسند. می خواهم نتیجه بگیرم که این کتاب، هم در زمینه نقد رمان و هم در زمینه نوشتن رمان حرفی برای گفتن داشت که به طور طبیعی نزد مخاطبان مقبول افتاد. شما صد اصطلاح پرکاربرد نقد رمان را در یکی از ضمیمه های کتاب گشودن رمان توضیح داده اید که کمک خیلی زیادی به فهم مطالب کتاب و همچنین درک درست آن اصطلاحات می کند. این کار در کتاب های نقدی که قبلا در کشور خودمان دیده بودیم معمول نبود. چطور شد به فکر این کار افتادید؟ البته این کار در کتاب های خارجی بسیار معمول است، بخصوص کتاب هایی که آموزش نقد را هدف خود می دانند. من در گفت وگو با کسانی که دست اندرکار مطالعات ادبی هستند متوجه شدم بسیاری از پایه ای ترین اصطلاحات و مفاهیم در نقد را ـ بویژه نقد ادبیات داستانی ـ نادقیق یا حتی اشتباه به کار می برند. مثلا درک درستی از مفهوم «محاکات» ندارند یا از «مرگ مولف» این طور استنباط می کنند که هر خواننده ای مجاز است هر معنایی را که دوست دارد به متن انتساب بدهد یا از اصطلاح به ظاهر ساده ای (تأکید می کنم بظاهر ساده ای) مانند «مولف» این طور برداشت می کنند که منظور، شخص خودِ نویسنده است. در حالی که هر یک از این اصطلاحات پیچیدگی هایی دارد. برای مثال در نظریه روایت شناسی بین «نویسنده واقعی» و «نویسنده تلویحی» تمایز گذاشته می شود؛ یا مثلا در نظریه های پساساختارگرا مولف اصلا یک شخص نیست، بلکه چنان که در کتاب توضیح داده ام «سوژه ای است که بر اثر نیروهای مقیدکننده و شرطی کننده فرهنگ در تولید متن سهیم می شود، اما خالق یکتای متن و صاحب ازلی ـ ابدی معنای آن نیست.» تعداد زیادی از خوانندگانی که پس از انتشار کتاب تماس گرفتند و نظری درباره آن ابراز کردند، می گفتند از واژه نامه توصیفی نقد رمان در ضمیمه کتاب خیلی استفاده کرده اند و آن را بسیار مفید می دانند. خیلی ها نوشته بودند همیشه فکر می کردند فلان موضوع یا مفهوم را خوب بلدند، اما با خواندن مدخل همان موضوع یا مفهوم پی بردند که معنای واقعی و دقیق آن چه بوده است. شما در کتاب های تان ـ مثل همین کتاب گشودن رمان ـ حتی در کارگاه ها و دیگر آثارتان، بیشتر بر آثار شاخص ادبیات معاصر تکیه دارید. در واقع حرف های خود را با نقد آثار نویسندگانی مانند هدایت، آل احمد، چوبک، بزرگ علوی و چهره های شناخته شده دیگر می زنید. اگر استثنائات را کنار بگذاریم، سرانجام چه زمانی قرار است منتقدی مثل شما آثار جوانان را نقد کند؟ من در مقالات و سایر کتاب هایم بارها به آثار نویسندگان جوان تر یا کمتر شناخته شده پرداخته ام. نام بردن از آنها را در اینجا خیلی کار درستی نمی دانم، چون به غلط این طور برداشت می شود که آنها گمنام بودند و من باعث توجه به آنها شدم. فضای فکری من قرابتی با این قبیل ادعاها ندارد و ترجیح می دهم به این مسائل وارد نشوم. کسانی که سه جلد کتاب «داستان کوتاه در ایران» یا کتاب «نقد ادبی و دموکراسی» یا «گفتمان نقد» را خوانده اند، می توانند قضاوت کنند صرفا به نویسندگان برجسته نظر ندارم. در عین حال به این موضوع هم توجه داشته باشید اگر کتابی در نقد ادبیات داستانی بنویسید و صرفا به نقد کارهای این یا آن نویسنده تازه کار یا ناشناخته بپردازید، به احتمال قوی به شما تعریض خواهد شد که به چه دلیل شاهکارهای ادبیات داستانی ایران را نادیده گرفته اید. کتاب های مشابه در زمینه نقد رمان را که در کشورهای اروپایی و آمریکا منتشر می شود ملاحظه کنید. خواهید دید آنان هنوز بخش اصلی کارشان نقد شاهکارهای نوشته شده در دهه های پیش و حتی قرن نوزدهم یا اوایل قرن بیستم است. منظورم اصلا این نیست که به ادبیات متأخر نمی پردازند، اما وقتی روشی از نقد را معرفی می کنند، ترجیح می دهند آن روش را بیشتر با نقد آثاری بشناسانند که مخاطبان قبلا خوانده اند. اعمال کردن یک نظریه نقادانه به متنی که برای خواننده ناآشناست، دنبال کردن بحث را برای مخاطب ناممکن می کند. البته باز هم لازم به تاکید می بینم که من به کارهای جدید در حوزه ادبیات بی اعتنا نیستم و یکی از وظایف منتقدان ادبی را کشف همین صداهای نو می دانم؛ کاری که به سهم خودم انجام داده ام. یک سوال همواره برای اهالی ادبیات وجود دارد. می خواهم این سوال را از شما هم بپرسم. چرا در میان نویسندگان نسل جوان با وجود ظهور استعدادهای بسیار، هرگز در سال های اخیر شاهد ظهور نویسنده ای نبودیم که بگوییم به پای نویسندگان بزرگ می رسد؟ منظورم نویسنده ای است که از آن به عنوان صدای یک نسل بتوانیم تعبیر کنیم. نویسندگی یعنی پژوهشگری فرهنگی. چنین پژوهشگری باید ابتدا جنبه های پیدای فرهنگ را خوب بشناسد و در گام بعد جنبه های ناپیدای فرهنگ را کشف کند و بکاود. این کار مستلزم مطالعه وسیع و مشارکت اجتماعی است. نویسنده ای که زحمت این مطالعه را به خود ندهد، هرگز نسل خود را نخواهد شناخت و لاجرم به صدای آن نسل هم تبدیل نخواهد شد. به همین ترتیب، نویسنده ای که نخواهد جامعه را به طور دقیق بشناسد، هرگز به واقعیت های پیرامونش معرفتی پیدا نخواهد کرد و نمی تواند نسل و زمانه خودش را در آثار ادبی بازنمایی کند. شتاب برای انتشار و برطرف نکردن فقر نظری هم دو عامل دیگر بوده که در ایجاد این وضعیت تأثیر گذاشته است. نویسندگان جوان تر غالبا به دنبال این هستند که به هر طریقی کارهای شان زودتر چاپ شود. می دانید برخی از بهترین ناشران ما کارهای این قبیل نویسندگان را با هزینه مولف انجام می دهند. یعنی ناشر سرمایه گذاری نمی کند، بلکه فقط از امتیاز نشر استفاده کرده و همه هزینه ها را خود نویسنده می دهد. در حالی که اگر اثر ادبی واقعا ارزشمند باشد، ناشران برای انتشار آن رقابت هم می کنند. از سوی دیگر، برخی نویسندگان ما، بویژه در حوزه رمان، به قدر کافی با مبانی نظری این ژانر آشنا نیستند. گاهی اوقات در صحبت با این اشخاص متوجه می شوم حتی با تاریخ رمان و بهترین نمونه های آن در ادبیات جهان هم آنچنان که باید آشنا نیستند. ناگفته پیداست که در چنین وضعیتی رمان و کلا ادبیات داستانی نمی تواند حال و روز خیلی خوب یا مطلوبی داشته باشد. نقد ادبی واقعی می تواند به برطرف شدن این مشکل یاری برساند. کسب جایزه جلال آل احمد چه جایگاهی در کارنامه حرفه ای شما دارد؟ در واقع، چقدر این جایزه به حسین پاینده اعتبار بخشیده و در طرف مقابل فکر می کنید چقدر نام حسین پاینده به عنوان برگزیده، به جایزه جلال آل احمد اعتبار داده است؟ نمی دانم و راستش فضای فکری ام با این ملاحظات عجین نیست. همین قدر می توانم بگویم که من کتابی نوشتم برای مطرح کردن روشی در نقد رمان و راهی برای طراحی و معماری آن هنگام نوشتن رمان. طبیعتا خوشحالم که به کتابم توجه شده است و امیدوارم شاهد تاثیرگذاری آن در نقد و نگارش رمان باشیم. سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر
چهارشنبه 3 دی 1393 ساعت 01:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها