تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834313752
استبداد و تاریخی که پشت سر نهادیم
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
استبداد و تاریخی که پشت سر نهادیم تاریخ ایران به دو دوره مدرن و سنتی تقسیم می‌شود و بی‌تردید این دو دوره از یکدیگر متفاوت است، اما این به آن معنی نیست که دوره سنتی پایان یافته است.
وقتی می گوییم ایران سنتی یا ایران مدرن نیز به ایران های واحدی اشاره نمی کنیم. هم در ایران سنتی و هم در ایران مدرن گفتمان های متعددی توانسته مستقر شود و هر یک از آنها با دیگری اشتراکات و افتراقاتی داشته است. تحلیل گفتمان معتقد است ساختاری در پس رفتارهای اجتماعی آن را توجیه و تعیین می کند. این گفتمانی مسلط است که با توجه به آن یک زندگی معنا می شود. گفتمان اما اینجا ساخته فاعل شناسا یا عقلانیتی خاص نیست، بلکه مجموعه اراده های موجود است که گفتمان را ایجاد می کند. بر اساس تحلیل گفتمانی، اراده بر عقل تقدم دارد. این اراده است که در عینی ساختن یک جهان قدرتی را مستقر کرده و قدرت به این واسطه دانشی را برای کسب مشروعیت خویش فراهم کرده است. در جنگ قدرت های مستقر است که گفتمان های شکست خورده به حاشیه رانده می شود. از این رو سخن از گفتمان سنتی سخن از هویت یابی یک گفتمان در میان گفتمان های رقیب است. هر چند در تحلیل گفتمان ما یک گفتمان غالب و گفتمان های حذف شده را می بینیم، اما همه گفتمان ها باید خصلت زمانه خود را داشته باشند. شناخت گفتمان سنتی سیاست در ایران می تواند راه را برای شناخت بهتر گفتمان مستقر امروز بگشاید. گفتمان سیاست در ایران امروز عناصری از گفتمان های سنتی در ایران را دارد. قومیت تا ظهور دولت پهلوی حکومت های ایران برخاسته از قبایل بوده اند. اهمیت قبایل می تواند نشان از آن باشد که حکومت های ایران تا دوران صفویه تابعی از تعاملات و مناسبات قبیله ای بوده و دربارهای ایرانی، دربارهایی قبیله ای بوده اند و شاید قومیت گسترده ترین عنصر نظام اجتماعی ایران بوده است. تاریخ ایران بر اساس سلطنت هایی به نام قبایل نوشته می شود. امروزه با تقسیم کم و بیش عمده و شفافی از اقوام ایرانی روبه رو هستیم، ترک ، فارس، کرد، عرب، لر، بلوچ، گیلکی و... در گذشته تقسیمات پیچیده تر بوده است. حکومت های ایرانی پیش و پس از اسلام مبتنی یک قومیت و قبایل خاص بوده اند. حکومت ماد در آغاز قرن هشتم پیش از میلاد از اتحاد میان قبایل ماد در ایران تاسیس شد.1 حکومت هخامنشیان نیز خود اتحادی میان دو قبیله ماد و پارس بود. (همان، 37) اشکانیان تباری سکائی و پارتی داشته و چادرنشینانی ایرانی بوده اند. (ایرانیان، 49) همان طور که از نام سلسله های پس از حمله اعراب پیداست طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل بویه، آل زیاد، غزنویان و سلجوقیان، صفویان و قاجار بر مبنای ریشه واحد قومی و قبیله ای به قدرت رسیده اند. به قدرت رسیدن اقوام گوناگون، هم در دوران وحدت و هم در دوران فروپاشی نشان از آن دارد که مبنای قدرت تنها تسلط و غلبه بر دیگران بوده است. گفتمان های سنتی از اقوام گوناگون تاثیر یافته اند. رواج وزرای ایرانی و ترکی در خلافت عباسیان، سنت های ایرانی و ترکی را وارد این خلافت کرد. نحوه تقسیم اراضی توسط ترکان سلجوقی در ایران کم وبیش تا اواخر دوران قاجار پابرجا بود. قومیت تا حدودی در گفتمان های ایرانی نقش داشته است. اگر آل بویه و آل مظفر که از قلمرو قومی مشخصی بودند آیین شیعه را برگزیده بودند و گفتمان سیاسی شیعه را حمایت کردند ترکان سلجوقی و غزنوی از سنیان برجسته بودند. مدارس نظامیه که به ترویج فقه شافعی می پرداخت در دامن حکومت ترکان نظامیه ایجاد شد. نبود وحدت سرزمینی سرزمین ایرانی به عنوان محل تعیین حکومت ها همواره دستخوش جابه جایی و تغییر بوده است. سرزمین ایران تاریخی بسیار وسیع تر از ایران امروز و در عین حال در نوسان بوده است. عنصر سرزمین در تاریخ ایران به واقع شناور است. وحدت در ایران باستان تنها با ظهور کورش تحقق یافته است. مادها بر فلات ایران حکومت نداشته اند. این یکپارچگی در پی شکست ایران از یونانیان از بین می رود. اشکانیان نیز هرچند حکومت واحدی داشتند، اما اطلاق یکپارچگی را نمی توان در مورد ایشان به کار برد. ساسانیان ایران واحد را تحقق بخشیدند. پس از حمله اعراب به ایران تا پیروزی سلجوقیان باز ایران وحدت نداشت. پس از پیروزی اعراب و مسلمان شدن ایرانیان طی دوقرن ابتدایی، تضعیف حکومت بغداد حکومت های ایرانی سر برآوردند. اولین حکومت گسترده در این میان غزنویان بود. طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل زیاد و آل بویه همه متکی بر قبایل خود بودند و به غیر از حکومت آل بویه گستردگی در کارشان نبود. پس از سلجوقیان و تا روی کار آمدن صفویان وحدت ایران از بین رفت تا با استقرار صفویان وحدت به ایران بازگردد. با فروپاشی صفویان و به مدت یک قرن باز ایران وحدت خود را از دست می دهد تا در حکومت قاجار وحدت دوباره بازگردد. از این رو گفتمان سنتی، گفتمان یک حکومت در ایران نبوده است.2 نمی توان از یک حکومت مستمر در فلات ایران سخن به میان آورد. این خود ریشه در قبیله ای بودن ایران دارد. ایران قبیله ای هیچ گاه سال های زیادی زیر سایه یک قبیله دوام نیاورد و همواره قدرت سیاسی میان اقوام نوسان داشته است. در هر لحظه از تاریخ ایران با توجه به ضعف قوم قالب امکان شورش و هرج و مرج وجود داشته است.گفتمان های سیاسی تابعی از همین یکپارچگی سرزمینی نیز بوده اند. اگر در دولت صفوی می شد سلطه گفتمانی را در جغرافیای سیاسی چند تکه فرض کرد، شاه اسماعیل کوشید با کشتار در تبریز هنگام تاجگذاری تکلیف دیگر گفتمان ها را مشخص کند. از این رو می توان گفتمان های سنتی در ایران را به قبل و بعد از صفویان نیز تقسیم کرد. در دوران قبل از صفوی که ایران وحدت و یکپارچگی مستمری نداشته است ما وحدت گفتمان نداریم و گفتمان اهل سنت در کنار گفتمان شیعه به زندگی پرداخته است. فردسالاری باوجود ماهیت قومی شاه در ایران، حکومت های ایرانی ماهیتی فردسالارانه داشته اند. شاهان در ایران باستان در مرتبه ای بالا بوده اند. این مرتبه بالا که معمولا نصیب قوم یا قبیله غالب بود در کل جامعه ایرانی جریان داشته است. یکی از شاهان ساسانی در توصیف خود گفته است که همتراز ستارگان و برادر خورشید و ماه است3 این سلطه در دیگر بخش های ایرانی نیز وجود داشته است. «نهادهای خانواده و مذهب که هر دو اقتدارمدار و پدرسالارانه بود همراه با نهاد دولت این گفتمان را بازتولید می کرد.»4 در پایان هر دوره شاهد آن هستیم که انتقال قدرت از یک قبیله به قبیله دیگر با موجی از خشونت همراه بوده است. حتی در برخی انتقال های قدرت درون حکومتی نیز شاهد چنین خشونت هایی بوده ایم. این خشونت ها نشان از آن دارد که قدرت بالا و حاکمیت فرد در میان قبیله حاکم نه بر اساس مناسباتی عرفی و سنتی که بر اساس خشونت تعیین می شده است. روی دیگر فردسالاری اهمیت شاهان در تاریخ ایران است. نام هایی مانند کورش، داریوش، انوشیروان، سلطان سنجر و شاه عباس در تاریخ ایران ماندگاری بیشتری یافته اند. مذهب به صورت عمومی با حکومت و گفتمان های رایج درگیر بوده است. شکل حکومت در ایران همواره تمرکزگرا و اقتدارگرا بوده است و گفتمان ها چه در میان اهل سنت یا شیعه و چه در دوران پیش یا پس از صفوی به این شکل را توجیه کرده اند. مذهب ایران باستان هنگام سلطنت شاهان بزرگ بوده است. شاه که از فره ایزدی برخوردار بود محور نظام سیاسی و اجتماعی ایران بود. تخاصم اقوام ایرانی با تمدن باستانی آشور به تقویم حکومت در ایران منجر شد. اطلاعات دقیقی از سلطنت مادها نیست و این که آنها به همین نام خود را خوانده باشند. آنچه پیداست ظهور حکومت هخامنشی است. به نظر می رسد دولت هخامنشی از عناصر فرهنگی به نفع خود سود جسته است. هر چند شاهان هخامنشی دولت را با دین در نیامیخته بودند، اما از ادبیات دینی در کتیبه ها و نوشتارهای رسمی آن روزگار استفاده شده است. دوران سلوکی به نوعی شکست ایران از یونان خوانده شده است. نزدیک به صد سال حکومت ایرانی وجود نداشت. در دوران اشکانی که آن را ملوک الطوایفی خوانده اند نوعی تساهل دینی به رسمیت شناخته شد. شاه قدرت ایالات را پذیرفته بود. در دوران ساسانی ما شاهد نوعی حکومت دینی هستیم. تساهل دینی اشکانی رخت بر بست. در همه دوران باستان به نوعی سرزمین ایران دارای یک حکومت شاهنشاهی واحد بوده است. این شاهنشاهی قدرتی جهانی و مدعی اداره جهان بود. با شکست ایرانیان این قلمرو واحد تا مدت ها از بین می رود. در آغاز دوران صفوی است که وحدت به ایران در ذیل یک عنوان باز می گردد. با فتح ایران حکومت مستقل در ایران زوال می یابد. تا مدت ها هیچ حکومت مستقلی در ایران وجود نداشت و ایالت های ایران با انتخاب دستگاه خلافت عربی اداره می شد. اندیشمندان سیاسی ایرانی در این دوره عموما به بازتولید اندیشه مشروعیت خلیفه پرداخته اند. اندیشمندان شیعه در این دوره در اقلیت بوده اند. ظهور متفکران شیعه در دوران حکومت های شیعه نشان از پیوند میان قدرت و دانش وابسته به خود را دارد. به نظر می رسد قومیت و فردسالاری از عناصر اصلی گفتمان سلطانی باشند. گفتمان های سنتی با توجه به نبود سرزمین واحد در کل تاریخ ایران از اهمیت مستمری برخوردار نبوده و پس از صفویه این عنصر از اهمیت بیشتر برخوردار شده است. می توان با توجه به نوع خاص فردسالاری موجود در گفتمان سنتی آن را پدرسالاری نیز خواند. بنابراین انقلاب اسلامی و قیام مردمی به رهبری امام خمینی(ره)، در واقع قیامی علیه این استبداد ریشه دار در تاریخ است. پانوشت ها: 1 ـ کاتوزیان، همایون، ایرانیان، حسین شهیدی، نشر مرکز، 1391، ص36 2ـ ایرانیان، صص 102 ـ 92 3ـ همان 55 4 ـ محمدحسین بحرانی، طبقه متوسط و تحولات سیاسی در ایران معاصر، انتشارات آگاه، تهران، 1389، ص 166 میثم قهوه چیان / جام جم
چهارشنبه 16 مهر 1393 2:15 بازدید:0
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها