محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829947887
200 هزار سال تجاوز انسان به زیستگاه حیوان
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
دیدار از نمایشگاه «همبودی انسان و جانوران در ایران» 200 هزار سال تجاوز انسان به زیستگاه حیوان روزگاری زمین پر بود از جانوران رنگارنگ و گوناگون؛ انسان آزمند هم در غار به سر می‌برد. آن زمان، انسان از راه شکار، مایحتاج خود را تامین می‌کرد. می‌گویند انسان آنقدر به شکار ماموت‌ها ادامه داد تا نسل این جانوران غول‌پیکر را از روی زمین برچید.
گذشت تا رسید به عصر یکجانشینی؛ عصری که انسان اهلی کردن برخی حیوانات را آموخت و کشاورزی را ابداع کرد تا جایی که دیگر شکار شیوه اصلی فراهم کردن مایحتاج زندگی اش نبود. شکار می کرد برای تفریح و سرگرمی، گاهی به نشانه مردانگی و گاهی هم از کین و انتقام اما آن زمان، آنچه بر ذهن و اندیشه انسان حکومت داشت، احترام به طبیعت و همزیستی تقریبی در کنار حیوانات بود. طبیعت مادر بود و زاینده و در چشم همگان شایسته احترام، اما پای ماشین که به زندگی انسان باز شد، انگار که جادو شده باشد؛ طبیعت دیگر در ذهن و جان او جایگاهی نداشت؛ فقط می خواست بر آن غلبه کند؛ می خواست مقهورش کند؛ آن هم نه به صرف فراهم کردن نیازهایش، بلکه برای کسب مال و ثروت بیشتر. قربانی این طمعکاری و حرص و آز، حیوانات بودند و گیاهان. این شد که ما اکنون تنها نامی از برخی حیوانات می شنویم؛ بویژه در ایران. سرزمین ما زمانی زیستگاه هزاران هزار جانور بود که حالا نشانی از آنها نیست. موزه ملی ایران، ابتکاری به خرج داده و برای یادآوری این مساله نمایشگاهی برپا کرده که نشانه هایی از وجود آن حیوانات را در این سرزمین به نمایش بگذارد؛ نمایشگاهی با عنوان «نشانه هایی از دویست هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین.» نشانه ها از چه می گویند؟ نمایشگاه «نشانه هایی از دویست هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین» مروری است بر حدود دویست هزار سال همبودی و همزیستی انسان و جانوران در سرزمین ایران که شواهد آن در مجموعه آثار به نمایش درآمده نمود یافته است. این نمایشگاه با مجموعه ای غنی شامل سنگواره حیوانات منقرض شده ای چون خرس غار و کفتار خالدار، ابزارهای سنگی مربوط به شکار یا سلاخی، ظروف و اشیای منقوش و پیکرک های جانوری از دوره های مختلف پیش ازتاریخ، تاریخی و اسلامی و همچنین مهر، سکه، گل نبشته و متون کهن، نقاشی مینیاتور و دیگر آثار نشان دهنده پیشینه مشترک انسان و جانوران و نشان دهنده اهمیت جانوران در فرهنگ، تاریخ و زندگی انسان از دیرباز تا سده های متاخر است. به گفته دست اندرکاران آن، هدف این نمایشگاه افزون بر اهداف پژوهشی، ایجاد شناختی صحیح و تأثیری ماندگار در ذهن مخاطبان و کمک به ایجاد بستری مناسب برای حفظ و پاسداشت میراث طبیعی و تنوع زیستی کشورمان و پیشینه کهن آن است. دکتر فریدون بیگلری، مسئول علمی این نمایشگاه درباره آن می گوید: «در برگزاری این نمایشگاه علاوه برنمایش جنبه های باستان شناسانه آثار و پیشینه فرهنگی ایران قصد داشتیم موضوعی را انتخاب کنیم که با یکی از مسائل روز مرتبط باشد بنابراین موضوع انسان و جانوران در ایران را انتخاب کردیم که علاوه بر غنای آثار موزه ملی در این حوزه ، خطر انقراض بسیاری از گونه های حیات وحش ما را به این نتیجه رساند که پرداختن به پیشینه ارتباط انسان و حیوانات در ایران و شرایط فعلی این ارتباط، توجه عموم را به آن جلب کنیم . همچنین بخشی از این نمایشگاه با همکاری سازمان حفاظت از محیط زیست و موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک، با عنوان نمایشگاه تنوع زیستی ایران برپا شده که در آن مجموعه ای از گونه های جانوری تاکسیدرمی شده و مجموعه ای از سنگواره جانوران منقرض شده مراغه که حدود 9 میلیون سال قدمت دارند، به نمایش درآمده است.» ارتباط انسان با جانوران، از سویی باعث حفظ نسل انسان و برخی گونه های جانوری شد و از سوی دیگر انقراض و نابودی گونه های فراوان را در پی داشت. در این میان، انسان بیشترین بهره را از این ارتباط برده و از حیوانات به عنوان منبع غذا، لباس، ابزار، پناهگاه، نیروی کار و حمل و نقل و نگهبان استفاده کرده است. بیگلری درباره انتخاب واژه «همبودی» برای نام این نمایشگاه بیان می کند: «ارتباط انسان ها با جانوران بیشتر ارتباطی یک سویه و اغلب اوقات به نفع انسان تمام می شود. واژه همزیستی به دلیل بار معنایی آن چندان گویای ماهیت این ارتباط نبود ، چراکه در طول تاریخ این انسان بود که وارد محیط زیست گونه های دیگر شد و آن را تحت تاثیر قرار داد. بنابراین به این نتیجه رسیدیم اگر واژه همبودی را در معنای گسترده تر انتخاب کنیم، بیشتر به این منظور نزدیک خواهیم شد.» کهن ترین آثار شناسایی شده از بقایای سکونت انسان در ایران ـ که همراه با بقایای جانوران وحشی یافت شده ـ مربوط به غار دربند رشی در رودبار گیلان است. در کاوش های باستان شناختی این غار در سال 1391 در کنار ابزارهای سنگی ساخته دست انسان، شماری سنگواره حیوانات مختلف ازجمله خرس، گوزن، گاو وحشی و بز کوهی کشف شد. بیشتر این بقایا مربوط به گونه منقرض شده ای از خرس موسوم به خرس غار است که بین 250 تا 200 هزار سال قدمت دارد. به گفته بیگلری در این نمایشگاه نمونه هایی از این یافته ها به نمایش گذاشته شده است. در این نمایشگاه نمونه هایی از استخوان و دندان حیوانات مربوط به آخرین دوره یخبندان به نمایش درآمده که مربوط به غار وزمه در استان کرمانشاه و غار قلعه بزی در استان اصفهان است. بیشتر گونه های پستاندار این دوره که بقایای آنها در نقاط مختلف ایران یافت شده شامل علفخوارانی چون گور ایرانی، چند نوع اسب سان دیگر، گاو وحشی، کل و بز، قوچ و میش، آهو، گوزن، گوزن زرد ایرانی، گراز، کرگدن و درندگانی چون شیر، پلنگ، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال و خرس است. معیشت انسان های این دوره بیشتر متکی بر شکار گزینشی علفخواران بزرگ جثه بود که بقایای آنها در مکان های کاوش شده در کرمانشاه، لرستان، فارس، آذربایجان، اصفهان و گرگان یافت شده است. مسئول علمی این نمایشگاه اشاره می کند: از حدود 35 هزار سال پیش، ساخت زیورآلات از دندان، صدف و هماتیت و استفاده از گل اخرا برای تزئین یا دیگر مقاصد برای نخستین بار در ایران آغاز شد. نمونه هایی از این دندان های سوراخ شده در نمایشگاه دیده می شود. این آویزها با توجه به آزمایش سالیابی بین 30 تا 35 هزار سال قدمت دارند. یکی از اشیایی که در این دوره به عنوان آویز استفاده می شد، دندان نیش گوزن نر بود که پس از سوراخ کردن به شکل گردنبند یا بازوبند استفاده می شده یا آن را روی پوست می دوختند. با توجه به کمیاب بودن چنین دندان هایی، استفاده از آنها احتمالا نشان دهنده اعتبار اجتماعی دارنده آن به عنوان شکارگری موفق یا به نوعی نشان دهنده تعلق فرد به گروه یا قبیله خاصی بوده است. پایان عصر یخبندان در حدود 12 هزار سال پیش و افزایش گرما و بارش منجر به تغییراتی در زیست محیط و در نتیجه تغییر شیوه های امرار معاش و زندگی بسیاری از گروه های شکارگر و گردآورنده خوراک شد که در برخی مناطق جهان باستان ازجمله ایران به تدریج یکجانشین شدند. این تغییرات همزمان با اهلی کردن گونه هایی از حیوانات پیرامون آنها شد که از مهم ترین آنها می توان به کل و بز و قوچ و میش اشاره کرد که حدود 10 هزار سال پیش توسط روستانشینان اولیه به تدریج اهلی شدند. علاوه بر این خوک و گربه نیز در همین محدوده زمانی بین 12 تا 9 هزار سال پیش به تدریج اهلی یا رام شدند. با فاصله چند هزار سال گاو نیز اهلی شد که علاوه بر شیر و گوشت به عنوان نیروی کار خصوصا در امور کشاورزی و حمل و نقل نیز مورد استفاده قرار گرفت. در نمایشگاه 200 هزار سال همبودی آثاری از این دوره نیز به نمایش گذاشته شده است. از مهم ترین آنها پیکرک گراز یافت شده در مکان سراب در نزدیکی کرمانشاه با قدمت بین 8 تا 9 هزار سال است که از کهن ترین پیکرک های جانوری یافت شده در ایران است. سفالگران دوره روستانشینی اغلب در سطح ظروف سفالین از نقش حیوانات مختلفی چون بز کوهی، یوز، سگ تازی و پرندگان استفاده می کردند که نمونه های آن از مکان های باستانی چون حصار، سیلک، اسماعیل آباد، باکون، قبرستان و چند مکان دیگر به نمایش درآمده است. از مجموعه های غنی در نمایشگاه، اشیای جیرفت هستند که از لحاظ تنوع نقوش جانوری و شیوه نمایش بسیار متنوع هستند. نقوش جانوری شامل شیر، یوزپلنگ، عقاب، پرنده های شکاری، عقرب، مار، گاو کوهاندار، بز کوهی، روباه و به ندرت ماهی می شوند. صحنه نبرد بین جفت های متخاصم از جمله شیر و گاو نر، پلنگ و شیر، پرندگان شکارچی و مار و پهلوان و مار بسیار دیده می شود . در این میان مجموعه مفرغ های لرستان با سبک منحصربه فرد هنری و تاکید فراوان بر نقوش جانوری از اهمیت ویژ ه برخوردار است. این مجموعه دوره زمانی از اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد (حدود 5000 سال قبل) تا آغاز دوره هخامنشی (حدود 2500 سال پیش) را در بر می گیرد. سبک هنری این اشیای مفرغی که «سبک جانوری» خوانده می شود دارای مشخصاتی ازجمله نقوش جانوران به شکل های بسیار تجریدی، کشیده و پرپیچ و تاب است. با روی کار آمدن مردمان هند و ایرانی تبار اهمیت اسب در واحدهای نظامی خود را نشان می دهد و واحدهای سواره نظام در سپاه هند و ایرانی ها و مردمان بومی منطقه جای باز می کند. برترین نمونه های نقش اسب و سواره نظام پیروزی چشمگیر نیروهای مادی بر آشوریان و هخامنشی بر بابلیان بود.نکته جالب توجه دیگری که در دوره های متاخر تاریخی شاهدیم، نشان دادن شاهان ساسانی سوار بر اسب است. در دوره هخامنشی با این که در نقوش برجسته نقش اسب به چشم می خورد، شاه هخامنشی به هیچ وجه همراه با اسب یا سوار بر اسب نشان داده نشده، در صورتی که در دوره اشکانی چند بار و در دوره ساسانی به کرات شاه را سوار بر اسب در حال نبرد یا شکار می بینیم. نمونه هایی از چنین صحنه هایی را در آثار به نمایش درآمده از دوره ساسانی می بینید. سنت نمایش بزرگان و اشراف سوار بر اسب و در حال شکار در دوره های اسلامی نیز ادامه می یابد که برخلاف دوره های پیشین بیشتر روی ظروف سفالین دیده می شود. از صحنه های رایج در این دوره شکار با یوز است و بسیاری از بزرگان به این نوع شکار علاقه داشتند و در دستگاه پادشاهی آنها افرادی به نام یوزبان وظیفه نگهداری و تربیت یوزپلنگ ها را به عهده داشتند. یوزدار معمولا یوز را پشت اسب سوار می کرد و او را برای گرفتن آهو به شکار می بردند. مشابه چنین صحنه ای را می توان در بشقاب لعاب دار یافت شده در نیشابور مربوط به سده های سوم و چهارم مشاهده کرد. نقش این ظرف شکارچی را نشان می دهد که یوزپلنگی تعلیم دیده را بر پشت خود روی کپل اسب نشانده و به سوی شکارگاه می تازد. پس از اسب و شکار با یوز، از دیگر نقوش محبوب جانوری در دوره های اسلامی پرندگانی چون طاووس، عقاب، هدهد و دیگر پرندگان تاجدار است. جانوران اساطیری نیز از دیگر موضوعات مورد توجه در هنر دوره های اسلامی است که معمولا حیواناتی با اندام ترکیبی اند، مانند اسب بالدار، اژدها یا چارپایانی با سر انسان که نمونه هایی از آنها را در نمایشگاه می بینید. یکی از منابع جالب توجه در حیوانات و عادات آنها در دوره اسلامی کتاب عجایب و غرایب اثر زکریا بن محمد بن محمود کمونی قزوینی مربوط به سده نهم هجری است که در این نمایشگاه برای نخستین بار به نمایش درآمده است. در بخش هایی از این کتاب عجایب حیوانات و پرندگان همراه با رسم تصویر آنها، ویژگی های ظاهری و رفتاری حیوان و خاصیت دارویی وابسته به اعضای آن توصیف شده است. معیار انتخاب آثار در نمایشگاه به گفته دکتر مهناز گرجی، رئیس موزه ملی ایران، گنجینه این موزه آثار بسیاری با موضوع ارتباط انسان و حیوان دارد، ولی معیارهای مورد نظر برای انتخاب آثار به نمایش درآمده در نمایشگاه همبودی انسان و حیوان چه بود؟ بیگلری معتقد است در گذشته ، انسان ها همواره ارتباط نزدیکی با حیوانات داشته اند و اساس این ارتباط برشکار و اهلی سازی و استفاده از حیوانات بوده است؛ استفاده از گوشت و پوست آنها تا نیروی کارشان برای جابه جایی و... . به هر ترتیب، وجود حیوانات بر فرهنگ انسان بویژه افسانه ها و اساطیر اقوام گذشته تأثیر داشته است. بیگلری می گوید: «ما در انتخاب آثار سعی کردیم بر جایگاه حیوانات در فرهنگ اقوام گذشته ایران تأکید کنیم. برای مثال، انتخاب اشیای جیرفت به همین قصد بود یا انتخاب جام حسنلو یا مارلیک که صحنه هایی از داستان های اساطیری را به تصویر می کشند. به هر ترتیب، در بسیاری از این آثار حیوانات نقش هایی خاص و حتی انسان گونه دارند. از سوی دیگر، سعی شد جنبه های دیگر ارتباط انسان و حیوان نیز مورد توجه قرار گیرد .»همچنین استفاده از نیروی کارحیوانات نیز موضوع برخی آثار این نمایشگاه است. به گفته بیگلری، در این نمایشگاه استخوان بند انگشت یک گاو از هزاره اول پیش از میلاد به نمایش گذاشته شده است که بر اثر فشار کار این استخوان تغییر شکل یافته که به احتمال زیاد در نتیجه شخم زدن و فشار ناشی از آن به وجود آمده است. ارائه سخنرانی در کنار نمایشگاه در زمان افتتاحیه نمایشگاه در هشتم شهریور، نشستی علمی برگزار و طی آن شش سخنرانی ارائه شد که از منظر باستان شناسی و زیست شناسی به موضوع همبودی انسان و حیوان در ایران پرداخته شد. امروز نیز چهار سخنرانی درباره این موضوع ارائه خواهد شد که سه سخنرانی به پیشینه باستان شناختی جانوران می پردازد و یکی از سخنرانی ها نیز درباره شیر ایرانی است که می تواند برای مردم جالب توجه باشد. در طول نمایشگاه قرار است این نشست ها ادامه داشته باشد و سه شنبه هر هفته برگزار شود. نمایشگاه «نشانه هایی از 200 هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین» تا هشتم مهر ادامه دارد. جام های زرین حسنلو و مارلیک از هزاره اول پیش از میلاد، چند اثر برجسته و مهم در این موزه به نمایش درآمده است؛ یکی جام حسنلو و جام مارلیک و... . جام زرین حسنلو یکی از آثار باستانی برجسته ایران است که در جریان کاوش های تپه حسنلوی نقدهسال ۱۳۳۶ کشف شد. این اثر قدمتی ۳۲۰۰ ساله دارد و احتمالا نقش بسزایی در شکل گیری هنر دوره بعدی یعنی دوره مادها داشته است. این اثر ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارد. در ردیف بالایی، ایزدی بالدار سوار بر گردونه ای که یک گاونر آن را می کشد، به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالا نماد حیات و باروری محسوب می شود. در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدهاست. از تصاویر قلم زنی شده آن سوی جام می توان به ایزدهای شاخدار سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچ های قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد. تپه مارلیک آثار ارزنده قبرستان فرمانروایان و سرداران قوم هایی را در خود پنهان داشته که در سال های پایانی هزاره دوم تا سال های آغازین هزاره یکم پیش از میلاد در شمال ایران فرمانروایی می کرده اند. جام افسانه زندگی حدود 20 سانتی متر بلندی و 14 سانتی متر پهنای دهانه دارد. نقش های روی جام در چهار ردیف سازمان یافته و زندگی یک بز کوهی را از آغاز تا فرجام به نمایش می گذارد. ردیف نخست (پایین ترین ردیف) نخستین مرحله زندگی بز جوانی را نشان می دهد که تازه از مادر زاده شده و از پستان مادر شیر می خورد. مادر سر خود را برگردانده و در حال نوازش پشت بزغاله است. ردیف دوم که بالای ردیف پیشین است، به شیوه تقارن دار بز نوجوانی را نشان می دهد که در حال بالا رفتن از درخت است.ردیف سوم نقش گرازی را به تصویر می کشد که به نظر می رسد در حال حمله است. این صحنه نشان می دهد که زندگی بز در خطر افتاده است. در ردیف چهارم (بالاترین ردیف) مرحله پایانی زندگی بز و پیکر کشته شده بز را نشان می دهد که لاشخورها در حال خوردن آن هستند. جام افسانه زندگی نه تنها از نظر این که نخستین نمونه از داستان تصویری است اهمیت دارد، بلکه یکی از شاهکارهای هنری بی نظیر جهان باستان است. کمیل انتظاری / گروه فرهنگ و هنر
سه شنبه 18 شهریور 1393 2:00 بازدید:0
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 42]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها