تبلیغات
تبلیغات متنی
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
محبوبترینها
راهنمای انتخاب شرکت‌های معتبر باربری برای حمل مایعات در ایران
چگونه اینورتر های صنعتی را عیب یابی و تعمیر کنیم؟
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1869122434
بررسی موانع تحول و تولید دانش سیاست اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
در گفت‌وگو با دکتر ابراهیم برزگر رییس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه مطرح شد بررسی موانع تحول و تولید دانش سیاست اسلامی دکتر ابراهیم برزگر رییس دانشکده علوم‌سیاسی دانشگاه علامه و آثار زیادی در حوزه‌ی اندیشه‌ی‌سیاسی در کارنامه خود دارد. نوع کارهای او در بر‌دارنده نوآوری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های سنت اسلامی و ایرانی در مباحث دانش سیاست است.
او در این گفتگو از سنت های بر زمین مانده اسلام و ایران در فرآیند تحول دانش سیاست سخن می گوید و به بررسی موانع این تحول و تولید دانش سیاست اسلامی می پردازد او با اشاره به اینکه ما در تولید نظریه دو مشکل ساختاری و کارگزاری داریم می گوید نظام آموزش عالی ما باید تغییر کند و به سمتی رود که تولید نظریه در آن ایجاد شود و از اساتید و محققین حمایت های مالی بیشتری صورت گیرد و در زمینه اساتید نیز باید اعتقادات آنان را بارور کرد و به اصول انقلاب اسلامی پایبند نماییم و در واقع جهاد علمی داشته باشیم تا بتوانیم در راه تولید علم و دانش سیاسی بومی گام برداریم. اگر موافق باشید با این سوال شروع کنیم، آیا دانشی به نام دانش سیاسی اسلامی می توانیم داشته باشیم؟ راجع به اینکه آیا اصولاً چیزی به نام دانش سیاسی اسلامی می توانیم داشته باشیم و اگر بتوانیم، اجزایش چیست؟ و خطوط متمایز آن بحث از جنس غربی اش چیست؟ من می خواهم از اینجا شروع کنم اینکه ما آیا جنسی به نام دانش سیاسی اسلامی داریم یا نه؟ به نوعی می توانیم بگوییم که می توانیم داشته باشیم. یعنی بین موجود و موعود تفکیک کنیم. آنچه که دانش سیاسی اسلامی موجود است، واقعیت این است که بالقوه هست و به فعلیت در نیامده، بنابراین نداریم. در حال حاضر چیزی به نام دانش سیاسی اسلامی به صورت بالنده و به اصطلاح دستگاه مند، تئوریزه شده، مثل سازه نظری که یک کل نظام مند باشد و یک کل نظام مند تئوریک در عمل هم بتواند کارکرد تجزیه و تحلیل سیاست را انجام بدهد و در حیطه ی اجرا هم بتواند راهنمای عمل باشد به طور مدون نداریم. ولی به طور موعود می توانیم داشته باشیم و با بررسی هایی که شده واقعاً یک گنجینه و یک میراث بسیار ارزشمندی در این حیطه وجود دارد که اگر این گنجینه استخراج و روی آن کار و تبدیل به گزاره های مشخص و اصول مدون بشود ، تبعاً می توانیم داشته باشیم و آن هم از نوع بسیار هیجان آور، بحث انگیز و جذابش که حتی می تواند به صورت معکوس ترجمه بشود. همان اتفاقی که سرنوشت علم در غرب داشته است. مثلاً دست بر هر علمی که بگذارید مانند علم سیاست، روانشناسی، جامعه شناسی و... سرنوشتی که این علم در غرب طی کرده که اینها همانند همین موارد است. اینها دست گذاشته اند روی میراث گذشته شان و گزاره هایی از آنجا گرفته اند. حتی از دل اسطوره ها – اسطوره های که الان چیزی در زمره ی خرافات محسوب می شود. اولین معرفتی که بشر در ارتباط با جهان خارج تولید کرد اسطوره ها بودند. کسی مثل فروید اسطوره اُدیپ، یا یک کسی مثل لیونک، اسطوره پرسونال را در می آورند. بینید که اصولاً دانش مدون علوم انسانی غرب از همان سنت و میراثشان درآمده است. و بدون سنت نمی شود فکر کرد، نمی توان اندیشید. لذا به صورت موجود ما متأسفانه کارهای ارزشمند و قابل عرضه ی چندانی انجام ندادیم اما بسترهای خوبی وجود دارد که می تواند خبر از یک خیز بزرگ بدهد. به ویژه با این نسل جدیدی که ما در دو-سه دهه ی أخیر تربیت کردیم. حقیقتاً یک اتفاق بسیار مهمی افتاده در این تولید انبوهی که در تحصیلات تکمیلی در علوم انسانی در رشته های مختلف با ترکیباتی از حوزه و دانشگاه داشته ایم. این نسل آبستن یک رخداد بسیار میمون و مبارک است. انشاالله به زودی ما در عرصه ی علوم انسانی هم تولیدات بسیار خوبی خواهیم داشت و به اصطلاح همان اتفاق مشابهی که مثلاً در علوم سخت مثل علوم هسته ای افتاده و ما به قله ی دانش دست یافته ایم همین اتفاق انشالله به زودی در علوم انسانی هم خواهد افتاد. مهم این است که بسیار مدبرانه و برنامه ریزی شده و سیستماتیک حرکت بکنیم. یعنی اولاً عنایت بسیار زیادی به مباحث روشی داشته باشیم. تاریخ علم مدرن در غرب را دقیقاً بخوانیم به نحوی که جزیی از ساختار ذهنی ما باشد. در تاریخ علم مدرنی که در غرب گذشته نکات بسیار ارزشمندی هست و ما از آن عبرت های قابل اقتباسی را می توانیم بیاموزیم و بسیاری از کج راهه ها و اشتباهاتی که آنها در تاریخ علم داشته اند، آن مسیر را تکرار نکنیم. راه های میان بری را طراحی بکنیم. همچنین احاطه به نظریات مهم، تعیین کننده و جدیدترین آنها بسیار مهم است. همچنین طراحی ساز و کارها و سیاست گذاری علم، خیلی مهم است. به نحوی که این تولیدات واحدهای پژوهشی متکثر و متعدد ما در بخش خصوصی– دولتی، حوزوی- دانشگاهی به هم متصل بشود و این قطرات به هم پیوندد آن وقت است که آن انفجار، انفجار نور اتفاق خواهد افتاد. و این اتفاق نیفتاده یعنی یکی از مشکلاتی که هم اکنون وجود دارد این است که مراکز مختلف حالت هم افزایی ندارند باید این اتفاق بیفتد. ما چه چیزی داریم که هنوز بالقوه است و موانع به فعلیت در آمدن آن اساساً چیست؟ شبیه این است که ما الان گنج های بسیار ارزشمندی را در زیر پایمان داریم و کافیست دو تا کلنگ بزنیم و این را از حالت بالقوه خارج و این ظرفیت و انرژی را را آزاد کنیم. نظیر انرژی که در هسته ی اتم مستتر بوده، و بشر نمی دانسته، ولی از زمانی که فهمیده و این را آزادش کرده مشاهده می کنید چه انرژی عظیمی آزاد شده است. همین مسئله در میراث فرهنگی ما وجود دارد. به طور مثال اگر در جای جای میراث فرهنگی کشورمان دست بگذارید این ظرفیت ها وجود دارند مثلاً، در قالب اشعار مولانا، سعدی، حافظ، نظامی گنجوی و دیگران عقلانیت های متراکمی داریم. شعرای ما فقط شاعر نبودند؛ فیلسوف، حکیم، عارف و حافظ قرآن نیز بودند، بنابراین اشعارشان مواد کپسولی شده و گلچینی از شاخه های معرفتی شان بوده است. مثلاً سعدی به جاهای مختلفی سفر می کرده و بعد عصاره این تجاربش را در قالب حکایت، داستان و شعر استخراج می کرده است. باید روی اینها به عنوان یک گزاره علمی کار کرد و این را تبدیل به یک فرضیه، اصل بنیادین و یک مفهوم کرد. و بعد وقتی که این اصول و مفاهیم در گام بعدی به هم متصل می شوند و تبدیل به یک تئوری، و یک سازه ی نظری می شوند. آن وقت می توانند. کارکردی که علوم تجربی (ساینس) در غرب دارد اینها هم برای ما انجام بدهند. یا مثلاً در قالب ضرب المثل ها، در قالب آیات و روایات، بسیاری از این آیات و روایات، ظرفیت های بالقو ه ای هستند که متأسفانه ما عُرضه تبدیل آنها به قالب های معنایی و مدرن نداریم. نکته دیگری که در آزا دسازی ظرفیت مستتر در سنت ارزشمندی دینی و اسلامی و ایرانی ما وجود دارد بحث معاصر سازی است. باید خوانش جدید و معاصر از آن داشته باشیم. مثلاً اندیشه های فارابی را بخوانیم تا بحث فارابی را به زبان روز بیان کنیم. لذا وقتی که یک پرسش جدید را از عصر امروز و از دوره ی معاصر و گره های ذهنی نسل جوان می گیریم و این گره ذهنی را عَرضه کنیم مثلاً به فارابی، فارابی را استنطاق و به ذوق وادار کنیم تا فارابی قرن بیستمی،وقرن بیست و یکمی شود. . اینها نکاتی است که ما در خصوص گنجینه ها متأسفانه از آنها غافل هستیم. در بحثی که راجع به سنت دینی است یک چیزی تحت عنوان واجب کفایی داریم. خوب این واجب کفایی اگر بازش بکنیم یک عقلانیت بسیار پیچیده دینی است و این عقلانیت بسیار پیچیده دینی بسیاری از آسیب شناسی هایی که در رفتار سیاسی داریم را می تواند پوشش بدهد. مثلاً یک نکته ای در رفتار سیاسی معطوف به انتخابات تحت عنوان وکالت اجتماعی است. بحث وکالت اجتماعی به این معنا است که بسیاری از رأی دهندگان در انتخاباتی (خاص- موردی) شرکت نمی کنند، چرا شرکت نمی کنند؟ به این دلیل که می گویند مطلوب ما این است که چنین اتفاقی بیفتد و آن اتفاق بدون حضور ما هم (اتفاق می افتد). در وکالت اجتماعی عملکرد فرد به طور نمادین و برجسته قابل اندازه گیری نیست. واجب کفایی به این معنا است که یک امری ممدوح است که انجام بشود تا زمانی که انجام نشده بر همه واجب عینی است، واجب کفایی نیست. ولی اگر یک نفر انجام داد یا یک عده ای انجام دادند از دیگران ساقط می شود. اگر شما یک خوانش جدید علوم سیاسی از آن بکنید می بینید بسیاری از مشکلاتی که ما در آسیب شناسی انتخابات داریم حل می شود. ما از این میراث عقلانی بسیار پیچیده ای که در سنت دینی، در عرف ایرانی در قالب ضرب المثل ها و اشعارما است استفاده نمی کنیم. این اتفاقی بود که در تاریخ علم مدرن غرب افتاده یعنی آنها از سنت شروع کردند. بدون سنت نمی توان اندیشید، تفکر کرد و پژوهش کرد . بنابراین باید حتما یک پا در گذشته، و یک پا در دوره ی جدید داشته باشیم. ارزش های دینی که در سازوکارهای اجتهاد طراحی شده مرتب باید روزآمد بشود. ما باید از مجتهد زنده تقلید بکنیم معنای مجتهد زنده این است که شما امکان تولید پاسخ برای پرسش های جدید داشته باشید، چون مجتهد مرده نمی تواند به پرسش های جدید ما پاسخ بدهد بنابراین همان ساز و کاری که در اجتهاد طراحی شده در علوم انسانی هم کاملاً الگوبرداری می شود به این معنا که باید پیوسته بین این دو مقوله پل بزنیم. موانعش چیست؟ موانعی که ما این کار را نمی کنیم؟ می دانیم که کل سنت فکری غرب بالاخره به تاریخ یونان بر می گردد. علوم سیاسی، علوم اجتماعی، علوم اقتصادی همه را به ارسطو و افلاطون می چسبانند. در مجموع نگاه می کنیم میراث سنت فکری غرب هم ضعیف بوده و هم خیلی جاها غرب مدرن به تقابل با سنت هایش برخاسته است. همه این را قبول دارند. ما شرایط متفاوتی داریم ما سنت خیلی پخته تر و قوی تری داریم البته با نقاط ضعف خاص خودش. اینکه چرا ما به درستی از این سنت استفاده نکردیم می تواند در تقابل ما با غرب و وارونه نشان دادن آن جریانی که در فرایند توسعه خودشان گذشته ریشه داشته باشد. بله! همین طور است. بعد از جنگ های صلیبی در ارتباطی که جهان غرب با ما داشتند به روش های علم مدرن آشنا شدند. مخصوصاً روش های استقرایی را از مسلمانان گرفتند و بومی اش کردند. به هر تقدیر بسیاری از آنها را به اسم خودشان ثبت کردند. بله این اتفاق افتاده که الان تاریخ علم تاریخ غربی است یعنی حتی در جاهایی خودشان اعتراف کردند. مثلاً بنیانگذار نظام سیاسی ابن خلدون است یا یکی از استوانه های فلسفه ی سیاسی مثلاً فارابی است. یا بسیاری از مباحث از سیره پیامبرانی مثل ابراهیم و مبارزاتی که داشته اخذ شده است. ولی آنها نامی از حضرت ابراهیم نمی برند. این اتفاق در قالب شرق شناسی استمرار پیدا کرده است. جهت نهادینه کردن رابطه ی سلطه گر و سلطه پذیر می بینیم حتی به اصطلاح به یک شکل حادتری است حالا یک موقع این است که میراث بشری به نام غرب ثبت می شود یک حالت دیگرش این است که سرشت علوم انسانی در خدمت سلطه قرار می گیرد. اصولاً علم امروز غرب علم مربوط به سلطه است. بنابراین مباحث شرق شناسی باز در همین قالب است. و از آن فاجعه آمیزتر این است که جهان غیر غرب خودش را از همان دریچه ای معرفی می کند که غرب از آن دارد شناسایی می کند. این اتفاق و این وضعیت وجود دارد ولی خوشبختانه با انقلاب اسلامی اولین بار جهان اسلام هم به موقعیتی (سوژه ای) رسید. به موقعیتی رسید که خودش را دریابد و خودش را بشناسد و فرصت اثر گذاری داشته باشد. این قدرت اثرگذاری اش را در خود استقلال ایران و بعد اتفاقاتی که الان در جهان اسلام در قالب بیداری اسلامی می افتد مشاهده می کنیم. شرق در حال بازیابی خود و رسیدن به آن چیزی که غربی ها از آن به عنوان موقعیت سوژگی تعبیر می کنند. یعنی موقعیتی که انسان بر خودش و بر محیطش قدرت اثرگذاری پیدا می کند قدرت تسخیر در محیط را پیدا می کند. اصولاً الان خود غرب یکی از موانع مهم تولید دانش های بنیادین در جهان غیرغرب است. در نظر بگیرید ما در انرژی هسته ای به دنبال این هستیم که این دانش را داشته باشیم ولی آنها آشکارا می گویند نمی خواهیم داشته باشید. همین قصه کم و بیش راجع به علوم انسانی، علم سیاسی و روابط بین الملل هم هست. همین ممانعت به صورت دیگری در ایران تکرار می شود. مثلا شما می بینید که در مقالات ISI مقالات ایرانی ها را چاپ نمی کنند مگر اینکه یک نگاه نقادانه داشته باشد یک نگاه بدبینانه به مسایل داشته باشد شبیه فیلم های جشنواره ای. تمام فیلم های جشنواره ای ایران تقریباً می شود گفت بدون استثنا فیلم هایی هستند که از ایران یا از جهان اسلام سیاه نمایی می کنند. این فیلم ها برنده جشنواره می شوند، ولی آنهایی که نقاط قوت ایران را بیان می کند اینها مجال ورود پیدا نمی کنند. در مقالات علو م انسانی هم همین طور است مقالاتی که مثلاً در حوزه ی علوم سیاسی هست از اینها استقبالی نمی شود مگر اینکه یک چاشنی اعتراض یا انتقادی یا هر دو را داشته باشد. خود به خود می بینید این سیاست گذاری با خودش آن ممانعت ها و مزاحمت های علمی را دارد. همان ممانعت ها و مزاحمت هایی که در علوم هسته ای هست همان اتفاق در زمینه ی توسعه نیز می باشد. می خواهند کشورهای جهان غیرغرب به توسعه دست نیابند. همان اتفاق راجع به تولید علم انسانی معطوف به رفع نیازها و مسایل بومی وجود دارد. دانش سیاسی با دانش هسته ای، بیوتکنولوژی، علوم فنی، علوم پایه و امثالهم تفاوت جدی دارد. دانش سیاسی متکی به تفکر، قدرت اراده و خلاقیت ما است. خوب اینکه در ISI چاپ نمی کنند می تواند این معنا را بدهد که نمی خواهند ایران و اندیشه های انقلاب اسلامی در آن طرف نشر پیدا بکند. ولی ما اگر در عرصه ی هسته ای نیاز داریم که یک سری امکانات پیشرفته از آنجا اخذ بکنیم اینجا شاید خیلی نیاز نباشد یا حتی اگر هم نیاز داشته باشیم آنها خردمندانه در اختیار ما قرار می دهند به خاطر اینکه آنها دنبال این هستند که مثلاً دنیای مارکس و وبر و ... را به این عرصه بیاوریم باز تولید کنیم و استفاده کنیم. من فکر می کنم اساتید در این فرایند کوتاهی می کنند. کوتاهی در چه موردی؟ کوتاهی در تولید علم. شاید خفیف ترین جمله ای که می شود گفت این است که بگوییم کوتاهی است. اگر اسم آن را تقلید و شیفتگی نسبت به تفکر غرب و عدم اقبال به سنت های بومی نگذاریم. عدم اقبال به همان چیزی که جناب عالی می فرمایید ما داریم. الان واقعیت این است که اساتید و کسانی که صاحب منبر و کرسی هستند در دانشگاه ها اقبالی به این معانی نشان نمی دهند، اقبال خیلی کم است! ... . خوب بله! ببینید من اولاً مایلم این نکته را یادآوری کنم که در تفاوتی که شما بین علوم هسته ای و علوم انسانی گذاشته اید یک جا عبارتتان این بود که ما در علوم انسانی نیاز به آنها نداریم در حالی که من می خواهم بگویم که در این زمینه هم نباید راه افراط و تفریط رفت. واقعیت این است که ما در علوم انسانی هم به آنها نیاز داریم که مسایل آنها (منظور من شدت نیاز است) را بخوانیم و داشته باشیم حتی آنها را به اصطلاح به عنوان یک هماورد فکری تلقی کنیم. برای اینکه از حالت رکود در بیاییم مطالب انسانی و علوم سیاسی آنها را بخوانیم و به عنوان یک رقیب تمرینی به آنها نگاه می کنیم. آنها را در بحث های فلسفی و سیاسی به مثابه ی شبهات سیاسی در نظر بگیریم. در نظر بگیرید وقتی که به کتب روایی رجوع می کنیم می بینیم بیشتر قال امام صادق(ع) یا قال امام باقر(ع) داریم. و یکی از دلایلش این است که آنجا هماورد فکری بوده، یعنی کسانی بودند شبهه می انداختند و امام (ع) پاسخ می دادند. و الان اگر آن شبهه نبود این روایت ها هم نبود. الان غرب را شما مورد شبهه قرار بدهید می توانید زایندگی داشته باشد. اما نکته ی دوم که فرمودید هم هست نکته دوم چیست؟ نکته دوم اینکه اصولاً ما نسبت به بسته معرفتی غرب یک حالت انفعالی داشته و داریم که من اسمش را تنبلی فکری می گذارم. تنبلی ذهنی به این معنا که همان ها را بگیریم و در کلاس ها تدریس کنیم، خوب این هم غلط است بنابراین اینکه کلا دستاوردهای غرب را ندیده بگیریم افراط است. نه نفی مطلق، نه پذیرش مطلق، راه وسط میانه روی هست. به این معنا که ما قله ی بحث های آنها را داشته باشیم ترجمه کنیم حتی در اتاق های فکرمان مطرح کنیم و اشاعه بدهیم. پرسش های مدرن آنها را بگیریم ولی به موازات مطالعه آثار دیگران، تفکر هم بکنیم یک توازنی بین مطالعه ی دیگران و تفکر خودمان برقرار بکنیم و به این ترتیب به تولید علم برسیم. البته به نظر می رسد که می شود گفت کوتاهی هایی نیز شده ولی این کوتاهی ها، این سوء تفسیرها، صرفاً به استادها برنمی گردد یک بخشی از آن به ساختار نیز بر می گردد؛ ساختارهای نظام آموزش عالی، آموزش و پرورش، نظام سیاست گذاری علم در ایران. هر کدام از اینها چه سهمی در این رکود دارد. بنابراین یک بخشی از این رکود به ساختار و یک بخشی از آن به کارگزار برمی گردد. ساختار بخشی از به اصطلاح جهت گیری هایی است که خارج از محقق، استاد و معلم است. شما می بینید که مثلاً در حوزه ی سیاست گذاری علم در یکی – دو دهه ی گذشته به علوم انسانی کم توجهی شده، یعنی وقتی صحبت از مثلاً تخصیص اعتبارات پژوهشی می شد به صورت بسیار حیرت آور و سرسام آوری اعتبارات سرازیر به دانشگاه های صنعتی می شد چرا؟ چون آنجا می خواهند خروجی ملموس داشته باشند که مثلاً موشک طراحی بشود. ایران خودرو ارتقا پیدا بکند یا فلان قطعه ی کارخانه ی خاص برطرف بشود یا صنعت نفت خروجی داشته باشد. اما وقتی بحث تخصیص اعتبارات پژوهشی راجع به علوم انسانی می شود مواجه می شویم با یک خسّتی از سوی دستگاه های تأمین کننده و این را هرز دادن بودجه تلقی می کنند. وقتی می خواهند یک اتوبان بسازند میلیاردها حاضرند برای آن اتوبان خرج کنند ولی وقتی می خواهیم اتوبان فکری برای دانشجو یا دانش آموزان طراحی بکنیم که هویتشان را از دست ندهند حاضر نیستیم اعتبارات پژوهشی خرج بکنیم. چون آنجا جا به جا صحبت از هیاتی شدن بودجه های پژوهشی می شود. من این را به طور مملوس با مسئولیتی هایی که در مراکز آموزش عالی داشتم حس کردم و با تمام سلول های بدنم لمس کردم. سیاست گذاری علوم انسانی در سطح کلان ضعف هایی داشته است. و این ساختاری است و خارج از دست معلم و استاد می باشد و این ضعف مهمی است. همچنین در ساختار سیاست گذاری علم نسبت به مقوله ی ترجمه، خط مشی درستی انجام نشده بنابراین ترجمه ها بدون نظارت و هدایت های خاصی ترجمه می شوند. در بسیاری از موارد زباله های علم ترجمه می شوند. هر چیزی زباله ای دارد. می دانید که ما زباله های هسته ای هم داریم. زباله های هسته ای خودش مصیبت و دردسرهایی دارد. بنابراین در بسیاری از موارد کتاب های ترجمه ای زباله های علم غرب هستند که ترجمه می شوند. در این باز اساتید دخیل هستند؟ بله خوب این یک بخشش سیاست گذاری است یک بخش از آن به ساختار برمی گردد. خوب ساختارها خیلی نمی دانند؟ خوب به صورت کلان وزارت ارشاد و وزارت علوم، بایستی با رصدهای علمی که می کنند ساختارهایی تعبیه کنند که مثلاً کتاب های متفکران برجسته ی هر علمی در غرب را شناسایی کنند در علوم انسانی و به اینها اجازه ترجمه دهند. سریع کتاب های اینها را طراحی کنند بخرند بیاورند در اختیار تیمی از مترجمان زبردست و متخصص قرار بدهند. در بسیاری از موارد ترجمه اصولا تفکر است. ترجمه، ترجمه نیست. اشاعه دادن یک سبک فکری در جامعه است. لذا می بینید بسیاری از اتاق های فکری که مثلاً در صدد اشاعه ی فکر سکولاریسم در ایران هستند اینها خودشان بحث هاشان را مطرح نمی کنند می آیند یک کتاب ترجمه می کنند. وقتی شما کتاب ترجمه کردی، دیگر دُم به تله هم ندادی! نمی توانند به شما گیر بدهند می گویند که خوب ترجمه کردم حرف دیگری بوده است. بنابراین جا به جا این بحث ها را من ساختاری می دانم. اینها غفلت های ساختاری است که حتی گاهی بعد از سه دهه در وزارت ارشاد و آموزش عالی ما به چشم می بینیم. بالاخره ما یک درکی نسبت به غرب داریم، یعنی ما تربیت شده ی معتقد به انقلاب اسلامی کم داشتیم و در حوزه ی علوم اجتماعی و علوم سیاسی همه مترجمند، تازه دوستان مان در این عرصه ممهز می شوند. ترجمه هم یاد می گیرند که هم از این طرف ترجمه معکوس بکنند و هم ترجمه حرف درست را از آن طرف انجام بدهند... بله همین طور است. ما اگر بخواهیم کتابی را بنویسیم (این تجارب زندگی یک دانشجوی علوم سیاسی است) من هر وقت کتاب می نویسم باید مثلاً 5 سال وقت بگذارم ولی اگر بخواهم ترجمه کنم 2 ماهه تا 6 ماهه می توانم کتاب را ترجمه کنم آن وقت دستاورد مالی من در ترجمه بیشتر از تألیف است. پرستیژ علمی و تولیدات عملی من در ترجمه بیشتر از تألیف است. اینها سیاست گذاری علم است و مشکل ساختار ما است، ساختار ما دارد من را سوق می دهد به سمت ترجمه. چه بکنیم برای اینکه ساختار بفهمد برای رشد دانش سیاسی اسلامی اگر بخواهد حرف مناسبی ترجمه بکند باید چه کار بکند؟ یکی سیاست گذاری علم است. که اصولاً کل نقشه علم مثلا سیاسی در ایران ابتدا باید طراحی و سپس سیاست گذاری بشود، بعد از آن اهداف تعریف بشوند. برای هر اهدافی سیاست های مختلف برای هر سیاستی تاکتیک های مختلف و به صورت میان مدت و کوتاه مدت برنامه 5 ساله 15 ساله 30 ساله تبیین بشود. واقعیت این است که اعتبارات مالی خیلی تعیین کننده است. و می توان با آن یک بخشی را تقویت و از آن طرف یک بخشی را سرکوب کنید، یک بخشی را مرکز تجاری بخش دیگر را برایش حاشیه سازی کنید. بعد تقسیم کار کنید تقسیم کارهایی که معمولاً بین مراکز علمی مختلف صورت می گیرد. نخبه پروری و چهره سازی کنیم که انشالله یک استرداد خوبی بگیریم. چترهای گوناگون(مالی، تبلیغاتی) بالای سر یک پژوهشگر مستعد قرار بدهیم. تمدن غرب را کل افراد غربی که تولید نکردند. شما وقتی که به عنوان یک توریست وارد غرب می شوید، می بینید که شاید اکثریت مردم غربی در کاباره ها، کنار دریاها و در حال عیاشی و سرگرمی های این چنینی هستند. تعجب می کنید پس این تمدن را چه کسی ساخته است؟ این موشک و این هواپیما این ماهواره این فناوری ها این تولید علم را کجا انجام می دهند؟ وقتی دقت می کنید می بینید تمدن غرب را شاید 5% بیشتر نساخته اند. نخبگان هستند که دارند این ماشین غرب را جلو می برند همین اتفاق هم در ایران باید بیفتد. یعنی نخبه پروری باید بشود. کسانی حمایت (مالی، اعتبارات پژوهشی، فراغت علمی) بشوند. مثلاً استاد برجسته تان را می بینید که مرتب از این کلاس به آن کلاس جهت تدریس می رود و فراغت ندارد. شما باید این فراغت را برای او فراهم بکنید. بنابراین اینها بخش هایی است که به ساختار برمی گردد. بخش دوم چیزهایی است که به کارگزار برمی گردد یعنی به خود مؤلفین، محققین، اساتید، پژوهشگر و دانشجویان تحصیلات تکمیلی برمی گردد. که این هم بحث های خاص خودش را دارد یعنی طبعاً بایستی این افراد هم از جهت اعتقادات، اعتقادات و تعلقات مذهبی داشته باشند. یعنی علم را مثابه ی جهاد علمی تلقی کنند. همان جهادی که رزمندگان در هشت سال دفاع مقدس داشتند. همین طور در این عرصه هم این گونه نگاهش کنند. بنابراین وظیفه دولت این است که حمایت مالی بکند. ولی از این طرف اینها خیلی دغدغه پولی نداشته باشند علم را قربتا الی الله نگاهش کنند و الا با پول نمی شود. بنابراین زمینه ی اعتقادی، اخلاقی، مواظبت های علمی را رعایت کنند، اینها است که به کار برکت می دهد. همچنین در قسمت حیطه ی رفتاری(جد، جهد و تلاش) باز شاخصه ها و معیارهایی دارد که باید محققان و برجستگان به آن پای بند باشند. به طور مثال تسلط بر تئوری ها، متدلوژی و زبان خارجی خیلی مهم است. تسلط بر مهارت و مباحثات علمی مانند دیالوگ های علمی و گفتگوهای علمی خیلی مهم است. بسیاری از نوآوری ها در تالارهای گفتگو تولید می شود و در تفکر منفرد تولید نمی شود. بنابراین ما بایستی به اصطلاح این مهارت گفتگو و مناظره علمی داشته باشیم. در مناظره ها یکدیگر را زخمی نکنیم. همچنین بر مطالعات میان رشته ای -که من در جای دیگری این را در کارهایی که تحت مطالعات اجتماعی داشته ام به سهم خودم قدم های بسیار کوچکی برداشته ام- تسلط داشته باشیم. امروز علم مدرن حتی در علم سیاست مدرن دیگر تخصصی نیست بلکه بایستی با یک نگاه میان رشته ای دنبال بشود اینها نکاتی است که به قسمت کارگزار برمی گردد. بنابراین به طور توأمان ساختار کارگزار تغییر می کند. نکته ای که در بحث های جبر و اختیار ما هم وجود دارد. بالاخره طبق اعتقادات ما یک توفیقاتی هست که دست ما نیست و یکی از آنها توفیق من الله است. بنابراین می بینید گاهی وقت ها یک کارهایی برکت پیدا می کند. در این جهش علمی که تولید می کنیم و اینکه وقتی علمی تولید شد منم منم نکنیم. ما محتاج این برکت هستیم. خلاصه اینها یک ظرایفی است که واقعا اگر این ظرایف را محکم در بحث های علمی مان رعایت بکنیم واقعا می توانیم یک شبه ره صد ساله را در این تولید علم سیاسی یا علوم انسانی کنونی هم داشته باشیم. نکته ی دیگری اگر دارید بفرمایید... یک نکته ای را در بحث کارآمدی می خواستم خدمتتان عرض کنم. ما سعی کردیم تجدید نظری در سرفصل های درسی رشته های علوم سیاسی انجام شود و در بازنگری سرفصل های درسی این را مد نظر قرار بدهیم که علوم سیاسی را کارآمد کنیم. خوب یک بخش از این کارآمدی برمی گشت به اینکه ما غنی سازی کنیم. غنی سازی به این معنا که علوم سیاسی ایران را باز کنیم به آن جزیره ی جهانی اش و روز آمدش کنیم چون یکی از اتفاقاتی که بعضاً می افتد این است که مثلاً نظریات گوردن فرانک که راجع به وابستگی دیدگاههایی دارد... در یک وقفه ای گوردن فرانک وقتی که به ایران آمد در جلسه ای شرکت کرد بعضا اساتید ما راجع به دیدگاه های ایشان صحبت کردند ایشان با یک لبخندی گفت این دیدگاه های من مال سی سال قبل است. بعضا مشاهده می شود که همان معلومات ترجمه ای سکولاری هم که در دانشگاه های ما تدریس می شود آنها به روز نیستند و دو – سه دهه عقب هستند. بنابراین یکی از بحث های کارآمدی این است که حداقل ما اینها را روز آمد کنیم در بحث غنی سازی و آن را به آن قله ای که در غرب هست برسانیم. نکته دومی که در کارآمدی باید مد نظر قرار بگیرد سوق دادن آن به سمت مطالعات میان رشته ای است یعنی علوم سیاسی صرفاً در لاک علم سیاست خودش فرو نرود بلکه به صورت علم میان رشته ای دنبال بشود. دانستن یک مقداری نظریات اقتصادی، جامعه شناسی، روانشناسی، جغرافیا و مطالعات فرهنگی و... لازم است و الا استاد و محقق ما نمی تواند تحلیل سیاسی قوی از پژوهش های سیاسی ارائه کند. این دوره، دوره ی مطالعات میان رشته ای است. نکته سومی که در بحث کارآمدی باید مدنظر قرار بگیرد قدرت اشتغال آفرینی رشته ی علوم سیاسی است یعنی فارغ التحصیلان رشته ی علوم سیاسی نباید صرفا یک سری مطالب انتزاعی و حفظی بخوانند و فارغ التحصیل شوند. ولی وقتی که وارد جامعه می شوند هیچ توانایی و مهارتی نداشته باشند. رشته ی علوم سیاسی باید درس هایی را داشته باشد که مهارت اشتغال افزایی را به دانشجو منتقل بکند. باید درس هایی داشته باشیم که روش تجزیه و تحلیل سیاسی را منتقل بکند و بعد دانشجو در عمل تمرین کنند. اگر دانشجو بتواند در هفته چند تا تحلیل سیاسی برای روزنامه ها، سایت ها، مجلات مختلف، بنویسد زندگی را هم می تواند اداره کند. در بخش کارآمدی ما سعی کردیم تجدید نظری در درس های رشته ی علوم سیاسی انجام بدهیم. و همچنین در بخش کارآمدی طبعاً بایستی چند تیم داشته باشیم که در یک بازه زمانی مشخص نظریات ایرانی - بومی یا اسلامی تولید بکند. واقعیت این است که تولید نظریه کار بسیار سخت و زمان بری است و مثلاً کل دانش سیاسی در غرب را اگر عصاره کشی کنیم در زمینه ی علم سیاست شاید 15 تا 20 نظریه تا حالا بیشتر تولید نشده باشد. بنابراین این یک انتظار نابجایی است که ما تصور بکنیم به سرعت بتوانیم نظریه هایی را در حیطه ی علم سیاست ایرانی یا اسلامی تولید بکنیم. یک امر زمان بری است ولی هدف گذاری مان آن سمت باید باشد، قله باید تصویر بشود. بنابراین برای کارآمدی تبعاً ما به نظریه پردازی هم نیاز داریم. آخرین نکته ای که مایلم به آن اشاره بکنم فضای آزاد اندیشی است. واقعیت این است که علم سیاست مثل بعضی رشته های دیگر نظیر فلسفه یک ظرفیت می خواهد که هر کس نمی تواند وارد بشود والا می لغزد قدرت لغزندگی آن بسیار زیاد است. ولی در عین حال ضمن این که این خطوط قرمز و لغزنده در علوم سیاسی زیاد است رشد علوم سیاسی به یک فضای آزاداندیشی هم نیاز دارد. و اگر این فضای آزاد اندیشی تولید نشود ما نمی توانیم زایندگی داشته باشیم. مخصوصاً نکته ای است که در آن بند ساختاری قرار می گیرد یعنی ساختار باید آن را فراهم بکند که چگونه از یک طرف هم افراط و تفریط نباشد و هم در عین حال در این فضای آزاد اندیشی ارزش های ما خطوط قرمز ما خدشه دار نشود. اتفاقی که متأسفانه در هر دوره ای در تاریخ ایران در دوره مشروطیت یا در فضای دوم خرداد که فضای آزادی تولید شده بلافاصله ما می بینیم که تفریط هم صورت گرفته و ارزش ها هم خدشه دار شده توهین به مقدسات صورت گرفته است. بنابراین ساختار باید این را تعریف بکند یعنی ساختار باید این را طوری تعریف بکند که افراط و تفریط در آن وجود نداشته باشد. منبع: فصلنامه صدرا - شماره 9
شنبه 14 تیر 1393 16:28 بازدید:0
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 36]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها