واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

قلم، معجزه جاوید اشارهروز قلم در تقویم ایران، به عنوان نمادی برای تجلیل از صاحبقلمان و آثار ایشان انتخاب شده است. در این نوشتار، به ابعاد تربیتی، رسانهای و ارزشی تألیف و نگاشتن اشاره شده و از چگونگی سیر قلم در طول تاریخ صحبت به میان آمده است. به این سیر، چه از نظر محتوای نوشتهها و چه از نظر ابزار ظاهری ـ که به شیوههای اینترنتی و الکترونیکی ـ رسیده، نگریسته شده است. ارزش قلم در اسلام و قرآن و در روایات اهل بیت، بحث دیگری است که به آن میپردازیم.روز قلمدر صفحات تقویم، چهاردهم تیرماه با عنوان «روز قلم» به خود جلوهای دیگر بخشیده است. نامگذاری این روز به نام قلم، بی ارتباط با تاریخ کهن متمدن و فرهنگساز این سرزمین نیست. ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه خود آورده است که چهاردهمین روز از تیرماه را ایرانیان باستان، روز تیر (عطارد) مینامیدند. از طرفی سیاره تیر یا همان عطارد، در فرهنگ ادب پارسی، کاتب و نویسنده ستارگان است. به همین مناسبت این روز را روز نویسندگان میدانستند و گرامی میداشتند.ارزش و کرامت قلم بسیار بالاتر از آن است که برای بزرگداشت آن و صاحبانش به اختصاص دادن روزی در تقویم به آن بسنده کنیم. این سادهترین شعار برای تجلیل از مقام قلم و ارباب قلم است. نماد روز قلم برای تجلیل، تجلیل و پیشرفت نویسندگان و نوشتهها، فقط یک تلنگر است. در این روز با گرامیداشت یاد و خاطره اهالی قلم و تجلیل از آثار ایشان، شاید بتوانیم گوشهای از زحمات طاقتفرسای آنان را قدردان باشیم.تاریخ نوشتنتاریخ نوشتار، حداکثر به بیست هزار سال پیش باز میگردد و با محدود ساختن به نظامهای نوشتاری مدوّن، رقمی حدود شش هزار سال پیش را نشان میدهد. این ارقام و آمارها فقط تخمینی است از سوی کاوشگران علمی، در صورتی که بدون شک پیشرفتی از سوی جوامع گوناگون، بدون کمک خط و زبان امکانپذیر نبوده است.از جمله موادی که برای نوشتن به کار میرفته سنگ، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، موم، ابریشم، پنبه و کاغذ را میتوان نام برد. در طول تاریخ، نوشتن به دو صورت بوده است: یک دسته خطوطی را در برمیگرفت که با استفاده از ابزارهای تیز چون سوزن، چاقو و... نوشتاری، کندهکاری میشد. دسته دیگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پر، قلم نی، قلم مو و... و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسیم میگردید. گفتنی است نسخهبرداری از نوشتهای بر سنگ یا فلز بهطور منطقی، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.قلم، معجزه جاویدمعجزه، یکی از نشانههای نبوت است. در هر دوره از تاریخ، پیامبران به اذن پروردگار، معجزههایی را برای اثبات نبوتشان ارائه میکردند. در این میان، اسلام آخرین و کاملترین دین الهی است؛ یعنی آیینی است که در هر برههای از زمان و در هر مکانی باید جوابگوی مخاطب خود باشد. حال معجزه پیامبر این دین باید از چه مقولهای باشد که حتی جوابگوی مخاطبان هزارههای پس از خود شمرده شود؟ چه معجزهای میتواند قرنها تازگی و ماندگاری خود را در زندگی بشر حفظ کند؟ کتاب، نوشته، وَ ما یَسْطُرُونَ.قرآن کریم، با قلم خالق قلم، معجزه جاوید پیامبر آخرالزمان است. قلم و کتابت از مقولههایی هستند که نه تنها کهنه و مانده نمیشوند، بلکه هر روز جنبههایی تازه از آنها پدیدار میگردد. پروردگار، قرنهاست برای این نوشته سترگ هماوردطلبی میکند: «اگر آدمی و پری گرد شوند که مانند این قرآن آرند، مانندش نیارند، گرچه برخیشان پشتیبان برخی باشند» یا «اگر در آنچه بر بندهمان فرو فرستادهایم در گمانید، پس سورهای همانندش آرید.»قلم مدرندر آغاز قرن بیستم، کسی این تردید را به خود راه نمیداد که قلم و کاغذ را مهمترین و مؤثرترین ابزار ذخیره سازی اطلاعات بداند؛ زیرا در آن زمان جوامع از نظر اقتصادی و فکری به جامعههای کاغذمدار تبدیل شده بود. اما پایههای این باور پس از چندی به لرزه درآمد و با ظهور رایانه، رشد سریع فناوری اطلاعات، تلویزیون، استفادههای گوناگون از میکروفیلم، میکروفیش و ابزارهای الکتریکی، برتری بیرقیب کاغذ و قلم سنتی، به طور جدی به مبارزه طلبیده شد.همانطور که در طول تاریخ، شکل ظاهری قلم عوض میشده است، روز به روز همراه با صنعت رو به رشد نیز تغییر میکند. اگر چه هنوز کتابخانههای الکترونیکی و ادارههای بدون کاغذ و قلم و جامعههای بدون کتاب نیامده است و شاید هرگز نیاید، ولی موقعیت ابزار و مواد نوشتنی از بنیاد دگرگون شده است. این دگرگونی در ظاهر قلمها و نوشتهها، نه تنها از ارزش قلم و صاحبان آن نمیکاهد، بلکه به دلیل انتقال لحظهای نوشتهها، هرآینه مسئولیت و وظیفه قلم را صدچندان میکند.قلم چیست؟قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسانها و بیانکننده اندیشه و شخصیت صاحب آن است. قلم، زبان دوم انسانهاست. هویت، چیستی و قلمرو قلم بسیار گستردهتر از آن است که در بیان بگنجد. هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. تمدنها، تجربههای تلخ و شیرین و علوم با نوشتن ماندگار میشوند و آیندگان مملو از تجربه و پر از راه حلهایند.هر کس میتواند قلمی را بین انگشتانش بفشرد و فرمانش دهد که بنگارد و هر آنچه را از مخیله صاحب انگشت تراوش میکند، بنویسد. قلم، تخریب میکند. میسازد. واقعیتها را آشکار میکند. آشکارها را نهان میکند. به واقع قلم، معجزهای جاودان است.جایگاه قلم در اسلامسوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» در جایی که خداوند، صاحب هستی به آفریدهای از آفریدههای خود قسم یاد میکند، بشر در چه جایگاهی میتواند از ارج و منزلت آن سخن براند.در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا صلیاللهعلیهوآله با مبدأ هستی در غار حرا، سخن از قلم به میان میآید، تا جایی که خداوند خود را اینگونه معرفی میکند:«الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آنکه با قلم آموخت.»با سیری در زندگی پیامبر و امامان علیهمالسلام میتوان توجه و اهتمام عملی به نوشتن را از متن سیره آنان دریافت. این قدرشناسی به حدی بود که گاه موجب آزادی اسیران کفار میگشت. در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگها، پیامبر دستور میفرمود اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در جامعه محروم از تمدن آن دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.قلم، پیامبر جاودانهفلسفه وجودی قلم و نگاشتن، برقرای ارتباط میان مکتبها، آموختن تجربهها و تعالی اندیشههاست. تأثیر قلم، ماندگارتر، تأثیرگذارتر و عمیقتر از هر ابزار دیگری برای پیامبری و پیامآوری است. چه بسیار آثار ارباب قلمی که حتی پس از مرگشان، به فرهنگها یاتمدنهای ماندگار تبدیل شده است. کتابهای آسمانی که برای بشر به ارمغان فرستاده شده است، همگی ناظر به این ویژگی مهم قلم است.حضرت امیر مؤمنان علی علیهالسلام میفرماید: «سفیر و فرستاده تو، ترازوی بزرگواری توست و قلم تو، رساترین و گویاترین چیزی است که از سوی تو سخن میگوید.» بر اساس این روایت، قلم، شیواترین و بهترین ابزاری است که در هر برههای از زمان میتواند رسالت خود را انجام دهد. ماندگاری علوم و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر، رسیدن پیام مکتبها و تمدنها به انسان آینده و سرانجام تکامل اندیشههای بشر در طول قرونی که اندیشمندان هیچگاه یکدیگر را ندیدهاند، تنها با معجزه قلم امکانپذیر بوده و هست.قلم در آیینه روایاتپیامبر اعظم (صلیاللهعلیهوآله) : «قلم، نعمت بزرگی از طرف پروردگار است و اگر قلم نبود، ملک و دین استوار نمیشد و زندگیِ شایسته برقرار نمیگردید».پیامبر اعظم (صلیاللهعلیهوآله) : «هر کس از من حدیثی یا مطلب علمی را بنویسد، تا وقتی آن نوشته باقی باشد، برای او حسنه مینویسند.»امام علی علیهالسلام :«عقل نویسنده در قلم اوست».امام علی علیهالسلام :«عقلهای صاحبان فضیلت در نوک قلمهای آنان است».امام علی علیهالسّلام : « نوشتار بازگو کننده نیت (و اندیشه) است».امام صادق علیهالسّلام : « از نوشته مرد پی به خرد و بینش او برده میشود و از فرستادهاش پی به فهم و هوش او».امام علی علیهالسّلام : « نوشته مرد، معیار فضل او و ژرفا سنج هوش اوست».امام حسن علیهالسّلام آنگاه که فرزندان و برادرزادگان خود را احضار کرده فرمود: «شما خردسالانِ قومی(نسلی) هستید که به زودی بزرگان قوم و نسل دیگر میشوید؛ پس دانش بیاموزید و هر یک از شما که نمیتواند علم را در حافظهاش نگهدارد، آن را بنویسد و در خانهاش نگهداری کند».امام صادق(علیه السّلام) فرمودند: « إِذاَ کَانَ يومَ القِيامَةِ جَمَعَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ المَوَازِينُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ العُلَمَاءِ فَيرَجَّحُ مِدَادُ العُلَمَاءِ عَلَي دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ » زماني که روز قيامت شود، خداوند (عزّوجل) مردم را در يک جا جمع مي کند و ترازوهاي عدالت گذاشته مي شودو خون شهيدان با قلم دانشمندان وزن کشي مي شود، پس قلم عالمان بر خون شهيدان برتري مي کند.زلال قلم«قلم»، مقسم دوران تاريخ و ماقبل تاريخ است، حافظ علوم و دانش ها، پاسدار افکار انديشمندان، حلقه اصتال فکري عالمان و پل ارتباطي گذشته و آينده بشر است؛ مگر نه اينکه حتي ارتباط آمسان و زمين نيز از طريق لوح و قلم حاصل شده است؟! قلم، انسان هايي را که جدا از هم، در زمان و مکان گوناگون مي زيند، به هم پيوند مي دهد؛ گويي همه متفکران بشر را در تمام طول تاريخ و در تمام صفحه روي زمين، در يک کتابخانه بزرگ جمع مي بيني!«قلم»، رازدار بشر و خزانه دار علوم و جمع آوري کننده تجربيات قرون و اعصار است و اگر قرآن به آن سوگند ياد مي کند، از همين روست و البته قلم وسيله اي است براي «ما يسطرون» و نوشته ها، که قرآن به هر دو سوگند ياد کرده است...قلم به دستاصحاب قلم و نوشتن، میتوانند نسلهایی را در سراشیبیهای انحراف به سقوط بکشانند یا تعالی ملتهایی را رقم بزنند. کلام و نوشته، رابط نویسنده و خواننده است. پس میتواند عامل همدلی گردد. درخت قلم اگر در تعهد و تدین ریشه داشته باشد، میوهاش شیرین و ماندگار است. ارزش هر قلم به پیام آن است و عظمت نوشته به محتوایش و ماندگاری آثار به ریشه داشتن در حق و صدق. قلمهای شهیدپرور، عشقهای برتر را بذرافشانی میکنند و شهیدان را در معراج شهادت از خاک تا خدا پیش میبرند. چه دستهایی قلم شده تا قلم در دست پاکان قرار بگیرد و چه بسیار نویسندگان شجاع که شهید قلم شدهاند.قلم به دست گرفتم که حرف حق بنویسمهر آنچه نتوان گفت بر ورق بنویسمقسم به جان قلم خوردهام که نای قلم رابه دست گیرم و تا آخرین رمق بنویسمبرگرفته از :اشارات - تیر 1387، شماره 110 گلبرگ - تیر 1386، شماره 88 منبع: http://www.hawzah.net/خ
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 348]