محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1828804892
اصول و ارکان الگوی مدیریت سیاسی امامخمینی(ره)
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
اصول و ارکان الگوی مدیریت سیاسی امامخمینی(ره)
هرچند در ظاهر، الگوی مدیریتی امام دارای اصولی مشابه با دیگر مکاتب مدیریتی است، ولی این عناصر تفاوت ماهوی با عناصر الگوهای مدیریتی مکاتب رایج غربی دارد.
بخش دوم و پایانی 3. سازماندهی حضرت امام(ره) به‌امر سازماندهی اهتمام می‌ورزیدند و در اولین بیانات خویش بعد از انقلاب بر ضرورت سازماندهی، عمل‌گرایی و یکپارچگی همة اقشار برای اصلاح امور تأکید کردند. (همان: 7 / 365) ایشان با طرح نظریة ولایت فقیه در همان دوران مبارزات و عملی کردن آن، مبتکر و طراح ساختار حکومت اسلامی در دنیای امروز بودند. نظامی که بعد از انقلاب مبتنی بر این نظریه بنا گردید، ساختاری است منسجم که دارای مرکز و پیرامون است؛ بدین صورت که نهاد ولایت در کانون ساختار قرار گرفته که ضامن اسلامی‌بودن نظام است و از طرف دیگر، نهادهای پیرامونی حافظ جمهوریت نظام می‌باشد و شامل نخبگان و علما، نهادهای انقلابی ـ فرهنگی و مناسک اجتماعی می‌شود. (افتخاری، 1379: 62) مهمترین اصول سازماندهی که مورد توجه امام(ره) بود عبارتند از: یک. دین‌محوری: از نگاه امام(ره) ، عامل سازماندهی مردم ایران، دین و التزام به شعائر مذهبی، مانند بزرگداشت عزای امام‌حسین(ع) است. (امامخمینی، 1378: 4 / 20) به همین سبب است که ایشان تأکید داشتند که قدرت‌های بزرگ با فعالیت و تبلیغات و زحمت زیاد، مردم را سازمان داده و جمع می‌کنند و به‌همین دلیل، در ایران نیازی به‌زحمت و تبلیغات نیست. (همان: 16 / 345) ایشان از دیگر مناسک و پایگاه‌های اسلامی مثل حج ابراهیمی و مساجد نهایت استفاده را برای سازماندهی می‌کردند. ایشان در جمع متولیان امور حج برای سازماندهی الهی در برابر جنود ابلیس اعلان برائت کردند (همان: 20 / 316) و بارها بر جایگاه رفیع مسجد در پیشبرد اصول سازماندهی تأکید کردند. ایشان بر وجود اساس اسلامی در سازمان‌ها توجه جدی داشتند. (همان: 13 / 211) ضرورت جهت‌گیری تشکیلات در مسیر اسلام و ملت ازجمله لوازم تأیید سازمان‌ها از نگاه امام(ره) است. (همان: 7 / 455) دو. تشکیل نهاد، سازمان و احزاب: امام(ره) برای ساماندهی امور، به‌تأسیس نهادها و تشکیلات انقلابی اقدام کرد. تشکیل شورای انقلاب در 22/10/1357، دادگاه‌های انقلاب اسلامی در 5/12/1357، کمیته انقلاب اسلامی در 10/12/1357، سپاه پاسداران در 2/2/1358، بسیج مستضعفان در 5/9/1358، نهضت سوادآموزی در 7/10/1358، جهاد سازندگی در 27/3/1358، بنیاد مستضعفان در 9/12/1358، بنیاد شهید در 22/12/1357، بنیاد مسکن در 21/1/1358، شورای عالی تبلیغات اسلامی در 1/4/1360، تأکید بر آزادی اجتماعات حزبی و مردمی، (همان: 4 / 266) موافقت با تشکیل حزب جمهوری اسلامی به‌پیشنهاد شهید بهشتی، (رجایی، 1384: 242) موافقت با انشعاب در جامعه روحانیت و تشکیل مجمع روحانیان مبارز، حکم تشکیل ستاد کمک‌رسانی به‌مردم مناطق بمباران‌شده 14/7/1362، (امامخمینی، 1378: 18 / 180) و موافقت با تأسیس نهادهای نیروهای سه‌گانه ارتش و سپاه برای طراحی و اجرای عملیات‌های دفاع مقدس، ازجمله تدابیر امور درخصوص سازماندهی بود. سه. مردم‌گرایی و بسیج همگانی: امام(ره) با اعتماد به‌مردم، بسیج بیست‌میلیونی تشکیل داده و همواره بر سازماندهی مردمی و فراگیر تأکید می‌کردند. (همان: 13 / 211) همة مردم به‌ویژه جوانان بسیجی به‌فرمان امام(ره) در پایگاه‌های مقاومت به‌عنوان بسیجی گرد آمدند و با اشارة ایشان به‌جبهه‌ها هجوم برده و در پیروزی رزمندگان نقش داشتند. فرماندة سپاه در زمان جنگ می‌گوید: «عامل اصلی پیروزی‌های عظیم نظامی در جنگ، بسیجیان بودند». (هیئت نویسندگان، 1378: 3 / 200) امام(ره) بسیج همگانی و مستضعفان را محدود به‌ایران نمی‌دانستند و به‌تشکیل هسته‌های مقاومت در جهان معتقد بودند. (امامخمینی، 1378: 21 / 53) چهار. تقسیم کار: امام(ره) برای انتظام بیشتر و باکیفیت امور، بر ضرورت تفکیک وظایف در قوا تأکید داشتند. (همان: 8 / 399) ایشان در پیامی به‌نخست‌وزیر و هیئت دولت، آنان را به‌عدم دخالت در امور یکدیگر فراخواندند و این‌گونه دخالت را هرچند به‌قصد رشد و دلسوزی باشد، جایز ندانسته و ضرر آن‌را بیشتر از نفع آن می‌دانستند. (همان: 21 / 64 و 65) تأسیس نهادهای انقلابی و دیگر تشکیلات لازم که هر یک متکفل امور مهمی در اداره و ساماندهی امور بودند حاکی از اهتمام امام به تقسیم کار است: بسیج و کمیته انقلاب اسلامی با مأموریت‌های چندگانه، جهاد سازندگی برای استقرار عدالت اجتماعی و اقتصادی، سازمان تبلیغات به‌منظور تقویت و نشر ارزش‌های اسلامی، سپاه پاسداران با مأموریت پاسداری از دستاوردهای انقلاب، شواری انقلاب برای انتظام در سیاست‌گذاری، شورای نگهبان بازوی حقوقی انتظام ملی، مجلس خبرگان به‌منظور حفظ و تقویت ولایت فقیه در نظام، مجمع تشخیص مصلحت نظام برای حفظ انتظام در بحران‌ها، نهضت سوادآموزی برای ساماندهی ملت براساس شعور و آگاهی. (افتخاری، 1379: 154 ـ 137) پنج. وحدت در هدف: امام(ره) وحدت در هدف و رویه را برای همة دستگاه‌ها و وحدت بین مردم و علما، (امامخمینی، 1378: 3 / 396) بین قوای نظام و انتظام و ملت (همان: 7 / 95) و دیگر ارکان دولت و ملت را ضروری می‌دانستند. ایشان در جایی فرمودند: تا امور، آن‌گونه اجتماعی نباشد و همة افراد، یک‌رویه و هدف نداشته باشند، کارها پیش نمی‌رود. (همان: 17 / 129) سیرة عملی امام(ره) نیز بیانگر به‌کارگیری این اصل مهم در پیشبرد امور است: مسئله دولت موقت، مسئله انقلاب فرهنگی و ضرورت وحدت استراتژیک حوزه و دانشگاه، وحدت در مسئله حزب جمهوری اسلامی، لزوم وحدت بین دولت و مجلس در همة دوره‌ها به‌ویژة دورة نخست‌وزیری میرحسین موسوی و... همگی مؤید ادعای مذکور است. شش. رعایت سلسله‌مراتب: امام(ره) بارها به‌ضرورت رعایت نظم و سلسله‌مراتب در ارگان‌های دولتی، به‌ویژه نظامی تأکید کردند: ارتش اسلامی، باید با حفظ سلسله‌مراتب و نظام صحیح اسلامی و اطاعت کامل زیردست از مافوق اداره شود. متخلف از این امر، ضد انقلاب است و مؤاخذه می‌شود. (همان: 7 / 21) ایشان تأکید کردند: باید برای خدا، مراتب و سلسله‌مراتب را حفظ کنید و اگر بنا باشد هرکس خودش رأی بدهد و علی‌حده عمل کند، آن وقت است که معنویات و موفقیت‌های عادی هم از بین می‌رود... با هم برادر هستیم. لیکن اگر نظام نباشد، برادری هم از بین می‌رود. (همان: 17 / 15) هفت. تفویض امور و اختیارات: امام با شناسایی افراد صالح، مورد اعتماد و کارآمد، بسیاری از امور را به‌ایشان واگذار می‌کرد: واگذاری اختیارات اقتصادی در مورد تهیه و توزیع کالا و دیگر امور اقتصادی به‌وکلای مجلس در 23/2/1362، (همان: 17 / 423)، تفویض اختیارات فرماندهی کل قوا به‌شهید سرلشکر فلاحی در 21/3/1360 (همان: 14 / 241) و به وزیر کشور برای اصلاح مقررات و ترفیع و تشویق نیروها در امور نیروی انتظامی در 22/8/1364 (همان: 19 / 42) گماشتن نماینده در استانها، نهادها، سازمان‌ها و ...، ازجمله تدابیر امام(ره) در اصل تفویض امور و اختیارات بود. هشت. گزینش افراد صالح و کارآمد: امام(ره) در گزینش افراد برای مسئولیت‌های سازمانی، براساس معیارهای اسلامی و انقلابی توجه جدی داشته و بارها بر رعایت این معیارها از سوی متصدیان امر، تأکید داشتند. ایشان، صالح بودن، تعهد، کارآمدی، اسلامی و انقلابی‌بودن، دانشمند و متفکربودن و تقوا را معیارهای لازم یک مدیر می‌دانستند. (همان: 5 / 308؛ 7 / 376؛ 13 / 51؛ 16 / 255) نه. نوگرایی و خلاقیت و دقت: ایجاد تشکیلات با هدف تحقق آمال انبیا (همان: 16 / 161) و انسان‌سازی (همان: 12 / 504) با محوریت اسلام (همان: 7 / 185) نیازمند زحمت زیاد (همان) و زمان مناسب (همان: 3 / 396) و دقت، خلاقیت و نوآوری بود که امام(ره) بارها به‌متصدیان امور، توجه به‌ایجاد تشکیلات نوین را گوشزد کرده بودند. (همان: 12 / 163) همچنین جوان‌گرایی امام(ره) در مسئولیت‌ها ازجمله دفاع مقدس، بیانگر توجه امام(ره) به‌نوگرایی و خلاقیت ایشان در امور بود. (نیکجو و آقابابایی، 1385: 301) استفادة ایشان از زنان در امور مهم ازجمله تأکید بر بودن یک زن در هیئت اعزامی ایران به‌شوروی برای ابلاغ نامة تاریخی امام(ره) به‌گورباچف، بیانگر دقت ایشان در مسایل بود. 4. هدایت هدایت، یکی از محوری‌ترین شاخصه‌های مدیریتی بود که امام(ره) به‌عنوان یک‌رسالت اسلامی، به‌آن نگریسته و تمام تلاش خود را با شیوه‌های مختلف برای ایجاد بصیرت و هدایت با استفاده از انگیزش و ارتباطات در جامعه، تا رسیدن به‌هدف اصلی جامعة دینی ـ رسیدن به‌کمال ـ به‌کار گرفت. این شاخصه شامل سه بخش رهبری، انگیزش و ارتباطات است. یک. رهبری: مهمترین محور رهبری امام(ره) ، قدرت نفوذ ایشان در ادارة امور و راهبری و جهت‌دهی جامعه به‌سوی اهداف مطلوب است. منابع قدرت نفوذ امام(ره) عبارتند از: الف) قدرت مرجعیت و شخصیتی: غنای شخصیتی امام(ره) سبب شد بیشتر مسئولان و آحاد مردم، به‌امام(ره) عشق بورزند و اطاعت از امام(ره) به‌دلیل ویژگی‌های بی‌نظیر شخصیتی ایشان که موجب جلب اعتماد و علاقه مردم شد، صورت پذیرد؛ به‌طوری‌که سخنان و دستورات ایشان به‌عنوان فصل‌الخطاب امور، مورد پذیرش همگان قرار گیرد. ازجمله ویژگی‌های شخصیتی امام(ره) عبارتند از: اسلام‌محوری، خدامحوری و اخلاص، مردم‌باوری، مردم‌دوستی، مردم‌محوری، دانایی (جامعیت علمی امام(ره) در فقه، فلسفه، اصول، تفسیر، اخلاق، عرفان و...)، مرجعیت دینی و اخلاقی، اعتمادبه‌نفس، قاطعیت، صبر و استقامت، اشتباه‌پذیری، حقیقت‌نگری، ساده و روان سخن گفتن (بیان نافذ)، از اعماق جان سخن گفتن، صراحت، ایثار و گذشت، تقدم دیگران بر خود، پناهگاهی مطمئن برای مستضعفان و محرومان، نظم و انضباط در امور شخصی و اجتماعی، احیای روحیة غرور و خودباوری در مردم، عزت‌بخشی به‌مسلمانان و ظلم‌ستیزی. ب) قدرت قانونی: امام(ره) باقدرت بالا و نفوذ بی‌نظیر خود در میان مسئولان، با تأکید بر گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی، باوجود مخالفت برخی مسئولان وقت، ازجمله بازرگان و همراهان وی، درصدد قانونمند کردن اصل ولایت فقیه و اختیارات مطلقة وی برای ادارة امور بودند. امام(ره) هنگامی که فهمیدند بازرگان در اعتراض به‌گنجاندن ولایت فقیه در قانون اساسی تصمیم گرفته‌اند که یا انحلال مجلس خبرگان را مطرح کنند و یا استعفای دسته‌جمعی بدهند، در مقابل آنها ایستادند و به‌آنها فرمودند که با استعفایشان موافقت خواهند کرد. (همان: 113) ج) قدرت تخصصی: تسلط و اشراف امام(ره) بر علوم اسلامی و قدرت، شناخت، بصیرت و بینش بالای امام(ره) به‌مسایل ایران و جهان و دنیای سیاست، امام(ره) را به‌عنوان یک سیاستمدار مقبول، مطرح کرده بود. همچنین تجربه در پیروزی نهضت انقلابی مردم ایران در سرنگونی رژیم پهلوی نشان داده بود که امام(ره) از توانایی لازم برای اداره امور کشور برخوردار است. د) قدرت انگیزش و پاداش‌دهی: با توجه به‌جهان‌بینی و آخرت‌نگری امام(ره) و همچنین مؤمن بودن مردم، ایشان ضمن تشویق مسئولان و مردم به‌انجام وظایف خویش، آنان را به‌پیروزی و نصرت الهی، وعده داده و پاداش‌های اخروی را یادآور می‌شدند. ه) قدرت روشنگری و بصیرت‌دهی: تلاش امام(ره) این بود که مردم، رشد کرده و خودشان در استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی و ابعاد و سطوح گوناگون آن احساس مالکیت کنند و خود آن‌را اداره کنند. امام(ره) با الهام از تعالیم اسلامی درباره وظایف امام(ع) که تعلیم و تربیت امت است (نهج‌البلاغه، خطبه 340 و آیات مختلف قرآن کریم)، معتقد بودند اجتماعات مردمی باید پایگاه تعلیمات باشد و از این طریق، نهضت فکری و سیاسی اسلام، توسعه یابد. (امامخمینی، 1379: 132) ایشان از هر فرصتی برای اطلاع‌رسانی روشن و سازنده نسبت به‌مسایل بهره می‌گرفتند و ضرورت آن‌را برای ادارة جامعه اسلامی متذکر می‌شدند. (نقی‌پور، 1384: 41؛ امامخمینی، 1378: 6 / 508) ایشان بارها مسئولان و ملت را به‌بصیرت‌یابی فراخواندند (امامخمینی، 1378: 21 / 91) و با آگاهی کامل از انتظارات و ارزش‌های حاکم بر جامعه اسلامی، از طریق انگیزش و ارتباطات که دو اصل مهم در هدایت است، به‌بصیرت‌افزایی جامعه پرداختند. با توجه به‌منابع پنج‌گانه قدرت، امام(ره) قدرت رهبری خویش را در درجه اول با تکیه بر شخصیت جامع که ذوب در اسلام بود، به‌دست آورد. سپس آن قدرت را به‌صورت قانونی، تثبیت و نهادینه کرد. آنگاه با استفاده از دانایی و توانایی خویش در عرصه اداره کشور و شیوه‌های انگیزشی و اعتماد‌بخشی و روشنگری، عملاً قدرت رهبری‌اش را ظاهر کرد. دو. انگیزش: اندیشمندان مدیریت معتقدند رمز موفقیت امام(ره) در ادارة جامعه، قدرت بالای انگیزش بود. امام(ره) براساس نیازهای فطری و غریزی به‌عنوان دوبُعد اساسی از نیازهای انسانی و کمال‌طلبی، عقل‌گرایی و حس‌گرایی و حق‌طلبی، از شاخص‌هایی در انگیزش مردم و مسئولیت، نهایت بهره‌برداری را کردند که عبارتند از: الف) تکلیف‌گرایی و اسلام‌دوستی: امام(ره) بر تکلیف‌گرایی و جلب رضایت خدا و اسلام‌دوستی به‌عنوان محور رفتارها، با توجه به‌ایمان و اعتقاد مردم تأکید داشتند. (همان: 20 / 196؛ 20 / 392؛ 21 / 33 و ...) همچنین ایشان، اسلام را پاسخ‌گوی همة نیازهای مادی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حلال مشکلات می‌دانستند (همان: 3 / 371؛ 4 / 145) ب) وطن‌دوستی: امام(ره) بر وطن‌دوستی در کنار اسلام‌دوستی تأکید می‌کردند که سبب حضور مردم در صحنه‌ها به‌ویژه مردمی که با دین رابطة تنگاتنگی نداشتند بود. (همان: 14 / 285) ایشان فرمودند: ما در جنگ حس برادری و وطن‌دوستی را در نهاد یکایک مردمان بارور کردیم. (همان: 21 / 283) ج) رضایت مردم: امام(ره) با فراهم کردن سازوکارهای قانونی و اجتماعی برای حضور پرشور مردم در عرصة تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری‌های مهم، رضایت آنها را به‌دست آوردند. تأکید ایشان بر حضور مردم برای رفع مشکلات (همان: 15 / 397) ناظر بر تحریک رضایتمندی مردم برای حضور مؤثر در رفع نیازها و مشکلات عمومی است. همچنین فرمودند: «کار را به‌طوری انجام دهید که رضایت مردم جلب شود». (همان: 14 / 305) ساده‌زیستی امام(ره) و توصیة ایشان به‌ساده‌زیستی مسئولان، توجه به‌محرومان و مستضعفان، تأکید بر مردمی بودن مسئولان و ... از عوامل جلب رضایت مردم بوده است. د) توجه و تأمین نیازهای معنوی و مادی: امام(ره) به‌تأمین نیازهای مردم به‌طور جدی و ویژه توجه داشتند: 1. نیازهای اولیه (جسمی ـ زیستی): امام(ره) بر ضرورت توجه به‌نیازهای مردم، (همان: 21 / 288) ضرورت رفع نیازها، (همان: 5 / 202؛ 7 / 217؛ 9 / 409) توجه به‌نیازهای زیستی، (همان: 12 / 437) تشکیل نهادهایی بدین منظور مثل بنیاد مسکن، کمیته امداد امام(ره) و تشکیل ستادهایی برای رسیدگی به‌وضعیت مناطق محروم (همان: 18 / 180) تأکید می‌کردند که ناشی از توجه امام(ره) به‌نیازهای اولیه است. 2. نیازهای ثانویه (روحی ـ اجتماعی): دمیدن روح اعتمادبه‌نفس و خودباوری در ملت و مسئولان، شخصیت‌بخشی به‌افراد جامعه، فراهم کردن زمینه‌های ایجاد و حفظ امنیت، آرامش روحی، روانی و اجتماعی در جامعه از طریق توجه دادن به‌خدا که مایة آرامش دل‌هاست، (امامخمینی، 1362) تأسیس نهادهای انقلابی بسیج، کمیتة انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران و اصلاح ژاندارمری و ارتش قوای انتظامی به‌منظور تأمین امنیت داخلی و مرزی کشور و تأکیدات برای حفظ امنیت، (امامخمینی، 1378: 21 / 421) تأسیس ستاد و نهادهای فرهنگی مثل سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد انقلاب فرهنگی و نهضت سوادآموزی و... برای تأمین نیازهای علمی و معنوی جامعه، ازجمله مصادیق اهتمام امام(ره) بر تأمین نیازهای روحی ـ اجتماعی است. ه) اصل تشویق و تنبیه: قدردانی از افرادی که وظایفشان را درست انجام داده‌اند و انتقاد و اخطار و در صورت لزوم، تنبیه و عزل افرادی که در انجام امور محوله سستی و بی‌دقتی و انحراف داشته‌اند، از اصول محکمی بود که امام(ره) به‌خوبی از آن بهره گرفتند. توجه‌دادن دولت، مسئولان، ملت و رزمندگان دوران دفاع مقدس و... به‌نصرت و رضایت الهی و یاد خدا، تقدیر از زحمات، تلاش‌ها و وظایف مسئولان، (همان: 17 / 441 و 510؛ 18 / 49) قدردانی از رزمندگان و ملت بسیجی (همان: 15 / 395؛ 20 / 196) و تجلیل از کارکنان و کارمندان دولت، (همان: 21 / 231) از مصادیق تشویق‌های امام(ره) بود. امام(ره) در برابر کسانی چون بنی‌صدر و منتظری و... که به‌منافع و مصالح ملت و اسلام بی‌توجه بودند، قاطع برخورد می‌کردند. (همان: 9 / 297) سه. ارتباطات: ارتباطات مؤثر و کارساز امام(ره) ، از عوامل موفقیت امام(ره) در رهبری انقلاب به‌شمار می‌رود. امام(ره) به‌خوبی می‌دانست، مدیری موفق است که ارتباطات هدفمند، وسیع، مؤثر و عمیق با محیط اطراف داشته باشد. با توجه به‌عناصر و اجزای مهم ارتباطات، اصول حاکم بر ارتباطات حضرت امام(ره) را می‌توان به‌طور خلاصه برشمرد: الف) فرستنده: اولین مرحله از فرایند ارتباطات، فرستنده است. میزان اعتبار و شخصیت فرستنده، نقش مهمی در میزان اعتبار پیام دارد. جامعیت علمی امام(ره) ، تیزهوشی، بصیرت و آگاهی ایشان از مسایل در کنار بیان نافذ، گویا، صریح و در عین حال، ساده و به‌دور از پیچیدگی که برای همگان قابل درک بود، لحن همراه با تواضع، نرم‌خویی هنگام برخورد با مردم در کنار صلابت و قاطعیت را از ویژگی‌های برجستة ارتباطی ایشان می‌توان بیان کرد. ب) پیام: مفید، موجز، مختصر، ساده، روشن، متین، صادق و صریح بودن کلام امام(ره) ، از دلایل اصلی اعتماد و شوق گیرنده در پذیرش پیام ایشان بود. ج) کانال‌های ارتباطی: امام(ره) به‌شیوة صحیح و مؤثر از کانال‌های ارتباطی استفاده می‌کردند؛ مثلاً هنر (قصه، تشبیه، تمثیل، خاطرات تاریخی و ...)، در سخنان، پیام‌ها و نوشته‌های امام(ره) دیده می‌شد. (همان: 11 / 338؛ 13 / 179؛ 18 / 32 و 453؛ 19 / 477؛ 20 / 160) ارتباط رودررو و مستقیم به‌صورت روزانه و هفتگی، دیدار با مسئولان، فرماندهان، عموم مردم و همه اصناف کارگران، کارمندان، بازاریان، روحانیان و دانشگاهیان، محرومان و خانواده‌های شهدا، استفاده از موعظه، تبلیغ، سخنرانی، پیام‌های متعدد، نامه‌نگاری، مصاحبه با رسانه‌ها، توجه ویژه به‌کانون‌های ارتباطی مؤثر مثل مساجد، نماز جمعه، محافل عزاداری به‌ویژه عزاداری سیدالشهدا، رسانه‌های گروهی مثل صدا و سیما و مطبوعات و ... کانال‌های ارتباطی بودند که امام به‌خوبی از آنها استفاده می‌کردند. 5. نظارت و کنترل امام(ره) با آگاهی کامل از ضرورت کنترل و نظارت برای تحقق اهداف و آرمان‌های انقلاب در هدایت و رهبری جامعه، به‌شاخصه‌های مهم کنترل و نظارت توجه داشتند: یک. خودکنترلی: خودکنترلی، محوری‌ترین اصل رفتار مدیریتی امام(ره) در نظارت است که درواقع، نوعی مراقبت درونی است که براساس آن، وظایف محوله انجام و رفتارهای ناهنجار و غیرقانونی ترک شود؛ بی‌آنکه نظارت بیرونی باشد و تنها علت درونی موجب رفتار شود. (پیروز و دیگران، 1384: 317) مهمترین عواملی که به‌قدرت خودکنترلی منجر می‌شود، عبارتند از: اعتقادات و باورهای دینی، تقوا (رضایی‌زاده، 1386: 230 ـ 220)، میهن‌دوستی (امامخمینی، 1378: 17 / 167؛ 19 / 149؛ 21 / 355) ارزش‌های انسانی و وجدانی. (همان: 21 / 427) دو. نظارت همگانی: کنترل و نظارت همگانی، که از آن به«امر به‌معروف و نهی از منکر» تعبیر می‌شود، مورد اهتمام جدی امام(ره) قرار داشت. ایشان امر به‌معروف و نهی از منکر را وظیفة همگانی دانسته (امامخمینی، 1378: 13 / 467) و می‌فرمودند: این کشور باید همة افرادش، آمر به‌معروف و ناهی از منکر باشد. (همان: 13 / 469) ایشان در اوایل انقلاب (اسفند 1358) شورای انقلاب را مأمور کردند که اداره امر به‌معروف و نهی از منکر تشکیل دهند تا به‌عنوان اداره‌ای مستقل از دولت، برای نظارت بر اعمال دولت و ادارات و تمام اقشار ملت باشد. (همان: 9 / 213) سه. نظارت مستقیم: امام(ره) به‌مسایل مهم، نظارت مستقیم داشتند و جزئیات مسایل مملکت را به‌دقت زیر نظر داشتند: ازجمله دنبال کردن اخبار و اطلاعات از رسانه‌های گروهی داخلی و خارجی، شنیدن اخبار در تمام ساعات، پخش اخبار رادیو و تلویزیون، حمل رادیو با خود در تمام مواقع ازجمله هنگام حمام، دستشویی، وضو گرفتن، قدم زدن، اعتراض به‌آهنگ پخش‌شده در رادیو پس از اذان صبح، اعتراض به‌حذف شعار مرگ بر شوروی در مراسم حج پس از آگاهی از طریق رسانه‌های گروهی، شنیدن سخنرانی مسئولان، مطالعه دقیق روزنامه و بولتن‌های متعدد و مطالعه نشریات مخالف و معاند، شنیدن اخبار و اطلاعات از تمام افراد به‌طور جداگانه، مطالعة ترجمة بخش‌های غیرفارسی رادیوهای بیگانه (رضایی‌زاده، 1386: 225) دقت در گزارش‌های رسیده، گوش کردن مذاکرات مجلس (رجایی، 1378الف: 1 / 279) تشکیل جلسات سران قوا در حضور امام(ره) . چهار. نظارت غیرمستقیم: این شیوة نظارت، برای سازمان‌های بزرگ و نظام‌های سیاسی رایج است. امام(ره) نیز به‌این اصل توجه داشته و تصریح می‌کردند: من که نمی‌توانم در همة امور دخالت کنم، بالاخره من اشخاص دارم، باید اشخاص دخالت کنند. (رجایی، 1378ب: 1 / 211) ایشان به‌چهار طریق، بر امور نظارت غیرمستقیم داشتند: نظارت نمایندگان و فرستادگان امام(ره) ، نظارت روحانیان و نخبگان، (امامخمینی، 1378: 8 / 436؛ 17 / 121؛ 19 / 316؛ 20 / 143) نظارت مخفیانه، (آقابابایی و نیکجو، 1385: 299)، نظارت نهادی. (امامخمینی، 1378: 15 / 392؛ 18 / 466؛ 19 / 409) پنج. نظارت معطوف به‌ارشاد: هدف نظارت، اصلاح و جلوگیری از انحراف است؛ ازاین‌رو، امام(ره) بارها به‌ناظران تأکید می‌کردند نظارت باید همراه با هدایت و ارشاد باشد. (همان: 17 / 41 و 107) و این یکی از وجوه تمایز نظارت اسلامی با نظارت غیراسلامی است. ایشان همواره بر نقش هدایتگر و ارشادگونه خود تأکید می‌کردند. (رجایی، 1378ب: 209) و بارها مسئولان، دست اندرکاران و ملت را هدایت و ارشاد می‌کردند؛ همچنین تکرار وعظ و ارشاد را مؤثر می‌دانستند. (امامخمینی، 1378: 14 / 395) گفتار و کردار امام(ره) بعد از پیروزی انقلاب تا زمان رحلت، گواه صدق ادعای ماست. شش. تنبیه افراد متخلف: بنای امام(ره) بر اصلاح و ارشاد خطاکاران بود؛ ولی از آنجا که این شیوه برای همگان جوابگو نبود، امام(ره) ابتدا به‌متخلفان اخطار می‌دادند، تهدید می‌کردند و یا اعتراض می‌نمودند و در مرحلة بعد، تنبیه و تعقیب قانونی و در صورت لزوم، عزل و در مواردی حکم به‌ارتداد آن شخص می‌دادند. تأکید امام(ره) بر ضرورت تنبیه متخلفان از قانون، (همان: 17 / 195؛ 21 / 57) بارها صورت گرفت. هفت. تشویق افراد وظیفه‌شناس و درستکار: سیاست تشویق، مقدم بر سیاست تنبیهی امام(ره) بود. ایشان همواره بر ضرورت تشویق و تقدیر از کسانی تأکید داشتند که وظایفشان را به‌نحو احسن انجام می‌دهند و عملاً خود نیز بارها به‌تشویق و تقدیر از دولت، ملت و خانواده‌های شهدا، رزمندگان، ایثارگران و ... زبان گشودند. (همان: 19 / 361 و 420؛ 20 / 35 و 172) درباره فرایند کنترل و نظارت، امام(ره) با تعیین اهداف و بایدهای نظام که همان تحقق جامعه اسلامی ـ رضایت خدا و رضایت خلق خداـ می‌باشد، شاخص‌های سنجش عملکرد را قوانین و مقررات اسلامی، قانون اساسی، منافع و مصالح ملت دانستند. آنگاه با جمع‌آوری اطلاعات به‌روش‌های نظارت همگانی مستقیم و غیرمستقیم برای اصلاح امور، تدابیر لازم ارشادی، تشویقی و تنبیهی را اتخاذ می‌کردند. نتیجه هرچند در ظاهر، الگوی مدیریتی امام(ره) دارای اصولی مشابه با دیگر مکاتب مدیریتی است، ولی این عناصر تفاوت ماهوی با عناصر الگوهای مدیریتی مکاتب رایج غربی دارد که به آنها اشاره می‌شود: یک. برنامه‌ریزی: امام(ره) در برنامه‌ریزی خود، از روش‌های علمی‌ای استفاده کرده است که به‌کارآمدی و پاسخگو بودن برنامه کمک کند و منافاتی با اسلام نداشته باشد، ولی با توجه به‌جامع‌نگری و هدف‌گذاری دین‌مدارانه و واقع‌نگری مصلحت‌جویانه و با نگرش عقلانی و شهودی به‌آینده براساس سنت‌های الهی، با تأکید بر وحدت رویه و مشورت با نخبگان و ضرورت بازنگری در برنامه با گذشت زمان پس از بررسی‌های لازم، به‌طراحی و برنامه‌ریزی در ادارة جامعه اهتمام داشتند. دو. تصمیم‌گیری: الگوی تصمیم‌گیری امام(ره) ، مبتنی بر الگوی تصمیم‌گیری اسلامی، تصمیم‌گیری الهی ـ عقلانی است که طبق نظر «نرمن مایر»، ارزیابی کارایی تصمیم، ضمن بالا بودن کیفیت تصمیم، پذیرش مجریان را نیز به‌همراه دارد. سه. سازماندهی: الگوی سازماندهی امام(ره) مبتنی بر نظام ولایی است که دارای مرکز و پیرامونی است؛ ساختاری با محوریت ولایت و پیرامونی متشکل از نهادهای انقلاب، قوای رسمی و سه‌گانه، نمایندگان ولیّ‌فقیه در نهادها و استانها و مناسک دینی است که استخوان‌بندی و شاکلة سازماندهی در اصول محور ولایت را با در نظر گرفتن شاخصه‌های اسلام، برادری، سلسله‌مراتب نوگرایی در تشکیلات، تشکیل می‌دهد. امام(ره) از سازمان‌های رسمی و غیررسمی، برای اهداف عالیه نظام به‌نحو احسن و اکمل استفاده کرد و ارائه‌دهنده الگوی نوینی از سازماندهی همگانی در مدیریت سیاسی امروز بود. چهار. هدایت و رهبری: اولاً، قدرت نفوذ امام(ره) در جامعه و پذیرش رهبری ایشان از سوی مردم و مسئولان، بیش از همه مبتنی بر اقتدار فراکاریزمایی یعنی اقتدار شخصیت الهی ـ مردمی بود، در حالی‌که هیچ‌یک از مدیران و رهبران سیاسی معاصر دارای چنین اقتداری نبودند. ثانیاً، امام(ره) در جایگاه نیابت امام زمان#، به‌عنوان یک رسالت دینی، به‌بصیرت‌بخشی آحاد مردم و مسئولان با استفاده از تعلیم و تربیت اسلامی و توسعه آن، اطلاع‌رسانی سازنده و روشن، دمیدن روح احساس مسئولیت، خودباوری، کرامت و عزت در امت اسلامی می‌پرداخت و از جامعة عقب‌مانده، ناامید، ناآگاه و جاهل، جامعه‌ای فرهیخته، بصیر، روشن‌بین و باانگیزه ساخت که نمونة چنین رهبری را که با آموزه‌های دینی و انسانی به‌چنین توفیقی نایل آمده باشد، در جهان معاصر نمی‌توان یافت. ثالثاً، امام(ره) با تکیه بر منابع معنوی و مادی (منابع معنوی نقش برجسته و مؤثرتری دارد) به‌انگیزش جامعه پرداخت و نقش محوری در حرکت انقلابی ادارة جامعه بعد از پیروزی انقلاب ایفا کرد. این در حالی است که در مکاتب رایج مدیریتی، به‌عوامل مادی بیشتر توجه می‌شود تا عوامل معنوی و در مواردی که به‌عوامل معنوی توجه شده، تک‌بُعدی بوده است، نه چند‌بُعدی. رابعاً، الگوی ارتباطاتی امام(ره) در جامعه مبتنی بر عوامل معنوی بود که اعتبار شخصیت فرستنده، اعتبار پیام و اثرگذاری کانون‌ها و کانال‌های ارتباطی و دریافت پیام به‌وسیله گیرندگان بصیر و آگاه و باانگیزه را به‌روشنی ترسیم می‌کرد. ویژگی‌های امام(ره) ازجمله تیزهوشی، جامعیت علمی، تواضع و صداقت، قدرت بیان و بصیرت، شخصیتی معتبر و جذاب را برای کسانی می‌ساخت که با ایشان مرتبط بودند. پرواضح است که الگوی ارتباطات امام(ره) از نظر ماهیت، با الگوهای رایج ارتباطی در مدیریت تفاوت اساسی دارد. پنج. نظارت و کنترل: الگوی نظارت و کنترل امام(ره) پس از تبیین بایدها (تحقق جمهوری اسلامی و استقلال و آزادی) و تعیین شاخص‌ها (قانون اسلام، قانون اساسی، رضایت مردم تا منافع و مصالح جامعه) و توجه به‌ضرورت الگوسازی جدید از حکومت اسلامی براساس سیره عملی نبوی(ص) و علوی(ع) ، با خودکنترلی به‌عنوان اساس الگوی نظارت و کنترل اسلامی آغاز می‌شود. خودکنترلی مبتنی بر خدا حاضری و خدا ناظری، بازگشت اعمال در قیامت، ارزش‌های والای انسانی، وجدان و... می‌باشد که تکلیف رفتار انسان را مشخص می‌کند و هرکسی بهترین ناظر اعمال خویش است و با تحقق این عامل، دیگر نیازی به‌سیستم‌های کنترل بیرونی نیست، ولی این آرمان، در عالم واقع تحقق‌ناپذیر است؛ ازاین‌رو، امام(ره) توجه به‌نظارت همگانی همراه با ارشاد (به‌عنوان یکی از ضروریات دین) را محور بَعدی نظارت قرار داده و نظارت مستقیم و غیرمستقیم، با بهره‌گیری از منابع اطلاعاتی مختلف به‌همراه اقدامات اصلاحی در صورت نیاز (اعم از تشویق، ارشاد، انتقاد، اخطار، تهدید و تنبیه و...) را مورد توجه قرار دادند. توجه به‌عامل خودکنترلی و نظارت همگانی همراه با ارشاد ازجمله امتیازات این الگو در مقایسه با الگوهای مشابه در تئوری‌های مدیریت است. با توجه به این مباحث، می‌توان نتیجه گرفت: 1. رهیافت و الگوی مدیریتی امام(ره) ، الگوی جدیدی در دنیای مدیریت است که از آن، به‌الگوی جامع اسلامی تعبیر می‌شود. 2. توجه ویژه و محوری به‌عوامل و منابع معنوی در مکتب و الگوی مدیریتی امام(ره) ، جایگاه برجسته‌ای به‌این مکتب در میان مکاتب مدیریتی می‌دهد. 3. رهیافت، مکتب و الگوی مدیریتی امام(ره) در مبانی، نگرش، بینش و اصول با دیگر مکاتب به‌لحاظ محتوا تفاوت دارد. در این الگو، توجه به‌نقش مردم و دین در ادارة جامعه مشهود است و می‌تواند به‌عنوان یک الگوی مجرب و کارآمد، مورد استفاده دیگر مدیران اسلامی و معتقد به‌ارزش‌های الهی قرار گیرد. منابع و مآخذ 1. قرآن کریم. 2. نهج‌البلاغه. 3. آقابابایی، زهره و علی احسان نیکجو، 1385، نگرشی بر اصول و مبانی مدیریت نظامی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، تهران، نقش بیان و عصر فرزانگان. 4. آقاپیروز، علی و دیگران، زیر نظر سیدمهدی الوانی، 1384، مدیریت در اسلام، تهران، پژوهشکده حوزه و دانشگاه. 5. احمدی، مسعود، 1385، مبانی سازمان و مدیریت،چاپ هفتم، ساری، پژوهش‌های فرهنگی. 6. استونر، جیمز و همکاران، 1379، مدیریت، جلد اول، ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی. 7. اسماعیلی، خیرالله، 1380، دولت موقت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 8. افتخاری، اصغر، 1379، انتظام ملی، جامعه‌شناسی سیاسی نظم از دیدگاه امامخمینی، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی. 9. ــــــــــــــــــــــ ، 1385، «شرعی سازی سیاست»، دوفصلنامه دانش سیاسی، سال 2، شماره4، پاییز و زمستان. 10. ــــــــــــــــــــــ ، 1384، مصلحت و سیاست: رویکردی اسلامی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع) . 11. الوانی، سیدمهدی، 1376، مدیریت عمومی، چاپ دهم، تهران، نشر نی. 12. ــــــــــــــــــــــ ، 1380، تصمیم‌گیری و خط‌مشی دولتی، تهران، سمت. 13. امامخمینی، سیدروح‌الله، 1362، رساله طلب و اراده، ترجمه احمد فهری، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی. 14. ــــــــــــــــــــــ ، 1378، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 15. ــــــــــــــــــــــ ، 1378، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 16. ــــــــــــــــــــــ ، 1379، ولایت‌فقیه، چاپ دهم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 17. اهوازی، عبدالرزاق، 1385، امامخمینی به‌روایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 18. برزگر، ابراهیم، 1373، مبانی تصمیم‌گیری سیاسی از دیدگاه امامخمینی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی. 19. رجایی، غلامعلی، 1378، امام به‌روایت امام، چاپ چهارم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 20. ــــــــــــــــــــــ ، 1378، برداشت‌هایی از سیره امامخمینی، جلد1، چاپ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی. 21. رضائیان، علی، 1374، اصول مدیریت، چاپ ششم، تهران، سمت. 22. رضایی‌زاده، محمود، 1386، بررسی تطبیقی خودمدیریتی امامخمینی با مدیران نظام اداری جمهوری اسلامی ایران، تهران، پژوهشکده امامخمینی و انقلاب اسلامی. 23. شرمرهورن، جان، 1381، مدیریت و رفتار سازمانی، ترجمه مهدی ایران‌نژاد پاریزی، تهران، نشر مدیران. 24. شریعتمداری، مهدی، 1385، اصول و مبانی مدیریت، تهران، نشر کوهسار. 25. صادق‌پور، ابوالفضل، 1385، اصول و مبانی سازمان و مدیریت، چاپ دوم، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه. 26. علاقه‌بند، علی، 1383، مدیریت عمومی، چاپ یازدهم، تهران، نشر روان. 27. گودرزی، غلامرضا، 1386، تصمیم‌گیری استراتژیک: مطالعه موردی رویکرد موعودگرایی شیعه، تهران، دانشگاه امام صادق(ع) . 28. موسی‌خانی، مرتضی و مسعود منشی‌زاده، 1382، سازمان و مدیریت (جلد اول: نگرشی نوین بر اصول و مفاهیم)، قزوین، دانشگاه آزاد. 29. نقی‌پورفر، ولی‌الله، 1384، «رهبری بصیر در اسلام»، فصلنامه علمی پژوهشی کمال مدیریت، سال سوم، شماره 8 و 9. 30. وجدانی، مصطفی، 1376، سرگذشت‌های ویژه از زندگی امامخمینی، جلد3 و 4، چاپ چهارم، تهران، پیام آزادی. منبع : فصلنامه مطالعات انقلاب - شماره 26 انتهای متن/
92/12/23 - 01:06
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]
-
گوناگون
پربازدیدترینها