واضح آرشیو وب فارسی:ایسنا: چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۰:۰۷
اسفندماه مصادف است با سالروز درگذشت علیاکبر دهخدا؛ نویسنده «چرند پرند» معروف. عبدالعلی دستغیب میگوید، محمدعلی جمالزاده و صادق هدایت دنبالهرو علیاکبر دهخدا در «چرند پرند» بودهاند. عبدالعلی دستغیب، نویسنده و منتقد ادبی، در گفتوگو با خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره علیاکبر دهخدا گفت: دهخدا در دوره مشروطیت روی صحنه میآید و در روزنامه «صور اسرافیل» مطالبی به طنز مینویسد که اسم آنها «چرند پرند» است. کار او دنباله طنزنویسی در دورههای گذشته است، اما به روش جدید. او مسائل روز را به طنز درمیآورد. حرفهای افرادی مثل اتابک و مظفرالدینشاه را، به شیوهای که در ادبیات به اسم «پارودی» مرسوم است، میآورد و به شیوه انتقادی به استهزا میگیرد. این شیوه پارودی در آن دوره بسیار مورد استقبال قرار گرفت، مردم از کار او استقبال میکردند و روزنامه «صور اسرافیل» که «چرند پرند» در آن منتشر میشد و در آن زمان یک شاهی بود، عصرها کمیاب میشد. شهرت «صور اسرافیل» به واسطه همین مقالات «چرند پرند» بود. نویسنده کتاب «نقد آثار علیاکبر دهخدا» با تشریح فراز و فرودهای زندگی دهخدا اظهار کرد: دهخدا با به قدرت رسیدن رضاشاه مشغول نوشتن «امثال و حکم» شد که در چهار جلد چاپ شد. کار دیگر او «لغتنامه دهخدا» بود که بعدا با کمک دکتر معین و سیدجعفر شهیدی کامل و چاپ شد. دیوان اشعاری هم دارد که دکتر معین آن را فراهم آورده و چاپ شده است. البته بیشتر کارهای او تحقیقی است و در تحول شعر فارسی تأثیری نداشته است. شعر معروف «مرغ سحر» را هم از یک شعر ترکی استانبولی اقتباس کرده است. دهخدا قدمایی شعر گفته و کارش بیشتر تمثیلی است. بنابراین تأثیر دهخدا در عرصه تحقیق، نوشتن «لغتنامه» و «امثال و حکم» است که تأثیر زیادی در جمعآوری فولکلور داشته است. او در ادامه افزود: تأثیر اصلی دهخدا بر ادبیات در «چرند پرند» است که خلاقیت ادبیاش را در آن میبینیم. این اثر طنزی قوی دارد و دهخدا در آن خرافهپرستی و جهل مردمان و ظلم حاکمان را به استهزا میگیرد و راهی را که به سوی آزادی و استقلال میرود نشان میدهد. «چرند پرند» در قصهنویسی هم تأثیر زیادی دارد که بعدها شیوه او در کسانی مثل جمالزاده و هدایت دیده میشود. قصههای آن موقع تمثیلی و عاشقانه بوده و دهخدا یک سبک تازه به وجود آورده که پارودیک است؛ یعنی چیزی را بهانه میگیرد تا حرفهای قدرتمندان را استهزایی بیان کند و با خرافه و استبداد بجنگد. دستغیب همچنین گفت: تمام نویسندگان بعد از دهخدا تحت تأثیر او بودند؛ چون لغاتی را به کار برد که قبلا به کار نمیرفت. البته پیش از او قائممقام اثرگذار بوده، اما تأثیر او بیشتر در ساده کردن نثر بوده است. «چرند پرند» پر از کلمات عامیانهای است که معمولا ادبا کمتر به زبان میآورند. این کتاب خزانهای است از این لغات و واژههای عامیانه و از این جهت سرمشق جمالزاده و هدایت بوده است. البته جمالزاده دقیقا همان روش را پیش نگرفته، هدایت هم تحت تأثیر چخوف و دیگران بوده است، اما اینها توانستند همان راهی را که دهخدا باز کرده بود، در داستان ادامه بدهند. به گزارش ایسنا، علیاکبر دهخدا، داستاننویس، شاعر، طنزپرداز، روزنامهنگار و مبارز سیاسی، سال 1258 هجری شمسی در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. در سال 1271 مطالعه و آموزش صرف و نحو عربی و اصول و فقه اسلامی را آغاز کرد. یک سال بعد به تحصیل در مدرسه علوم اسلامی مشغول شد و در سال 1280 به عنوان دستیار محمدحسین فروغی به تدریس ادبیات فارسی در مدرسه علوم سیاسی پرداخت. دهخدا در سال 1282 برای مأموریت از طرف سفارت ایران، به وین، رم، بخارست و پاریس سفر کرد و دو سال بعد به ایران بازگشت. در سال 1285 در امور راهداری و راه شوسه در خراسان به کار مشغول شد و در عین حال به فعالیتهای سیاسی علاقهمند بود. مجله معروف «صوراسرافیل» را در سال 1286 منتشر کرد تا اینکه یک سال بعد و پس از انتشار 32 شماره، مجله بسته شد. بسیاری از انقلابیها و مشروطهخواهان، محاکمه، تبعید و یا اعدام شدند. میرزا جهانگیرخان شیرازی در باغ شاه کشته شد و دهخدا به سوییس گریخت و آنجا هم چند شمارهای از مجله را منتشر کرد. او شعر معروف «یاد آر ز شمع مرده یاد آر» را شبی پس از بهخواب دیدن جهانگیرخان سرود. دهخدا همزمان با آغاز جنگ جهانی اول مخفیانه به ایران بازگشت و تا پایان جنگ نزد خوانین چهارمحال و بختیاری ماند. آنجا با استفاده از کتابخانه خطی و سنگی یکی از خوانین، کار تألیف و گردآوری «امثال و حکم» و «لغتنامه» را شروع کرد. در سال 1334 حاشیهای بر دیوان ناصرخسرو نوشت و دو سال بعد هم حاشیهای بر دیوان حافظ. دهخدا در فاصله سالهای 1308 تا 1311 چهار جلد «امثال و حکم» را از سوی وزارت فرهنگ وقت به چاپ رسانید و اولین جلد لغتنامهاش نیز در سال 1318 منتشر شد. در سال 1320 از مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی بازنشسته شد. این مبارز سیاسی همچنین از مسؤولان کنگره نویسندگان، متشکل از چهرههایی چون صادق هدایت، عبدالحسین نوشین، پرویز ناتل خانلری، علیاصغر حکمت، کشاورز، نیما یوشیج، پرتو علوی و احسان طبری بود. در سال 1329 حاشیهای بر کتاب معروف «لغت فرس» اسدی توسی نوشت و در سال 1332 وقتی رادیو لندن از او درخواست مصاحبهای داشت، پاسخش این بود که: «من کارهای نیستم، با جوانها گفتوگو کنید». دهخدا که در تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران چهره درخشانی است، در جریان کودتای 28 مرداد و بهخاطر دوستی با مصدق مورد بازجویی قرار گرفت. بازجوییها از او در دادستانی ارتش تا نیمهشب ادامه پیدا کرد، تا اینکه او را در سرما و در خیابان رها میکنند. دهخدا بعد از این واقعه با ابتلا به سینهپهلوی شدید، سرانجام در هفتم اسفندماه سال 1334 زندگی را بدرود میگوید. او در واپسین روزهای عمرش، نامهای به رییس مجلس شورا نوشت و حقالتألیف لغتنامهاش را به ملت ایران بخشید. معروف است که دهخدا بر اثر نوعی سرخوردگی ناشی از فضای سیاسی و اجتماعی وقت، به لغتنامهنویسی (حدود 30 سال) در زیرزمین منزلش روی آرود و بدین ترتیب، ادبیات معاصر ایران از خلاقیتآفرینی یکی از داستاننویسان خوشقریحهاش محروم ماند. از جمله آثار ماندگار دهخدا تدوین لغتنامه بود؛ کاری که هنوز منشأ تدوین و تألیف سرفصل بسیاری از فرهنگنامههاست. انتهای پیام
کد خبرنگار:
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایسنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 32]