واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: سوره علق ؛ آغاز وحى با تاكيد بر علم و قلم
محمدعلي ندائي- سوره علق به نظر بيشتر مفسران اولين سوره اي است كه برپيامبراكرم(ص)نازل شد و رسالت آن حضرت با نزول فرشته وحي برايشان و آيات نخستين سوره كه با «اقرأ»آغاز مي شود ، برپهنه هستي نقش بست و با تابش نخستين اشعه وحى فصل تازه اى در تاريخ بشريت آغاز شد .دراين سوره خداوند، پيامبراكرم(ص) را امر مي كند به اينكه قرآن را كه به وحي الهي نازل مي شود، دريافت كند.ازاين رو دراولين آيه مي فرمايد :« اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ؛ بخوان به نام پروردگارت كه جهان را آفريد.» ودرآيه سوم وچهارم دوباره بردريافت وحي تاكيد مي كندو مي فرمايد :« اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ(3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ(4) عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ(5)؛ بخوان كه پروردگارت از همه بزرگوارتر است.* همان كسي كه به وسيله قلم تعليم كرد.* و به انسان آنچه را نمي دانست ياد داد.»
شأن نزول
مفسران ومحدثان درباره نزول اولين آيات وحي برپيامبراكرم(ص)كه طبعاً مصادف با بعثت وآغازپيامبري آن حضرت بود،روايت هايي نقل كرده اند.محتواي اين روايت ها ازاحساس سنگيني ونگراني پيامبراكرم(ص)پس ازنزول وحي حكايت دارد .تاجايي كه بر اساس برخي روايات، براي تحليل شرايط واحوال پيامبراكرم(ص) شخصيتي به نام ورقة بن نوفل مسيحي به صحنه مي آيد و با پرس وجوهايي كه ازپيامبر(ص)مي كند، ازنبوت آن حضرت خبرمي دهد ومي گويد: «بشارت بر تو ، باز هم بشارت بر تو ، من گواهى مى دهم تو همان هستى كه عيسى بن مريم(ع) بشارت داده است و تو شريعتى همچون موسى دارى تو پيامبر مرسلى و به زودى بعد از اين روز مامور به جهاد مى شوى و اگر من آن روز را درك كنم، در كنار تو جهاد خواهم كرد.»
نقد علامه برروايات شأن نزول اولين آيات قرآن
اين روايات هرچند درتفاسيروكتاب هاي حديثي آمده است اما علامه طباطبايي به ماجراي نقل شده دراين روايات نقد جدي واردمي كند ودراين باره مي نويسد: ماجراي آغازنزول وحي برپيامبراكرم(ص)كه در روايات آمده است ، خالي از اشكال و بلكه اشكال ها نيست . براي اينكه به آن حضرت نسبت داده است كه اضطراب دروني شان برطرف نشد ، تا وقتي كه يك مسيحي به نام ورقة بن نوفل به نبوت آن حضرت شهادت داد ، آن وقت نگراني واضطراب شان ازبين رفت. اين سخن برخلاف آياتي ازقرآن است كه ازبصيرت وايمان آن حضرت به رسالت خود سخن مي گويد.قطعاً پايه تشخيص نبوت يك پيامبر اين قدر سست نيست كه نيازمند تشخيص شخص ديگري باشد. بلكه حق اين است كه، نبوت و رسالت ملازم با يقين و ايمان صد در صد شخص پيامبر و رسول است وآن حضرت قبل از هر كس ديگر يقين به نبوت خود از جانب خداوند متعال دارد. روايات وارده از ائمه اهل بيت ( ع) هم همين را مي گويد.
آغاز وحى همراه با تكيه برعلم وقلم
موضوع بسيار جالب در اولين آيات نازل شده برپيامبراكرم (ص) اين است كه در عين اينكه محيط عربستان را يكپارچه جهل و نادانى فرا گرفته بود ، در نخستين آيات وحى تكيه بر مسئله علم و قلم است كه بلافاصله بعد از نعمت بزرگ آفرينش ذكر شده است . در حقيقت اين آيات، نخست از تكامل جسم انسان از يك موجود بى ارزش مانند علقه خبر مى دهد و سپس از تكامل روح به وسيله تعليم و تعلم به ويژه از طريق قلم سخن مى گويد . بنابر اين مي توان گفت، پايه اسلام از همان آغاز بر علم و قلم گذاشته شده است.
فضيلت تلاوت
در فضيلت تلاوت اين سوره از امام صادق (ع ) نقل شده است كه فرمودند: « هر كس در روز يا شب سوره «اقرأ باسم ربك» را بخواند و در همان شب يا روز بميرد شهيد از دنيا رفته است و خداوند او را شهيد مبعوث مى كند و در صف شهيدان جاى مى دهد و در قيامت همچون كسى است كه با شمشير در راه خدا و به همراهي پيامبر خدا جهاد كرده است.»
سه شنبه 3 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خراسان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 105]