محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832537217
گذاري در كارگاه‌هاي عَلم و كُتل‌سازي/ تعظيم مرغان بهشتي و شيران حيدري بر شهداي كربلا
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گذاري در كارگاه‌هاي عَلم و كُتل‌سازي/ تعظيم مرغان بهشتي و شيران حيدري بر شهداي كربلا
عَلم و كتل و ديگر نمادهايي كه در دسته‌هاي عزاداري امام حسين(ع) استفاده مي‌شود قدمتي چندين صد ساله دارند كه امروزه در تهران به جز يكي دو كارگاه ديگر كسي به ساخت اين نمادها مشغول نيست ولي هنوز هستند استاداني كه با فولاد و آهن مرغان بهشتي و شيرهاي حيدري مي‌سازند و با عشق از سالار شهيدان مي‌گويند.
خبرگزاري مهر ـ گروه فرهنگ و هنر: محرم و صفر مملو از نشانه‌هاست؛ نشانه‌هاي مختلفي كه از روزگاران كهن به امروز رسيده و هنوز هم در تكايا، حسينه‌ها و دسته‌جات عزاداري استفاده مي‌شود. زنجيرزني، سينه‌زني، خيمه‌سازي، تعزيه، شبيه‌خواني، نخل‌گرداني و ده‌ها مراسم ديگر كه همگي براي مردمي كه آن را اجرا مي كنند مقدس، سوزناك و هميشه يادآور كربلا و صاحب عاشوراست از داشته‌هاي فرهنگي يك ملت نيز محسوب مي‌شود كه اين مساله در كشورهاي شيعه‌نشيني چون ايران حال و هواي ديگري مي‌گيرد.
فلسفه وجودي و پيدايش چنين مراسم و اعمال مذهبي را بايد در فرهنگ ديني همان جامعه و در ريشه‌هاي اعتقادي مردم آن جستجو كرد.
طبل‌ها كه به صدا در مي‌آيند نخستين چيزي كه قبل از دسته‌هاي زنجيرزني و عزاداري به چشم مي‌آيد پرهاي سر برافراشته بر تيغهاي بلندي هستند كه در بر بلنداي عَلم خودنمايي كرده و رقص‌كنان در هوا با هر گامِ عَلم‌كش به جلو مي‌خزند و در جاي خود آرام مي‌گيرد. در اين ميان جوان‌هاي محل كه براي اداي نذر و البته قرارگيري در جمع پهلوانان محل، كمربند‌هاي مخصوص عَلم‌كشي را بسته‌اند، نگران از عَلم‌كش زير عَلم با راهنمايي‌هاي جست و گريخته خود سعي دارند خود را با گام‌هاي عَلم همراه كنند و شايد بي‌آنكه بدانند آنچه در صف بلند كردن آن هستند در مقتل‌هاي كربلا چه نقشي داشته است و سبقه آن به كجاي تاريخ باز مي‌گردد.
تاريخچه عَلم و علامت محل اختلاف و داراي اقوال مختلف است. مورخان براي عَلم و كتل تاريخچه‌هاي مختلفي ذكر مي‌كنند. گروهي آن را به دوره آق‌قويونلوها و قره‌قويونلوها متصل مي‌كنند و عده‌اي به دوره صفويه و عده‌اي به دوره زنديه و قاجاريه نسبت مي‌دهند و مي‌گويند قديمي‌ترين علامت‌هاي ايراني در موزه "توپكاپي" استانبول نگهداري مي‌شود كه مشخص نيست علامت‌هاي فعلي كه برخي آنها را به قبايل ايراني نسبت مي‌دهند مربوط به عصر حكومت تركمن‌هاي آق‌قويونلوها و قره قويونلوها است يا خير.
علامتها از صفحات آهني به‌صورت تيغهاي باريك و بلند ساخته مي‌شوند كه در قديم در رأس آن نشان سنتي و قومي قبيله‌اي نصب مي‌شده است كه در ميان اقوام شيعه نام الله و محمد (ص) و يا پنج تن (ع) روي آن طلاكاري مي‌شده است. تيغه بلند و باريك آهني با صفحه‌اي مدور و بزرگتر در انتهاي تيغه كه داراي قابي از فلز بود خاتمه مي‌يافت و دور اين قاب را با سرهاي اژدها مي‌آراستند. تصوير اين علامتها در مينياتورهاي قرن 15 ميلادي هم ديده مي‌شود كه اين علامتها بر روي دسته‌اي چوبي يا فلزي قرار مي‌گرفت و پيشاپيش دسته‌ها حمل مي‌شد.
در سال‌هاي بعد بخصوص در دوران زنديان و قاجاريه تزئينات ديگري به علامت‌هاي دسته اضافه شد و عزاداران مذهبي در ايام سوگواري با بزرگداشت و تشريفات ديگر آنها را بكار مي‌بردند.
در آن دوران علامتها را پيشاپيش صف سوگواران حركت مي‌دادند. علامت‌هاي قديمي‌تر معمولا پايه‌اي داشتند كه كلمات مذهبي بر روي آن منقوش بود و دو اژدها با دهان باز از آن حفاظت مي‌كردند كه صورت آنها نيز سوراخ بود.
برخي علامتها داراي نگاره طاووس، پرنده، چهار گلدان و يك جفت طوطي در دو طرف علامت است كه گاه دو شمعدان به ميله‌اي كه قاب بر آن تكيه دارد، متصل است. در گذشته علامتها يك تيغه بودند و تزئيناتي به آن متصل مي‌شد. اين علامتها كم‌كم تبديل به علامت‌هاي سه‌تيغه، پنج تيغه، هفت تيغه، بيست و يك تيغه و ... شدند.
با اين تاريخچه اما هنوز خيلي از ايراني‌هايي كه در پشت عَلم‌هاي سر برافراشته در دهه محرم راه مي‌روند و براي آن نذر مي‌كنند، نمي‌دانند اين عَلم‌ها براي چه منظوري پيش‌قراول دسته‌هاي عزاداري هستند؛ عَلم‌هايي كه امروزه تنها در يكي دو كارگاه در تهران ساخته مي‌شوند و گويا هنوز چيني‌ها نتوانسته‌اند به اين بازار رخنه كنند.
كارگاه‌هاي عَلم‌سازي را كه در طول سال براي ساخت تنها چند عَلم همواره فعالند مي‌توان در چهارراه معروف سيروس و پشت امام زاده اسماعيل و در نهايت در محله تير دو قلو در شهر تهران يافت.
پير و خسته اما همچنان عاشق
لازم نيست زياد در كوچه پس كوچه‌هاي بازار تهران دنبال دو كارگاه باقيمانده علامت‌سازي گشت. نخستين آنها بر خيابان است و بر سر در آن تابلوي بزرگي خودنمايي مي‌كند كه البته اگر تابلو را هم نبينيد كتلي كه كنار در مغازه قرار گرفته حتما توجه ببينده را به خود جلب مي‌كند.
آقا رضا سالهاست كه علامت مي‌سازد. او كه اين روزها سخت مشغول كار است از بي‌حوصلگي‌هايش مي‌گويد. مي‌گويد كه سالهاست ديگر مانند قديم علامت نمي‌سازد زيرا ديگر هيات‌هاي عزاداري به علامت‌گرداني علاقه‌اي ندارند.
تيغه‌ها با نظم خاصي كنار هم رديف شده‌اند، رخ ها از فرشته گرفته تا شير و اژدها در ويترين به خوبي ببيننده را مجذوب خود مي‌كنند. آقا رضا مي‌گويد اين شغل آبا و اجداديش نيست ولي از وقتي كه تنها 10 سال داشت و به اذن پدر در دكان يك علامت‌ساز مشغول شد عَلم‌سازي پيشه اش شد.
او خسته كار است و اين خستگي تاب و حوصله حرف زدن را از او گرفته است اما مي‌گويد دوست دارد اين شغل و اين هنر حفظ شود و محدود به اين يكي دو كارگاه كوچك نباشد. او عَلم‌سازي را يكي از سخت ترين كارها مي‌داند اما معتقد است چون كاري است كه براي امام حسين (ع) انجام مي‌شود زنده و پايدار خواهد ماند.
از وي آدرس كارگاه آقاسيدجلال را مي‌گيرم. نزديك است، پشت امامزاده اسماعيل. از هركسي بپرسي آدرس علامت‌سازي سيد جلال رضايي را مي‌داند، هر چند عَلم 23 تيغهاي كه جلوي در مغازه گذاشته مي‌تواند بهترين راهنماي ما براي يافتن مغازه آقا سيد جلال باشد.
سيد جلال كارگاه بزرگتري دارد و به قول خودش 5 كارگر از كارگاهش نان مي‌خورند. 40 سال است كه در اين رشته فعاليت مي‌كند و عَلم‌ها را بعد از رسيدن تزئينات عَلم از ورامين و پاكدشت و قيام‌دشت سر هم مي‌كند كه اضافه كردن تيغه‌ها حداقل سه ماه زمان مي‌برد.
سيد جلال درباره تعداد تيغه‌هاي عَلم‌ها مي‌گويد: عَلم‌ها از يك تيغه تا 23 تيغه ساخته مي‌شوند. تيغ وسط كه از همه بلندتر است "شاه تيغ" نام مي‌گيرد و داراي ارج و قرب زيادي است. برخي تزئينات عَلم‌ها را به ياران امام حسين (ع) نسبت مي‌دهند و يا كبوتر را به عنوان مظهر آزادي و شير را به عنوان نمادي از حضرت علي (ع) در روز عاشورا به كار مي‌برند كه در تمامي عَلم ها وجود دارد.
وي با رد اين مساله كه تمايل جوانان به عَلم‌گرداني از بين رفته است، در مورد خريد تزئينات لازم براي عَلم‌سازي توضيح مي‌دهد: پارچه مورد نياز را از سر ناصر خسرو مي‌خرند و پر نيز از آفريقا مي‌آيد. البته رنگ پرها تنها توسط آلماني‌ها صورت مي‌گيرد و پس از ثبت سفارش از آلمان به دوبي آمده و از آنجا به ايران مي‌آيد و در بازار پخش مي‌شود.
از چهار راه سيروس و امامزاده سيد اسماعيل به تير دو قلو مي‌آييم. كارگاهي كوچك كه صاحبش را همه "استاد صفر" مي‌خواندند و در شناسنامه‌اش "صفرعلي بهرام‌نياكان" ثبت شده است. او نيز همچون سيد جلال 40 سال است كه عَلم‌سازي مي‌كند. گويا فولاد همچون موم در دستانش نرم است شايد اين همان دليلي است كه مي‌توان نام او را در ميان اعضاي ثابت فرهنگستان هنر ديد.
استاد نياكان كه به خوبي تاريخچه عَلم و كتل را مي‌داند از تجربه 43 ساله خود در اين صنعت مي‌گويد: اين رشته يك بازي عشق است كه موجب شده من بعد از 43 سال عَلم سازي و ساخت 140 عَلم هنوز هم به آن عشق بورزم. از "ميخ حيدري" تا "شازده پرنده" و حيوانات عَلم‌هاي من همه دست‌ساز هستند.
اين استاد عَلم‌سازي علت فرد بودن تيغه‌هاي عَلم را در حقانيت خداوند مي‌داند و معتقد است: انسان وقتي به دنيا مي‌آيد تنهاست و وقتي هم از دنيا مي‌رود تنهاست پس فرد بودن در تمام زندگي همراه انسان است. بايد بگويم كه عَلم فقط نشانه يك قبيله و يك مملكت بوده و هيچ ربطي با عزاي سيد الشهدا (ع) ندارد ولي چون نسبت به عزاي امام حسين (ع) عِرق داريم و از نظر تاريخي عَلم با مصيبت و نشانه غم و اندوه همراه بوده است ناخودآگاه عَلم به عزاي امام حسين (ع) ربط داده شد. به اين جهت آيه‌هاي قرآن را روي عَلم حكاكي يا طلاكوبي كرده و كمي عَلم‌ها را ايراني و مذهبي كرده‌ايم.
زيبايي خطوط قرآني
استاد صفر همچنين به تاريخچه عَلم كه دهان به دهان گشته است اشاره مي‌كند و مي‌گويد: داستان به زماني باز مي‌گردد كه سلطان محمود غزنوي به ارمنستان لشگركشي مي‌كند و در آن جنگ مسيحي‌ها حاضر در لشگر مقابل صليب حمل مي‌كردند. وي سوال مي‌كند كه چرا در لشگر ما كه لشگر اسلام آخرين دين خداست، نشاني از مكتب اسلام ديده نمي‌شود! به اين جهت دستور داد تا صنعتگران اصفهاني درفشي بسازند كه نمايانگر شهامت، شهادت و مكتب اسلام باشد. صنعتگران اصفهاني هم تيغه كوتاهي درست كردند و در زير آن يك شش گوشه و زيرترش يك گوي گرد گذاشتند و همه اينها را روي يك شاسي قرار دادند و در نهايت هم دو شير در دو سوي تيغه افقي گذاردند و آيات قرآن را روي تيغه‌ها حكاكي كردند.
وي ادامه مي‌دهد: تيغ نشاني از برندگي است. نوك تيغ هم همانند نوك پيكان است و در حقيقت درفش يا همان عَلم ساخت اصفهاني‌ها نشان از جنگ داشت كه درفش جنگي مكتب سلطان محمود نام گرفت. نوك تيغ مثل نوك پيكان و دو لب تيغ هم دو دم شمشمير است، دايره زير تيغ دايره زمان است و انبر نشان مكان.
استاد صفر در مورد زمان ورود درفش سلطان محمود به مناسك دين اسلام و مراسم محرم بيان مي‌كند: شاه عباس اول صوفي بود به اين جهت مملكت را به سمت صوفي‌گري سوق داد. در آن زمان مكتب سلطان محمود از بين رفته بود و با ورود صوفي‌ها نشان لشگري را از لشگر بيرون آوردند و به مكتب جمع‌خانه ها بردند.
اين استاد عَلم‌سازي مي‌گويد: در همان زمان علماي بزرگي بودند كه حكمشان حكم شرعي و عرفي بود و هيچ كدام هم هيچ ايرادي به اين امر نگرفتند. بعد از شاه عباس اول طوق‌گرداني و جمع‌خواني به عَلم‌كشي تغيير پيدا مي‌كند. در آن زمان عَلم‌هاي يك تيغه و سه تيغه به 5 تيغه و 7 تيغه تغيير مي‌يابد تا اين كه به زمان قاجاريه مي‌رسد. در اين دوران اين كار گسترش يافت و از 7 تيغ به 15 تيغ و 17 تيغ رسيد تا جايي كه هم اكنون عَلم‌هاي 101 تيغ هم شنيده شده، وجود دارد.
اين هنرمند درباره نمادهاي استفاده شده در عَلم به نشانه‌شناسي آنها مي‌پردازد و مي‌گويد: هر عَلم چند المان اصلي دارد كه اولين آن اژدهاست كه دو طرف عَلم وجود دارد و در ايران نماد زشتي و پليدي است. نماد ديگري كه استفاده مي‌شود شير است كه سمبل قدرت و شجاعت است البته ما دو نوع شير داريم يك نوع به شير "عدل مظفر" و يك نوع به "شير حيدري" معروف است. شيرهاي حيدري دست و پا كوتاه هستند و شيرهاي مظفري دست و پاي بلند دارند.
وي درباره عدل مظفر گفت: ما پادشاهي به نام مظفر داشتيم كه عدالت را برقرار مي‌كرد و نماد حكومتش شير و خورشيد بود. او به احترام لقب حضرت علي (ع) كه شيرخدا نام دارد، شيري طراحي كرد كه پاهايش را بلندتر گرفته بود تا با شيرهاي حيدري قاطي نشود. اين مورد را در پرده‌هاي درويشي نيز به وفور مي‌بينيم.
پرنده از ديگر نمادهاي است كه استاد صفر به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: پرنده‌ها خودشان هر كدام سمبل چيزي هستند مثلا كبوتر سمبل آزادي، خروس سمبل سحرخيزي، طاووس سمبل زيبايي است كه هركدام به فراخور نظر كتل‌ساز در علم‌ها استفاده مي‌شود و كاملا سليقه‌اي است.
استاد صفر در پايان در مورد صورت فرشته يا همان رخ نيز مي گويد: در عَلم يك سري فرشته هم هستند كه به مرغ صلوات يا رخ كه نوعي مرغ بهشتي است، معروفند. اينها صورت انسان است و تن پرنده دارند و روايت مرغ‌هايي را مي‌كنند كه در بهشت همواره صلوات مي‌فرستند و بسيار محبوبند. البته اين فرشته‌ها به نوعي روايتگر "براق" هم هستند كه اسب ـ پرنده پيامبر در زمان معراج بود.
صحبت‌هاي استاد به اينجا كه مي‌رسد گويي ديگر وقت رفتن است و مشغله‌هاي وي اجازه نمي‌دهد بيش از اين وقت او را در اختيار داشته باشيم. او مي‌ماند و بازي عشق و يك عمر خدمت به اهل بيت(ع) ....
گزارش از مجيد احمدي
كد خبر: 2179203
تاريخ مخابره : ۱۳۹۲/۱۰/۲ - ۱۰:۰۷
دوشنبه 2 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 79]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها