تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834661355
گفت‌وگو با احمد محيط طباطبايي درباره سفره يلدا و ويژگي‌هايش شبي براي وداع باكينه‌ها وكدورت‌ها
واضح آرشیو وب فارسی:ايران: گفت‌وگو با احمد محيط طباطبايي درباره سفره يلدا و ويژگي‌هايش شبي براي وداع باكينه‌ها وكدورت‌ها
حميده اميني‌فرد
مي‌گويند همه ماجراي «امشب» از7 هزار سال پيش آغاز شد.آن زمان كه اجداد ما براي نخستين بار به دانش «گاهشمار» دست پيدا كردند و دانستند كه «امشب» با شب‌هاي ديگر سال متفاوت است. اين تفاوت البته به آن تك دقيقه‌اي بر مي‌گشت كه اگرچه به وضوح تعداد ثانيه هايش مشخص نبود اما نشان مي‌داد يك تحول بزرگ در راه است؛ تحولي كه آغاز تقسيم زمان به چهار فصل شد و آخرين روز از سومين فصل سال را با تولد مهر يا همان خورشيد مصادف كرد. «مهر» در اين شب متولد شد تا به جنگ «اهريمن» كه همان سردي و تاريكي بود، برود و از فردا با شروع زمستان، روزهاي بلند ارمغان زايش بزرگ شد. نياكان ما «امشب» را «يلدا» ناميدند به معناي ميلاد و از همان زمان به شكرانه اين اتفاق بزرگ،بلندترين شب سال را جشن گرفتند و دور هم جمع شدند.
«يلدا» از كلمه ميلاد به معناي تولد و زندگي مي‌آيد. دكتر احمد محيط طباطبايي، كارشناس ارشد ميراث فرهنگي، صحبت هايش را با همين نكته آغاز مي‌كند. او درباره اينكه چرا امشب را يلدا مي‌ناميم از زايش و تولدي مي‌گويد كه خيلي‌هاي‌مان ماجرايش را براي نخستين بار مي‌شنويم.
او مي‌گويد: «يلدا مترادف با زايش و تولد است، در ايران قديم هم يلدا را به زايش مهر، يكي از ايزدان آيين‌هاي آريايي نسبت مي‌دادند. در مجموع يلدا را بايد با آيين مهر در ايران مرتبط دانست. همان‌طوركه مي‌دانيد به‌طور كلي اقليم، روي جهان‌بيني و تفكر هر قوم و فرهنگي تاثير مي‌گذارد. بنابر آنچه مشهور است، آريايي‌ها ابتدا اقوامي ساكن در جنوب سيبري و آسياي مركزي يعني منطقه‌اي كاملاً سردسير بودند اما بعدها به علت سرما و نبود آذوقه، از اين مكان مهاجرت كردند. بالطبع گرما براي انسان‌هايي كه در ناحيه سرد زندگي مي‌كنند، نشانه‌اي از يك سرزمين موعود، ايده‌آل و بهشت برين است، با اين توصيف بايد بدانيم كه گرما براي آريايي‌ها اهميت فوق العاده‌اي داشته و خورشيد براي آن‌ها از منزلت و جايگاه خاصي برخوردار بوده است. جالب اينكه چون اين اقوام بيشتركشاورز و گله دار بودند، سال شمسي يعني تغييراتي كه براساس زاويه تابش نور خورشيد ايجاد مي‌شود، برايشان بسيار مهم بود، چراكه اين تغييرات تابشي منجربه ايجاد چهار فصل مي‌شود و براي يك كشاورز دانستن زمان فصول بسيار با اهميت است.» او معتقد است تقويم خورشيدي به دست اقوام آريايي ايجاد شده و آن‌ها بعد از اين، تقويم خورشيدي را مبدأ زماني خود قرار داده‌اند. چون زمان كاشت، درو، كوچ از ييلاق و قشلاق و برعكس آن بر اساس زمان بندي اين تقويم انجام مي‌شده است.
البته به باور محيط طباطبايي، امروزه بر اثر گرم شدن كره زمين به علت رفتار نادرست بشر در دهه‌هاي اخير كه منجر به آلودگي زيست محيطي شده ما شاهد تغييراتي در اقليم و درجه حرارت و تحول در روزها و ماه‌هاي سال هستيم اما اين، آن چيزي نيست كه پدران و مادران ما در قرن‌هاي پيش شاهد آن بودند.
«يلدا» نماد پيمان و قول و قرار
چرا يلدا طولاني‌ترين شب سال لقب گرفته است؟ خيلي‌هاي‌مان مي‌دانيم كه امشب يك دقيقه از شب‌هاي ديگر بلندتر است اما بيشتر ما نمي‌دانيم كه علت اين موضوع چيست. مي‌گويند خورشيد در آخرين روز پاييز به پايين‌ترين نقطه افق جنوب شرقي مي‌رسد، همين مسأله موجب مي‌شود كه روز، يك دقيقه كوتاه‌تر و البته شب طولاني‌تر از شب‌هاي ديگر شود. از فردا با شروع فصل زمستان، طلوع خورشيد بر عكس مي‌شود و دوباره به سوي نقطه بالا بر مي‌گردد و به همين علت طول روز به تدريج افزايش مي‌يابد و تابش خورشيد نيز بيشتر مي‌شود. جالب اينكه در ايران باستان اين رويداد كيهاني را مصادف با تولد خورشيد مي‌دانستند و شروع انقلاب زمستاني را كه از بامداد فردا آغاز مي‌شود، شب زنده‌داري مي‌كردند.
محيط طباطبايي با اشاره به دو نقطه مهم اعتدال و انقلاب در سال مي‌گويد: «همان‌طور كه «اعتدال ربيعي» مبناي پايان زمستان و آغاز بهار است و جشن‌هاي نوروز هم نشانه مهم آن به شمارمي آيد، اين نقطه از سال هم مي‌تواند پايان شب‌هاي بلند و آغاز طولاني‌تر شدن روز در عين شروع زمستان باشد. ما به اين نقطه كه با شروع فصل زمستان مصادف شده، «انقلاب زمستاني» مي‌گوييم كه خود نشان‌دهنده اين است كه سرما و شب‌هاي طولاني جاي خود را به گرماي روزخواهد داد.»
او درباره زايش خورشيد نيز اين‌طور توضيح مي‌دهد: «مهر در دنياي باستان جدا از نماد مهر، نشان دهنده عقد، مودت، پيمان و قول و قرارهم هست. در حقيقت بسياري از ويژگي‌هاي مهمي كه مردم به آن‌ها تعلق خاطر دارند، يك نشانه از «مهر» محسوب مي‌شود. شايد جالب باشد بدانيد كه ما به انگشت دوم يا حلقه، انگشت مهرهم مي‌گوييم. به همين علت هم حلقه را به عنوان يك پيمان و مودت در اين انگشت دست مي‌كنيم. اين البته فقط يك سنت ايراني نيست و سنت همه جهانيان با هر نوع افكار و عقايد، يهودي، مسيحي و مسلمان هم محسوب مي‌شود. در همه سنت‌ها و آيين‌ها وقتي قراراست عقد و پيمان زناشويي بسته شود انگشت مهربراي اين عنوان انتخاب مي‌شود.
شب يلدا در اصل يك آيين كهن ايراني است اما در برخي فرهنگ‌ها و اديان ديگر هم نخستين روز زمستان به مثابه يلدا جشن گرفته مي‌شود. محيط طباطبايي در اين باره مي‌گويد: «هم‌اكنون ميلاد حضرت مسيح مبتني برميلاد مهر در همه جاي جهان برگزارمي شود و آن را كريسمس مي‌نامند. جالب اينكه غربي‌ها سال ميلادي را با حروف مخفف AD يعني «روز سرور من مهر» و نه AC كه به معناي «بعد از كريسمس» است، مي‌نامند. يعني آن‌ها به‌طورناخودآگاه هنوزهم اين روز را به عنوان
قلمداد مي‌كنند.
«يلدا»؛شب رفع كدورت‌ها
يكي از مهمترين ويژگي‌هاي فرهنگ ايراني دور هم جمع شدن بر سر يك سفره است. «سفره» در اصل نمايانگر فرهنگ كوچ نشيني است. شب يلدا از اين نظر كه همه بايد دور يك سفره جمع شوند، بسيار مورد احترام كشاورزان و گله داران ايران قديم بوده است، آن‌ها در اين سفره محصولات خود را كه در يك سال با زحمت كاشته و درو كرده بودند مي‌گذاشتند و به شكرانه اين نعمت و سپاس از پروردگار، شب را بزرگ مي‌داشتند و تا صبح بيدارمي ماندند.
محيط طباطبايي در اين باره حرف‌هاي جالبي دارد. او مي‌گويد: « ازمهم‌ترين اين فرآورده‌ها مي‌توان به دانه‌هاي نباتي و گياهي اشاره كرد كه به شكل خشك شده و خشكبار بر سر سفره قرار مي‌دادند مثل آجيل شيرين كه در فرهنگ قديمي آن را «لرگ» مي‌نامند، آجيلي كه در مراسم مختلف ازعزا گرفته تا عروسي و آيين‌هاي مهم استفاده مي‌شده است. در كنار اين بايد به گندم به عنوان مهمترين محصول كشاورزي هم اشاره كرد. اين محصول به شكل نان يا گاه به شكل رشته استفاده مي‌شده، مثل آش رشته يا رشته پلو كه در اين شب هم پخت آن مرسوم است.
بيشتر ما الان ميوه‌هاي قرمزرنگ مثل انار و هندوانه را در شب يلدا استفاده مي‌كنيم؛ اما در آن زمان معمولاً بيشتر مردم ميوه‌هاي پاييزي مثل انگور را براي زمستان ذخيره مي‌كردند البته بنا به روايتي ميوه‌هاي سرخ رنگ از اين جهت كه نماد حرارت، آتش و گرمي بوده، در شب يلدا طرفداران زيادي داشته است البته ازگيل هم از ميوه‌هاي مشهور شب يلدا است كه متأسفانه الان كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرد.
با اين حال، مهمترين سنتي كه در شب يلدا گرامي داشته مي‌شود و از همه سنت‌ها و آيين‌هاي مرسوم اين شب مهمتر است، دورهم جمع شدن اعضاي خانواده در كناريكديگر و بر سر يك سفره است. در حقيقت اين شب بهانه‌اي براي ديد و بازديد خانوادگي است تا اگر احياناً كدورتي بين اعضاي فاميل وجود دارد از بين برود. سنت‌هايي مثل قصه خواندن بزرگترها، صحبت كردن، حافظ خواني و تفأل به حافظ هم در اين شب درميان ايراني‌ها جايگاه ويژه‌اي دارد. البته به گفته طباطبايي همه اين سنت‌ها فقط به اين خاطر است كه ما دورهم جمع شويم و دلها به هم نزديك‌تر شود اگرچه اجداد ما اعتقاد داشتند كه بايد در اين شب تا صبح بيدار بمانند و طلوع آفتاب را ببينند و خدا را براي گرماي آفتاب شكر كنند.
اين كارشناس ارشد ميراث فرهنگي تأكيد مي‌كند: «يلدا همچون همه اعياد و سنن ايراني به علت دور كردن كدورت‌ها، ناراحتي‌ها، به هم نزديك شدن دلها و وفاق بر حول محور يك سفره بسيار مورد احترام و توجه است و چون نياكان ما بيشتر كشاورز و باغدار بودند از دانه‌هاي كشاورزي زياد استفاده مي‌كردند و محصولاتشان مثل گردو و بادام و پسته را سر سفره مي‌آوردند و حالا اين سنت نسل به نسل گشته و در بين ما هم مرسوم شده است و در اصل علاقه ما به خشكبار به همين علت است. شما اگر دقت كنيد مي‌بينيد ما در بيشترآيين‌هاي سنتي مثل چهارشنبه سوري، عيد نوروز و شب يلدا هم از آجيل استفاده مي‌كنيم كه از همين روحيه نشأت مي‌گيرد.
اما چرا آجيل شب يلدا شيرين است؟ او مي‌گويد: «خشكبار به‌طورطبيعي شيرين است و ما هم در شب يلدا از آجيل طبيعي بدون هيچ افزودني استفاده مي‌كنيم؛ آجيل شور بيشترجنبه رسمي دارد و معمولاً در مراسم رسمي مثل نوروز كه مهمان‌هاي ويژه‌اي داريم ازاين نوع آجيل استفاده مي‌كنيم.>
محيط طباطبايي البته گلايه‌اي هم دارد. او مي‌گويد: «هم‌اكنون بيشتر سنت‌هاي ما فراموش و مفاهيم سنتي جايشان عوض شده است. در حالي كه سنت‌هاي ايراني هميشه با فكر همراه بوده است. براي مثال الان بيشتر مردم در همين بلندترين شب سال زودتر از طلوع آفتاب مي‌خوابند اما رسم بر اين بود كه مردم نيت مي‌كردند و تا طلوع آفتاب بيدار مي‌ماندند، متأسفانه بيشتر خاطره و حافظه ما در گرامي داشتن سنت‌ها پاك شده است البته اين اشكال را مي‌توان تا حد زيادي به زندگي ماشيني و سرعت در زندگي روزمره نسبت داد.>
به شب يلدا شب چله هم گفته مي‌شود. ما در اصل دو چله داريم كه به چله كوچك و بزرگ معروف است. چله بزرگ از اولين روز دي ماه آغاز شده و تا دهم بهمن كه سرماي هوا بيشتر است ادامه مي‌يابد اما چله كوچك درست از زماني آغاز مي‌شود كه به تدريج از سرماي هوا كاسته شده و هوا رو به گرمي مي‌رود. چله كوچك معمولاً بيستم اسفند به پايان مي‌رسد.
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ايران]
[مشاهده در: www.iran-newspaper.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 135]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها