محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803277700
تبيين ديدگاه‌هاي حضرت آيةالله العظمي خامنه‌ايرهبر انقلاب به مسئله تاريخ‌نگاري چگونه مي‌نگرند؟
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: تبيين ديدگاه‌هاي حضرت آيةالله العظمي خامنه‌ايرهبر انقلاب به مسئله تاريخ‌نگاري چگونه مي‌نگرند؟
نگاه مقام معظم رهبري به بحث تاريخ‌نگاري نگاهي بومي، مستقل از مباني غربي و نقادانه به انباشت‌هاي تاريخي گذشته است. اين رويكرد بر مبناي ديدگاه كلان ايشان، يعني خودباوري با تأكيد بر اصالت خويشتن و تكامل دين در قالب تمدن اسلامي است.
با وجود كم‌رنگ شدن مرزهاي جغرافيايي، فكري و فرهنگي در بسياري از نقاط دنيا و گسترش ارتباطات در سايه‌ي جهاني شدن، بشر امروز همچون دهه‌هاي گذشته و چه بسا بيش از قبل، در پي «كسب هويت» است.
اولين موج از اين هويت‌خواهي در تشكيل دولت‌ملت‌هاي مدرن اروپايي پس از قرارداد «وستفاليا» بود. در اين ايام، ملي‌گرايي و توجه به ريشه‌هاي مشترك در بين جوامع اروپايي تقويت شد. دولت‌هاي ملي با مرگ فئوداليسم سر برآوردند و با انقلاب فرانسه، نيروي مضاعف به دست آوردند.
اين موجوديت‌هايِ جديدِ سياسي، براي استحكام پايه‌هاي سياسي خويش، بر آموزه‌هاي فرهنگي مشترك بين اتباع خود تأكيد ورزيدند. به همين دليل، داشتن خاطره‌ي جمعي مشترك و دانستن تاريخ آن ملت، عاملي مهم براي يك‌پارچگي و ثبات محسوب مي‌شد.
اين وضعيت در سال‌هاي پس از جنگ جهاني دوم و اين بار براي كشورهاي رهاشده از چنگال استعمار، كه تحت عناوين كلي «جهان سوم» و «در حال توسعه» شناخته مي‌شدند، تكرار شد. كشورهايي كه عموماً داراي تاريخي كهن و فرهنگي ريشه‌دار بودند و با تركيب اين دو عامل با شور استقلال‌خواهي، هويت جديد خويش را قوام مي‌بخشيدند. در اين فرآيند، داشتن تاريخي مدوّن و قابل اعتماد جايگاه ويژه‌اي يافت.
در ايران نيز چنين فرآيندي به اشكال گوناگون رخ داد. سنت تاريخ‌نويسي در ايران سابقه‌اي كهن داشت، اما اين مفهوم بيشتر در آثار قدما همچون سيره و تذكره‌نويسي و تاريخ سلسله‌هاي پادشاهي و جنگ‌ها نمود داشت. نمونه‌هاي معدودي همچون «تاريخ بيهقي» نيز كه با نگاهي تحليلي و عميق‌تر به رويدادهاي تاريخي مي‌پرداختند، در حكم «النادر كالمعدوم» بود.
گسترش علوم جديد در ايران، شكست‌هاي تأمل‌برانگيز ايران در جنگ با روسيه در دوره‌ي قاجار و افزايش تحركات انگليس و روسيه در ايران قرن نوزدهم، باعث شد تا نخبگان ايراني توجه ويژه‌اي به «تاريخ» به عنوان يك علم داشته باشند. گزارش رويدادهاي سياسي و اجتماعي كه خود به زودي بخشي از تاريخ مي‌شد در وقايع انقلاب مشروطه، اهميتي مضاعف يافت.
انقلاب مشروطه، برافتادن دودمان پادشاهي قاجار و روي كار آمدن سلسله‌ي پهلوي، بركناري رضاشاه از قدرت، نهضت ملي شدن صنعت نفت و در نهايت پيروزي انقلاب اسلامي، رويدادهاي دوران‌سازي هستند كه در يك بازه‌ي زماني هفتادساله به وقوع پيوستند.
اين وقايع داراي چنان پيامدهايي بودند كه بيشترين ادبيات تاريخي درباره‌ي ايران و البته بيشترين مجادلات كلامي مورخان و تحليل‌گران داخلي و خارجي گرد مدار آن‌ها مي‌چرخد. يكي از دلايل مهم اهميت اين دوران، اين است كه در پس‌زمينهي اين اتفاقات، نيروهاي خارجي به اشكال گوناگون، نقش انكارناپذيري داشتند.
اهميت استراتژيك ايران براي كشورهاي غربي در قرن نوزدهم و بيستم و وقوع دو انقلاب مهم و ساختارشكن باعث شده تا محافل علمي غرب نگاه ويژه‌اي به ايران و مختصات فرهنگي و اجتماعي آن داشته باشند و اين امر جز با بررسي علمي تاريخ اين ملت كهن، امكان‌پذير نبود. از سوي ديگر، شكل‌گيري نظام سياسي بديع و بي‌سابقه تحت عنوان «جمهوري اسلامي» نيز اين فرآيند را در سال‌هاي اخير تشديد نمود.
يكي از دغدغه‌هاي اساسي مقام معظم رهبري در اين حوزه، لزوم توجه به صحت و سقم تاريخ‌نگاري غربي و توجه به رويكردهاي غرب در توليد آثار علمي و فرهنگي در اين زمينه است. اين دغدغه زماني اهميت بيشتري مي‌يابد كه بدانيم بسياري از اين آثار به درست يا به غلط، به عنوان كتب درسي در دانشگاه‌هاي معتبر كشور تدريس شده و پايه‌ي علمي فرهيختگان فرداي ايران اسلامي را مي‌سازد.
يكي از ويژگي‌هاي سخنراني‌هاي مقام معظم رهبري در ديدارهاي مردمي و به ويژه در سفر به مناطق مختلف كشور، بيان ويژگي‌هاي تاريخي و اشاره به مشاهير و مفاخر آن منطقه است. اين حركت حكمتي در دل خود دارد كه همانا حفظ پيشينه‌ي فرهنگي و تاريخي ملت ايران است؛ چنان كه ايشان در اين باره معتقد هستند سوابق و افتخارات علمى، فرهنگى، هنرى و ساير افتخارات تاريخى يك شهر، نشان‌دهنده‌ي استعدادهايى است كه بايد در حال حاضر از آن كمال استفاده بشود. همچنين خود را مقيّد مي‌دانند كه در هر منطقه‌اى روى نام پُرافتخار مفاخر و چهره‌هاى علمى و فرهنگى آن شهر تكيه كنند.
آگاهي از تاريخ؛ پيشرفت در تحقق الگوي تمدن ايراني‌اسلامي
يكي از پيش‌شرط‌هاي اصلي توسعه‌ي همه‌جانبه، آگاهي از پيشينه‌ي تاريخي كشور و طراحي برنامه‌ها و سياست‌گذاري‌ها بر مبناي اين پيشينه است. در دنياي امروز، كاميابي و موفقيت ازآن ملتي است كه از تاريخ خود غافل نبوده و با مقايسه‌ي حال و گذشته خويش آينده را بسازد.
اين امر در كلام مقام معظم رهبري نيز نمود ويژه‌اي دارد. ايشان ضمن اعتقاد كامل به لزوم وجود نقد سازنده در كشور، داشتن نگاهي منصفانه را در مقايسه‌ي وضعيت فعلي و پيش از انقلاب، ضروري دانسته و اهميت استقلال سياسي و اقتصادي كنوني كشور را در مقايسه‌ي تاريخي با دوران پهلوي، متذكر مي‌شوند.[1] در اين بين، نسل جوان و فرهيخته‌ي كشور، با توجه به روحيه‌ي انتقادگر خود، جايگاه ويژه‌اي دارد؛ چرا كه اين روحيه‌ي سازنده اگر با نگرشي تاريخي همراه نباشد، خطر خروج از جاده‌ي انصاف را در پي دارد.
ايشان باور دارند از انقلاب تا كنون، ايران هم در زمينهى علمى، هم در زمينهى اجتماعى، هم در زمينهى سياسى، هم در زمينهى بينالمللى و هم در زمينههاى اقتصادى و عمرانى پيشرفت‌هايى بهت آور كرده است؛ اما به دليل فقدان نسخه‌ي گذشته‌ي ايران، جوان امروز ايراني نمي‌تواند به مقايسه‌اي منصفانه دست يابد و مجبور است به مقايسه‌ي وضعيت كنوني كشور با كشورهاي پيشرفته بپردازد و احساس كمبود نمايد.[2]
در مجموع، مقام معظم رهبري يكي از نقاط ضعف استراتژيك كشورهاي در حال توسعه را نداشتن ذهنيت تاريخي نظام‌مند نزد دولتمردان و نخبگان فكري اين كشورها مي‌دانند كه به ايجاد گسست فرهنگي در آنان مي‌انجامد.
از چنين خلأيي است كه دولت‌هاي استعمارگر بيشترين بهره را برده و با جعل و تحريف رويدادهاي تاريخي جايگاه خود را از «متهم» به «منجي» تغيير مي‌دهند. ملتي كه از نقاط ضعف و قدرت تاريخ خود مطلع نبوده و از چگونگي حيات و تعامل آن با ديگران، بي‌خبر باشد نخواهد توانست برنامه‌اي جامع براي پيشرفت خود داشته باشد.
پنج اصل براي تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي
از جمله ايراداتي كه معمولاً به مباحث آموزشي تاريخ در كشور وارد مي‌شود، عدم دقت در چگونگي نگارش و تدوين وقايع تاريخي است. اين امر موجب شده تا نزد بسياري از افراد، تاريخ به عنوان يك رشته‌ي درسي ملال‌آور يا مجموعه‌اي از رويدادهاي به‌هم‌پيوسته باشد. اينجاست كه رسالت نويسندگان و محققان پررنگ شده و بر مسئوليت آنان اضافه خواهد شد.
در ارائه‌ي تاريخ انقلاب اسلامي به عنوان مقطعي حساس و پرمخاطب كه مي‌تواند محملي مناسب براي تحريف از جانب بدخواهان باشد، رعايت اين اصل قابل توجه است. رهبر انقلاب در ديدار مسئولان و پژوهشگران مركز اسناد انقلاب اسلامي در فروردين‌ماه سال 1390، به اين نكته اشاره نمودند كه نگارش صحيح تاريخ موجب كسب تجربه براي مردم و بالا بردن آگاهي‌ها در جامعه خواهد شد.
بر همين اساس و به دليل افزايش آگاهي‌هاي سياسي جامعه، گسترش ارتباطات بين‌المللي و بيداري عظيم مردم، تاريخ‌نگاري در مورد انقلاب اسلامي ايران با تاريخ‌نگاري‌هاي ديگر بسيار متفاوت است. لذا از ديدگاه ايشان، رعايت پنج اصل در نگارش تاريخ انقلاب اسلامي لازم است. اين اصول عبارت هستند از:
1. كيفيت نگارش: در بحث كيفيت نگارش، مي‌توان دو عنصر شكلي و محتوايي را مد نظر قرار داد. از نظر شكلي، كتب تاريخي مي‌بايست با چاپي باكيفيت (و نه لزوماً مجلل و گران‌قيمت) عرضه گردد تا عموم مردم بتوانند با كمترين زحمت از آن‌ها بهره‌مند شوند. استفاده از تصاوير و ساير مواردي كه به فهم بهتر مطالب كمك مي‌كند نيز بسيار مفيد خواهد بود. از سوي ديگر، پرهيز از نوشتن با نثري غامض و سخت، استفاده از قلمي پاكيزه و همه‌فهم نيز در اين موضوع قابل توجه است.
2. كيفيت استحصال مطلب: تاريخ، شرحي از رويدادهاي واقعي و مستند است و نه مولود تخيل دل‌خواهانه‌ي محقق. استفاده از اسناد دست اول و گفت‌وگو با چهره‌هاي اصلي و تأثير گذار انقلاب اسلامي در جريان تدوين تاريخ انقلاب، ضروري به نظر مي‌رسد.
3. كيفيت در نحوه‌ي ارائه‌ي مطلب: مباحث تاريخي اين قابليت را دارند كه در قالب‌هاي گوناگون (مكتوب، صوتي و تصويري، چندرسانه‌اي، مجازي و...) و در زيررشته‌هاي تعريف‌شده (تاريخ شفاهي، تاريخ اجتماعي، خاطرات، تاريخ اماكن و شخصيت‌ها و...) ارائه شوند. چگونگي استفاده و ميزان تأثيرگذاري هر كدام از اين قالب‌ها به تخصص و هنر سياست‌گذاران فرهنگي كشور بستگي دارد.
امروز سياست‌گذاران فرهنگي در غرب و به ويژه ايالات متحده‌ي آمريكا، با بهره‌گيري از دستگاه عريض و طويل سينماي هاليوود، بسياري از وقايع تاريخي كشور متبوع خود و ساير مناطق دنيا را نه آن گونه كه هست، بلكه آن گونه كه مد نظر آن‌هاست به جهانيان ارائه مي‌كنند.
در حالي كه سكان‌داران فرهنگي كشور ما، با وجود سوژه‌هاي بكر و حقيقي، در ارائه‌ي يك اثر سينمايي يا ادبي جهاني موفق نبوده‌اند. رهبر انقلاب پيرامون اين امر، در همان جلسه، بر نقش سينماگران، مستندسازان و رمان‌نويسان انقلابي تأكيد كردند و اظهار داشتند: «بايد دستمايه‌ي قوي كار به آن‌ها داده شود.»
از نظر ايشان، مردم جهان اغلب، اطلاعات دقيقي از تاريخ انقلاب اسلامي ايران ندارند؛ در حالي كه در مورد تاريخ انقلاب‌هاي ديگر دنيا، كتاب‌ها و رمان‌هاي متعدد و جذابي نوشته و ترجمه شده است. همچنين ايشان به قرار دادن اسناد متقن و جهت‌دهنده در فضاي مجازي، در راستاي كمك به بسياري از محققان و نويسندگان توصيه كردند.
4. كيفيت در گزينش اولويت‌ها: با توجه به دغدغه‌هاي داخلي و خارجي امروز نظام جمهوري اسلامي ايران، از ميان موضوعات گوناگون تاريخ انقلاب اسلامي، تعدادي مهم‌تر و مؤثرتر و داراي ارزش پژوهش هستند. نهادهاي متولي مي‌بايست با شناخت و حمايت مادي و معنوي از اين موضوعات، دايره‌ي آثار توليدشده در اين حوزه‌ها را گسترش دهند.
5. اقناع مخاطب: بيان ناقص يا تغييريافته‌ي رويدادهاي تاريخي مي‌تواند در مخاطب ايجاد ابهام نمايد. لذا لازم است در نگارش تاريخ انقلاب، ضمن احترام به شعور مخاطب، سطح سواد و بازه‌ي سني مخاطبين مد نظر قرار گرفته و دسته‌بندي شود.
موج ورود تاريخ‌نگاري‌هاي غربي
همان گونه كه اشاره شد، با پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357، توجه دولتمردان غربي و محافل آكادميك آن ديار به تاريخ و فرهنگ ايران فزوني گرفت. آثار مكتوب فراواني براي معرفي تاريخ و فرهنگ ايران، هم توسط محققان ايراني و هم با قلم تحليل‌گران غربي، به رشته‌ي تحرير درآمد.
اين آثار در كشور ما به دليل ضعف نظري و محتوايي دروس تاريخ و كمبود آثار روشمند و مفيد، با استقبال نظام دانشگاهي مواجه شد. در دهه‌هاي هفتاد و هشتاد شمسي، آثار چهره‌هايي نظير محمد توكلي طرقي، تورج اتابكي، يرواند آبراهاميان، ژانت آفاري؛ محمدعلي همايون كاتوزيان، فخرالدين عظيمي، جان فوران، جيمز آلبن بيل، هوشنگ شهابي، عباس ميلاني، مازيار بهروز، نيكي كدي، احسان يارشاطر، جمشيد بهنام، فرزين وحدت و... در ايران ترجمه و منتشر گرديد.
در ميان اين آثار پرتعداد البته كتاب‌هايي ارزشمند و قابل مطالعه نيز يافت مي‌شود، اما آنچه مطمع نظر است لزوم نقد بي‌پروا و علمي آن‌هاست؛ چرا كه در ميان آن‌ها تحليل‌هاي يك‌جانبه يا بدون اشراف كامل بر پديده‌ي مورد مطالعه نيز به وفور ديده مي‌شود.
مقام معظم رهبري نيز با در نظر گرفتن اين مسئله و كينه‌ي تاريخي جهان غرب از انقلاب اسلامي و هر گونه رويداد آزادي‌خواهانه كه در ايران رخ داده است، بر شناخت سره از ناسره در تاريخ نگاري معاصر تأكيد دارند و يكي از راه‌هاي فريب و اغواگري جوانان را تحريف تاريخ مي‌دانند كه از منظر ايشان، متأسفانه در وضعيت حاضر به وفور صورت مي‌گيرد.
همچنين ايشان شناخت درست از تاريخ را به آگاهي از عملكرد دشمن در گذشته مرتبط مي‌نمايند و نتيجه‌ي اين شناخت را آگاه شدن انسان از ترفندهاي دشمن در زمان كنوني برمي‌شمرند. هرچند «البته روش‌ها عوض مي‌شود.»[3]
از همين منظر است كه مقام معظم رهبري در ديدار با اعضاي كميته‌ي علمي همايش صدمين سالگرد مشروطيت بر نگارش يك تاريخ مستند و قوي از مشروطيت تأكيد فرمودند؛ چرا كه از نگاه ايشان، هنوز تاريخ جامع و كاملي از انقلاب مشروطه تدوين نشده و آثاري كه اكنون در اختيار مردم است داراي برداشت‌هاي گوناگون و بعضاً غلط است.[4]
افزون بر اين‌ها، ايشان با اشاره به تدوين خاطرات شفاهي در عرصه‌ي تاريخ نگاري انقلاب اسلامي ايران، آفات اين گونه تاريخ‌نگاري‌ها را برخي اظهارنظرهاي غيرواقعي و ارائه‌ي ديدگاه‌هاي تغييريافته‌ي امروزي به جاي ديدگاه‌هاي واقعي آن دوره‌ي تاريخي مي‌دانند.
در مجموع نگاه مقام معظم رهبري به بحث تاريخ‌نگاري، نگاهي بومي، مستقل از مباني غربي و نقادانه به انباشت‌هاي تاريخي گذشته است. اين رويكرد بر مبناي ديدگاه كلان ايشان، يعني خودباوري با تأكيد بر اصالت خويشتن و تكامل دين در قالب تمدن اسلامي است؛ مسيري كه از غربال‌گري گذشته و از دريافت‌هاي منطقيِ اكنون مي‌گذرد.
پي‌نوشت‌ها:
[1]بيانات در ديدار دانش‌آموزان در آستانه‌ي 13 آبان، 12 آبان 1389.
[2]بيانات در ديدار با دانشجويان دانشگاه فردوسي، 25 ارديبهشت 1386.
[3] بيانات در ديدار مردم كاشان و آران و بيدگل، 20 آبان 1380.
[4] بيانات در ديدار با كميته‌ي علمي همايش صدمين سالگرد مشروطيت، 9 ارديبهشت 1385.
مهدي خوش‌نيت؛ نويسنده و محقق
منبع: برهان
شنبه 23 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 42]
-
گوناگون
پربازدیدترینها