واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: پوكي استخوان را بشناسيم
پوكي استخوان يا استئوپروز، حالتيست كه در اثر تخريب بافت استخواني، تودهاي استخوان كاهش يافته سرانجام به شكستگي استخوان منجر ميشود (تعداد و اندازهي تيغههاي استخواني بافت استخواني كاهش مييابد.)
تودهي استخواني هر فرد معمولاً در 30 تا 35 سالگي به بيشترين حد خود ميرسد. پس از اين سن، كم شدن توده استخوان به صورت يك روند طبيعي آغاز ميشود. در واقع با افزايش سن، مقدار استخواني كه تخريب ميشود، بيشتر از مقداري است كه ساخته ميشود. اگر بتوانيم ساختمان داخلي بافت استخواني را با ميكروسكوپ ببينيم، در حالت طبيعي، شبيه كندوي عسل است كه با تخريب بافت استخواني در اين كندو اندازهي فضاهاي خالي بزرگتر ميشود و به عبارتي پوكتر ميشود. بدين ترتيب، استخوانها نازك و شكننده ميشوند، به حدي كه به راحتي و حتي به خودي خود ميشكنند.(مخصوصاً در ناحيه سر استخوان ران كه در گودي استخوان لگن جا دارد، ستون مهرهها و مچ دست).
زمان يائسگي عامل خطر ديگري براي پوكي استخوان است، بطوريكه بعضي، عملاً پوكي استخوان را فقط بيماري دوران يائسگي ميدانند. هنگام يائسگي، مقدار هورمون (استروژن) در بدن زنان خيلي كم ميشود. پايين آمدن اين هورمون در خون، از دست دادن (استحكام) استخوان و پوكي آن را سبب ميشود. پوكي استخوان، بيماري خاموش نيز ناميده ميشود، زيرا ممكن است شما متوجه هيچ علامتي نشويد. طي سالها ممكن است استخوانهايتان را از دست بدهيد، اما ندانيد كه پوكي استخوان داريد، تا زمانيكه ناگهان يكي از استخوانهايتان بشكند. بعضي مواقع، وجود برخي از بيماريها مثل پركاري تيروئيد، كم كاري غدد جنسي، آرتريت روماتوئيد، يا مصرف بعضي از داروها مثل كورتن و لووتيروكسين باعث كم شدن قدرت استخوانها و در نتيجه پوكي آنها ميشود.
سن شروع وشيوع پوكي استخوان:
در زنان پوكي استخوان چهار برابر مردان ديده ميشود. در سالهاي بعد از يائسگي، مخصوصاً در سالهاي اول، معمولاً قدرت استخوان با سرعت زيادي كاهش مييابد. سپس اين سرعت كم ميشود ولي روند ادامه مييابد. زنان، مخصوصاً آنها كه بيشتر از 60 سال دارند بيشترين مبتلايان به پوكي استخواناند. در مردان با افزايش سن، كاهش ناگهاني و عمدهي هورمونهاي جنسي، چنان كه در زنان اتفاق مي افتد، پيش نميآيد. كاهش تراكم وقدرت استخوان در آنها خيلي آهستهتر اتفاق ميافتد. اما در 65 تا 70 سالگي، زنان و مردان با يك سرعت استخوانهاي خود را از دست ميدهند.
علائم و عوارض پوكي استخوان:
چنان كه قبلاً گفته شد، ممكن است دچار پوكي استخوان باشيد، بدون آن كه از بيماري خود اطلاع داشته باشيد. به همين سبب است كه پوكي استخوان ”بيماري خاموش“ ناميده ميشود. در مراحل اوليهي بروز پوكي استخوان، علائم آن به ندرت ظاهر ميشود، كه اين ظاهر نشدن علائم تشخيص بيماري را دشوار ميكند.
پوكي استخوان در مراحل بعدي موجب بروز مسائل زير ميگردد:
شكستگي خود به خود يا كمر درد شديد در نقطهاي خاص كه نشانه شكستگي ست.
از نمونههاي آن، اين است كه شايد روزي كه فرد خم ميشود تا ساك خريد روزانهاش را بردارد و به خريد برود، دردي شديد در پهلويش احساس ميكند و بعداً متوجه ميشود كه دندهاي شكسته دارد. وقتي بيماري خيلي شديد باشد، فشارهاي خفيفي مثل خم شدن به جلو، بلند كردن جاروبرقي، عطسه يا سرفه كردن ميتواند باعث شكستگي مهره شود. شكستگي هاي ناحيه لگن، معمولاً در اثر افتادن و سقوط كردن فرد رخ ميدهند. اين شكستگي ها از همه بدتر است، زيرا ميتواند حتي خطر مرگ در پي داشته باشد. نيمي از افرادي هم كه زنده ميمانند معمولاً تا آخر عمر عليل بوده، چنانچه نميتوانند بدون مراقبت دايمي آشنايي يا پرستاري زندگي كنند و براي همهي عمر به عصا يا واكر نياز دارند.
كوتاه شدن قد، روند طبيعي افزايش سن است، ولي چنانچه كاهش قد قابل توجه بيش از 5/2 سانتيمتر باشد(نسبت به 20 سالگي)، ممكن است همين، اولين علامت پوكي استخوان باشد.
بعضي از محققان عقيده دارند قوز پشت وافتادن دندانها در سالهاي بالا نيز ناشي از همين پوكي استخوان است.
عوامل مستعد كننده پوكي استخوان كه قابل كنترل نيستند:
جنسيت: زنان بسيار بيشتر از مردان به پوكي استخوان و شكستگي ناشي از آن دچار ميشوند.( در واقع 4 برابر آقايان). زيرا زنان از ابتدا تراكم استخوان كمتري دارند و بيشتر هم عمر ميكنند.
سن: با افزايش سن احتمال بروز پوكي استخوان بيشتر ميشود.
شروع يائسگي: استروژن هورمون زنانهاي است كه از كاهش تودهي استخوان جلوگيري ميكند. توليد استروژن در تخمدانها بعد از يائسگي متوقف ميشود، در نتيجه، از دست رفتن تودهي استخوان تسريع ميشود. زناني كه يائسگي زود رس دارند (قبل از 45 سالگي)، مانند بانواني كه تخمدانهاي آنها را با جراحي برداشتهاند بيشتر در معرض ابتلا به پوكي استخواناند.
وراثت بر مقدار استخوانهاي شما و سرعت از دست دادن آنها تأثير دارد، اگر مادر شما شكستگي لگن يا مهره، ساعد و... داشته باشد، احتمال ابتلاي شما به شكستگي 2 برابر افراد ديگر است.
بانواني كه داراي استخوانهاي كوچك بوده، كوتاه قد و يا لاغراند، به خاطر وجود تودهي استخواني كمتر، مستعد بروز پوكي استخواناند. نژاد: بانوان اروپايي شمالي يا افراد ساكن آسياي جنوب شرقي، بيشتر در معرض ابتلا به پوكي استخواناند.
بعضي از بيماريها نظير بيماري تيروئيد، پاراتيروئيد، غدد جنسي، و غدد فوق كليوي ميتوانند به پوكي استخوان منجر شوند.
عوامل خطري كه ميتوانيد آنها را كنترل كنيد:
وزن كم بانوان بسيار لاغر باعث كم شدن قدرت استخوان هم ميشود.
ورزش نكردن كاهش تودههاي استخوان را تسريع ميكند. ورزش مناسب به افزايش مقدار استخوان و سلامت بيشتر شما كمك ميكند.
اگر به قدر كافي كلسيم مصرف نميكنيد بدن شما سلولهاي استخواني را تخريب ميكند تا كلسيم مورد نياز خود را از آنها به دست آورد.
زناني كه سيگار ميكشند بيشتر از آنها كه سيگار نميكشند به پوكي استخوان (و ساير بيماريها) دچار ميشوند.
بعضي داروهاي تجويزي نظير كورتن كه در درمان آرتوروز و آسم استفاده مي شود، برنامهي غذايي پر پروتئين و كمبود ويتامين دي از عوامل خطر ديگرند.
آزمايشهاي سنجش تراكم استخوان
انجام اين آزمايشها فعلاً براي تشخيص و پيگيري درمان دقيقترين روش است. اين آزمايش ها؛ معمولاً 3 تا 5 سال يك بار تكرار ميشوند تا روند پوكي استخوان و احتمالاً درمان آن مشخص شود. به هر حال به ياد داشته باشيد كه تشخيص پوكي استخوان خيلي ساده نيست و در بيشتر موارد وقتي تشخيص داده ميشود كه فرد دچار شكستگي شده است. بنابراين بهترين راه، پيشگيري از بيماري پوكي استخوان است.
براي جلوگيري از پوكي استخوان چه بايد كرد؟
دريافت كلسيم و ويتامين دي كافي ،ترك سيگار، داشتن فعاليت فيزيكي مداوم و متعادل (مثلاً حداقل 30 دقيقه پيادهروي روزانه)، خانم هاي يائسهاي كه داراي عوامل مستعد كنندهي پوكي استخوان هستند و افراد مبتلا به بيماريهاي تيروئيد بايد با پزشك خود در اين باره مشورت كنند.
مركز تحقيقات غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشكي تهران
چهارشنبه 20 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: آفرينش]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 49]