واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جایگزینی برای نماز منبع:مجله پرسمان اگر برای نماز همین عبارات محدود و زمان مشخص و ترتیب ویژه نبود، بهتر نبود؟ مثلا هر كس با خدای خودش با زبان خودش و راحتبدون هیچ آداب محدود كنندهای نیایش میكرد بیشتر قربت نصیبمان نمیشد؟ R.A فلسفه نماز فقط شكرگزاری نیست و آثار مهم دیگری نیز دارد . افزون بر این، شكر خداوند وقتی عملی خواهد شد كه آنچه او خواسته است انجام دهیم نه آنچه دلمان میخواهد; چه این كه روح عبادت عبودیت و بندگی است; یعنی تسلیم فرمان بودن . طبیعتا باید انضباط و مقرراتی باشد تا بنده را به آن امتحان كنند و روح بندگی را در او پرورش دهند . در پاسخ این پرسش كه «چرا نمیتوان به جای نماز و روزه هرگونه دلمان خواستخدا را شكر گزاری كنیم» باید گفت: 1 . عبادات تنها جنبه شكرگزاری ندارد و از فلسفههای دیگری نیز برخوردار است . 2 . انسان باید دقیقا جایگاه خود را در هستی، به ویژه در برابر خداوند، بازشناسد و متناسب با آن تصمیم بگیرد و عمل كند; به عبارت دیگر، ابتدا باید جهانبینی خود را درست كرد و موضع خویش را در برابر خدای هستی روشن ساخت . در این جا، دو رویكرد وجود دارد: الف) موضع اومانیستی این نگرش در سدههای اخیر در اروپا رونق گرفت و به دیگر نقاط جهان نیز سرایت كرد به گونهای كه بسیاری نادانسته و حتی بدون آشنایی با نام و مفهومش شدیدا تحت تاثیر آن قرار گرفتهاند . بر اساس این بینش، انسان به جای خدا مینشیند . هرگونه برنامه و دستورالعمل آسمانی و خدایی را واپس میزند و هرگونه بخواهد تصمیم میگیرد و عمل میكند . طبق این بینش، اگر انسان بخواهد خداپرستی هم بكند، به دلخواه خود و آن سان كه میپسندد عمل میكند نه آن طور كه از ناحیه خداوند تعیین شده است; به عبارت دیگر، در نگرش اومانیستی انسان اصل است . این روش چیزی جز حاكمیت مطلق نفس اماره نیست و مسالهای به نام تكلیف و وظیفه از ناحیه موجودی قدسی و فرابشری به كلی كنار نهاده شده است . ب) موضع توحیدی این نگرش بر چند واقعیت مبتنی است: اول: مالك تمام هستی از جمله انسان خدا است (انا لله) و ما حتی مالك خویش نیز نیستیم . دوم: تمام هستی به سوی خدا باز میگردد .(وانا الیه راجعون) سوم: كمال نهایی انسان در عبادت و پیروی از پروردگار استچهارم: نخستین لازمه عبادت شناخت معبود و بازشناسی این نكته است كه چگونه عبادتی شایسته مقام او است; و چون خداوند بهتر از هركس حقیقتخویش و چگونگی عبادت شایسته را میشناسد، پس او بهتر میتواند ما را به این امر هدایت فرماید . از همین رو، ما را به بهترین نوع عبادات رهنمون میشود . افزون بر این، در نماز راز و رمز و اهدافی چند نهفته كه بعضی از آنها عبارت است از: 1 . یاد خدا انسان موجودی فراموشكار است . بنابراین، هر چند ساعتیك بار، با خواندن نماز خدای سبحان را یاد كرده، متذكر وجود لایتناهای او میشود . 2 . وقتی انسان متذكر خدا بود و خدا را مراقب خویش دید، قهرا از انجام گناه و منكرات شرم میكند . بنابر این، یكی از اهداف نماز جلوگیری از فحشا و منكرات است: «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنكر» . 3 . هدف دیگر نماز عبودیت و خشوع و خضوع در پیشگاه مقام ربوبیت است . مؤدب ایستادن، ركوع كردن، جبین به خاك ساییدن، سجده و نشستن دو زانو و . . . همه نشانههای خضوع است . این حق خدای سبحان است كه هر انسانی موظف به ادای آن است . توجه داشته باشید كه این خشوع و خضوع به تدریج در روح و جان ما اثر گذاشته، انسان را در برابر سایر افراد متواضع میكند . امام علی (ع) میفرماید: «ومن تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا ; خدای سبحان نماز را مقرر داشت تا پیشانی از روی تواضع به خاك مالیده شود .» (نهجالبلاغه). حضرت فاطمه (س) نیز میفرماید: «جعل الله الصلاة تنزیها لكم من الكبر ; خداوند نماز را مقرر داشت تا دامن انسان را از كبر و منیت پاك گرداند .» 4 . راز دیگری كه در نماز نهفته، تشكیل جماعتها است . ویل دورانت مینویسد: بر هیچ انسان منصفی پوشیده نیست كه شركت مسلمانها در نمازهای جماعت روزانه چه اثر خوبی در وحدت و تشكل آنها دارد . با كمی دقت میتوان دریافت كه در سایه همین جماعتها و جمعهها انسجام و اتحاد در گروههای مختلف ایجاد میشود و در سایه آن بركات و ارزشهایی وجود دارد، از كارهای عمرانی یك منطقه گرفته تا راه حل سایر مشكلات افراد و جامعه . آنچه ذكر شد، بیانگر این حقیقت است كه یكی از اهداف نماز، پاك و منزه ساختن روح انسان از كبر و منیت است; همچنان كه نماز بازدارنده انسان از لغزشها و گناهان به شمار میآید . نقش نماز در ساحت روح انسان، مانند نقش نرمش و ورزش در ساحت جسم انسان است . اگر كسی ورزش را برای مدت طولانی ترك كند، كمكم بدنش دچار نوعی سستی و كسالت میشود و چه بسا سلامتخود را از دست میدهد . بنابراین، انسان باید روزانه یا دست كم هفتهای چند ساعتبه راهپیمایی و ورزش بپردازد تا به تدریج جسم را سلامت و شاداب سازد . روح انسان نیز چنین نیازی دارد . باید هر روز این نیایش و سرود مذهبی و اسلامی تكرار گردد تا به تدریجسلامت و شادابی روح انسان در سایه یاد حق احراز گردد . 5 . برای این كه در نماز، به ویژه در ركوع و سجود، حالتخشوع و خضوع فراموش نشود، شایسته است قبل از نماز با خود پیمان بندیم كه به غیر خدا توجه نكنیم و نیز در حین نماز با مراقبتشدید نگذاریم ذهن ما به انحرافكشیده شود . به تدریج آثار مثبت و مفید پایبندی بر این نكتهآشكار میگردد . برای پایدار ماندن حالتخضوع در نماز رعایت نكات زیر ضرورت دارد: الف) نماز خواندن در محیط آرام و بیسر و صدا ب) برطرف ساختن موانع; چنان كه نماز در برابر عكس، در باز، آتش و آیینه كراهت دارد . ج) در حال نشاط و اعتدال نماز خواندن . خواب آلودگی، گرسنگی زیاد، محیط خیلی گرم یا خیلی سرد و . . . مانع از حضور دل خواهد شد . از نگاه روانشناختی و جامعهشناسی نیز به تجربه ثابتشده است، حداقل نظم در زندگی فردی و التزام به قانون در رفتار اجتماعی موجب فرهنگسازی هنجارها میشود; از ناهنجاریها میكاهد و در بهرهوری بهینه از فرصتها برای رشد مادی و معنوی سودمند است . ناگفته نماند برپایی نماز با آداب خاص حداقل چیزی است كه باید فرد مسلمان رعایت كند; چنان كه رعایت قانون حداقل چیزی است كه یك شهروند انتظار میرود . بیتردید هر قدر انسان بتواند بیشتر با خداوند مناجات كند، بهره معنوی بیشتری میبرد و برای این منظور وقت مشخص و حالتخاص مطرح نیست . هرگاه نشاطی داشت و با هر زبانی میتواند با خدای خویش نیایش كند و حتی از راه تفكر برترین عبادتها را انجام دهد . «الذین یذكرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفكرون فی خلق السموات والارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانك فقنا عذاب النار; [خردمندان] همانان كه خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد میكنند و در آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند [كه:] پروردگارا، اینها را بیهوده نیافریدهای، منزهی تو پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار .» (10)
#اجتماعی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 264]