پژوهش مسير ميانبر به سوى هدفموانع مسير پژوهش و تحقيق را برطرف كنيم ( بخش اول)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: پژوهش مسير ميانبر به سوى هدفموانع مسير پژوهش و تحقيق را برطرف كنيم ( بخش اول)
حسن آقايي

پژوهش، مطلع و فرآيند شكوفايي دانش ورزي و نمود دلبستگي و خودباوري در عرصه خودكفايي، پيشرفت و توسعه همه ابعاد نيازهاي بومي جامعه و كشور است.

پژوهش هدفمند، نمادي از اراده و حضور توانمندانه پژوهشگران متكي به آموزش، دانش و تجارب است. دستيابي به شيوه هاي بديع علمي و عمل و توليد فناوري در بخش هاي مختلف هرآنچه كه نياز جامعه و كشور است، در نهايت سبب ساز خودباوري و خودكفايي و رفاه ملي و ايمني كشور مي شود.

انسان ايراني از دوران كهن و به ويژه در عصر حاضر در انجام ابداعات، پژوهش ها و كارهاي بديع و نوين در زمينه هاي متعدد و متنوع، بسيار شيفته بوده و است.

آوازه هاي اين توانايي هاي علمي ايراني همچنان در آن سوي آب ها طنين انداز است و در كشورمان نيز طي دهه هاي اخير، شاهد پژوهش ها و دستاوردهاي بسيار حايز اهميت بوده و هستيم.

اما پژوهش در استمرار راه سخت كه در ذات تحقيق است، نياز به اعتبارات مكفي، مديريت كارآشنا و علاقمند دارد. از سوي ديگر، پژوهش و پژوهشگري به نياز عمومي جامعه وابسته است اگر چه پژوهنده كار خود را پي مي گيرد و اگر چه گفته مي شود كار در ميان پژوهشگران كم شده است كه اين، عمدتاً برمي گردد به همان نياز ... دانش، آموزش، تجربه و تحقيقات هدفمند و كارآمد بشر را از قهقراي ناداني به مرزهاي دانايي نوين و شگفت آور پيشرفت هاي علمي و سير تكاملي در تمامي زمينه هاي زندگي رسانيده اند.

آموزش و پژوهش در مقطع زماني كنوني عرصه جهاني همچون اكسيژن هوا و مجاري تنفسي، نياز علمي انسان است.

دانش، تفحص و پويندگي مانند بزرگراه حياتي براي عبور از كاستي ها و غفلت ها در زمينه هاي گوناگون زندگاني انسان ها، ملت ها و كشورها و دستيافت به نيازهاي بومي و استقلال و خودكفايي است. لازمه گذر از اين مسير حضور جدي در امر پژوهندگي در ابعاد مختلف است.

فروش هر نوع تحقيق آماده!

يك كار پژوهش الزاماً از تلاش علمي و تحقيقي فرد و گروه تغذيه مي كند اما آنجا كه مي بينيم فردي دانشجو براي يك تحقيق دانشگاهي، خود هيچ تلاش در اين زمينه نمي كند و براي ارائه آن به سراغ تحقيق آماده شده در محل هاي عرضه انواع تحقيقات دانشگاهي مي رود، جاي تعجب و تاسف دارد. در يكي از اين محل ها نوشته اي در منظر مراجعان، نصب شده است.

دانشجوياني كه مراجعه مي كنند هر يك موضوع تحقيق خود را سفارش مي دهند و سپس با پرداخت وجهي كه به تناسب نوع پژوهش، نرخ گذاري شده است، متن تحقيق را مي ستانند!

تحقيقات مي تواند درباره هواشناسي، نقشه جغرافيايي، روانشناسي، مهندسي، طراحي، و ... و شاخه هاي ادبيات و غيره باشد. در چنين شرايطي، به نظر مي رسد از دوره دبستان و دبيرستان مي بايد امر پژوهش عملي آموزش داده شود و محصل در زمينه تحقيق خود، در كلاس درس نيز كنفرانس و درباره تحقيق خود توضيحات كامل ارائه بدهد.

«دكتر فرهاد كريمي» عضو هيئت علمي و مشاور علمي رئيس پژوهشگاه وزارت آموزش و پرورش، در ارزيابي خود از موقعيت كلي پژوهش در كشور، نخست حمايت هاي بي شائبه مقام معظم رهبري در موضوع جنبش توليد علم در كشور را در حال حاضر مهمترين سرمايه در بخش پژوهش مي داند كه تحرك فوق العاده اي نيز در نهضت نرم افزاري و نظريه پردازي به وجود آورده است.

وي همچنين اين ديدگاه خود را برمي تاباند كه پژوهش در كشور به جايگاه خود نزديك مي شود و از حالت تشريفاتي و زينت المجالس كه داشت كم كم به سمت رفع مشكلات كشور پيش مي رود، ليكن هنوز روند كاربردي شدن پروسه پژوهش نيازها را پاسخگو نشده است. يك علتش اين است كه اتخاذ تصميمات بر مبناي پژوهش نبوده و خروجي ها در حد نام ايران بزرگ نيستند.

وي در ادامه گفت و گوي مان و طرح نظرات خود، آسيب ها و راهكارهاي برون رفت از موقعيت فعلي امور پژوهشي را نشان مي دهد.

حمايت هاي مقام معظم رهبري

مهمترين سرمايه بخش پژوهش

«دكتر كريمي» اما درباره وضعيت پژوهش و نقش آن در توسعه علمي و كشور، با اشاره به اينكه نگاهش در اين باره معطوف به كل پژوهش در ايران است، مطلع صحبتش محوريت فرمايشات و حمايت مقام معظم رهبري درباره جنبش توليد علم در كشور است كه به عنوان با اهميت ترين سرمايه در بخش پژوهش مي داند.

وي در اين مورد مي گويد:«مهمترين سرمايه در بخش پژوهش كشور حمايت هاي بي شائبه مقام معظم ولايت فقيه است.

ايشان از زماني كه جايگاه و لزوم علم و جنبش توليد علم را بيان فرمودند و ديدگاه فوق العاده ايشان در حمايت از جنبش توليد علم و نهضت نرم افزاري مطرح شد، نظريه پردازي اهل دانش و صاحب نظران حول جنبش علم مطرح مي شود. لذا مهمترين سرمايه اي كه بخش پژوهش دارد. همانا حمايت مقام معظم رهبري است كه بايد در جهت شكوفايي از اين سرمايه و فرصت استفاده شود.

پژوهش از نقش تشريفاتي خارج مي شود

بنابر نظر وي تحقيقات در كشور به تدريج در حال معني دار شدن است و جاي خود را مي گيرد.

دكتر كريمي مي گويد:«پژوهش در حال حاضر در كشور آرام آرام از نقش تشريفاتي و زينت المجالس كه داشت، كم كم به سمت حل و گره گشايي مشكلات كشور، پيش مي رود. بحث - تفحص در پروژه- سلول هاي بنيادي كاربرد در زمان، تكنولوژي نانو، علوم هسته اي كه كاربرد پزشكي دارد، نشان مي دهند كه مسئولان به فكر تحقيقات كاربردي افتاده اند. در اين ارتباط مي توان گفت از سال 1380 در خيلي از وزارتخانه ها كاربرد پژوهشي راه اندازي شد. الان به جز وزارت علوم و مراكز وزارتخانه ها، پژوهشگاه ها با ملاك وزارت علوم شكل گرفته اند. ليكن روند كاربردي شدن در كشور ما در حد نياز نيست و ما تاخير جدي در اين زمينه داريم.» علت چيست؟

مي گويد:«الان در بسياري از دستگاه ها تصميماتي مي گيريم كه مبتني بر پژوهش نيست، چرا كه در آن تصميمات، زمينه پژوهش وجود ندارد يا اگر زمينه اي دارند ضعيف هستند و به قابليت كاربردي نمي رسند. بنابراين، مسئول اجرايي تصميمش دلالت هايي كه در پژوهش داشته باشد، ندارد.»

پژوهش نياز دوسويه است

پژوهنده بايد شيفته كارش باشد چرا كه كار تحقيقي، دشوار است و در حال حاضر كار پژوهشي كم شده است. اين اتفاق دلايلي دارد.

«دكتر عليرضا شيري گركاني» رئيس مركز تحقيقات روغن پژوهشگاه صنعت نفت، با اين اشاره، پيرامون موقعيت كنوني پژوهش در جامعه، در سطح دانشگاهي، پژوهشكده ها و ساير مراكز علمي مي گويد:«در امر پژوهش، پژوهنده بايد عاشق انجام پژوهش باشد چون كار سخت است. بنابراين، بايد عشق كار داشت تا كار به اتمام برسد. درباره وضعيت فعلي پژوهش بايد گفت كه در حال حاضر، كار در بين پژوهشگران ايراني كم شده است...» - دليل اين كاستي چيست؟. او پاسخ را به سال هاي جنگ و دفاع توجه مي دهد: «در دوران دفاع مقدس براي انجام كار بنابه ضرورت زمان و نيازي كه از طرف جامعه احساس مي شد، بخش پژوهش بسيار كار مي كرد و دستاوردهاي بسيار خوبي داشتيم. در آن زمان همه كار را براي نياز جامعه- و كشور- انجام مي دادند و عشق به كار پژوهش بسيار قوت گرفته بود. اما در حال حاضر چون آن احساس از طرف جامعه به پژوهشگران انتقال داده نمي شود، آن رويكرد ضعيف شده و انجام امر پژوهش نيز كاهش يافته است. به گفته وي، بين جامعه و پژوهش ارتباط مستقيم وجود دارد. از آنجا كه اصولاً پژوهش براساس نياز خاص صورت مي پذيرد و اين نياز از طرف مديريت به پژوهشگر منتقل مي شود، در بعضي از بخش ها اين نياز بسيار پرقدرت وجود دارد، ولي عموميت بخش ها به علت اين كه با درآمدهاي سرشار از فروش نفت كه داشتيم، اين پول را اصولاً براي تامين نياز عمومي جامعه هزينه كرديم. بنابراين، در زمان كنوني، كار در بخش پژوهش بسيار سخت مي شود چون نياز از آن طرف- جامعه، مديريت- نيست اما در عين حال، خود محققان نياز را مي شناسند ولي عدم انتقال اين نياز توسط پژوهشگر به دليل آن كه جامعه به طرفش نيامده- احساس طالب نبوده- بسيار سخت است. بايد درنظر داشت كه پژوهش و تحقيق، مسير يك طرفه نيست.»

دكتر گركاني تاكيد مي كند كه در امور تحقيقاتي ما قدرتمند هستيم و پژوهشگر كار خودش را مي كند.

ايراني كارهاي خارق العاده مي كند

رئيس مركز تحقيقات روغن پژوهشگاه صنعت نفت به يك مورد توانمندي پژوهشي- توليدي با بهترين شاخص، استاندارد در پژوهشگاه مزبور اشاره مي كند و مي گويد:«ما در صنعت نفت با نمود توان قابليت، روغن هيدروليك هوايي را توليد كرديم. الان به اين سيستم دستيابي داريم كه روغن را براساس بهترين استاندارد توليد كنيم. لازمه اين پژوهش، اعتماد به نفس در توانايي انجام و توليد داشته و داريم.»

وي در اين زمينه تاكيد مي كند اين كه ما بپذيريم مي توانيم پژوهش انجام بدهيم و نتيجه- مثبت- آن را بگيريم، خيلي مهم است:«چون ايراني مسلمان مي تواند بسيار كارهاي خارق العاده انجام دهد.»

پژوهشگران ايراني

43 درصد نيروي «ناسا»

«دكتر گركاني» سپس به جايگاه علمي- پژوهشي برخي از هموطنان ايراني مقيم خارج كشور اشاره مي كند و تنها از حضور آنان در يك بخش فني در امريكا خبر مي دهد كه نمايي از توان غرورآفرين ملي است.

وي مي گويد:«براساس آخرين بررسي كه در مركز تحقيقات «ناسا» امريكا انجام شده است، حدود 43 درصد از نيروهاي پژوهشي آنجا، ايراني هستند كه اين نشانگر آن است كه ايراني مي تواند در هر بخش پژوهش بسيار موفق باشد و باشيم.»

اول بايد آسيب ها را شناخت

«دكتر كريمي» اعتقاد دارد كه وضعيت مديريت تحقيقات در كشورمان به گونه زيبنده ايراني كه خيزش دارد تا سال 1404 كشور اول منطقه باشد، نيست.

البته با تاكيد بر اين كه متوليان رسمي تحقيقات كشور زحمات زيادي مي كشند ولي ما به عنوان يك ايراني مسلمان كه ناظر تلاش ها هستيم احساس مي كنيم كه اين خروجي ها در حد نام كشور بزرگ ايران اسلامي نيست.

-«به نظر من براي برون رفت از اين وضع و نيل به مديريت تحقيقات در كشور، اول بايد آسيب ها را بشناسيم، بعد راهكاري اصلاحي را ارائه دهيم.»

عضو هيئت علمي پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، آسيب هاي موجود در بخش مديريت تحقيقات را اين گونه شرح مي دهد:«فاقد برنامه تحقيقاتي براي كشور، اولويت هاي تحقيقاتي؛ راه هاي رسيدن به اولويت و الگوي كار بست نتايج تحقيقات، يعني اين كه يافته ها را كجا و چگونه به كار ببريم. اين سه مولفه را اگر تدوين كنيم، برنامه تحقيقاتي كشور به نتيجه مي رسد».

از وي درباره اين كه چرا فاقد مولفه هاي مورد اشاره وي هستيم، مي پرسم مي گويد: -«برنامه توسعه كشور شفاف نيست، چون «تحقيقات» ابزار توسعه و پيشرفت است و براي توسعه و پيشرفت آماده نيستيم. لذا در زمينه برنامه تحقيقات نيز دچار نقص هستيم.»

وي ادامه مي دهد: «الان كشور ما يك كشور نفتي- داراي منابع فراوان نفت- است. بخش قابل توجهي از درآمدمان از طريق نفت تامين مي شود منتهي الگوي توسعه كشور مبتني بر نفت نيست...» - چرا؟-« چون الان بنزين يكي از فرآورده هاي نفتي است اما خودمان در كشور نمي توانيم بنزين توليد كنيم. اين نشان مي دهد كه ما نفت را خام مصرف مي كنيم و خام مي فروشيم. بنابراين عملا ارزش افزوده اي به دنبال ندارد. از طرف ديگر چون الگوي توسعه- و فاكتورهاي ديگر مذكور- مشخص نيست، هم در زمينه اشتغال و هم آموزش با مشكل جدي مواجه مي شويم؛ چون معلوم نيست كه دانش آموزان و دانشجويان ما براي چه حرفه اي قرار است آموزش ببينند و الگوي توسعه مشخص نيست، جهت گيري كلان اشتغال كشور هم مبهم است. در واقع الان نقشه اشتغال كشور، تصادفي است: هر كس بنابه ميل خودش، رشته پزشكي، نفت، كشاورزي و... مي خواند. بنابراين، نياز كنوني استعدادهاي كشور در جهت اولويت ها و نيازها، هدايت نمي شود. اگر الگوي توسعه كشور مشخص و نيازها و هدف هاي كشور معين شوند، در واقع بخش تحقيقات و آموزش هم از اين سردرگمي درمي آيند...»
سه شنبه 26 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]