اجتناب از بيراهه (يادداشت روز)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: اجتناب از بيراهه (يادداشت روز)
در طليعه دهه چهارم انقلاب كه دهه «پيشرفت و عدالت» نام گرفته است، بازشناسي «مدل پيشرفت كشور» كمك شاياني به شفافيت و ضابطه مندشدن آراء و اقوال و همچنين سرعت بخشيدن به اهداف و آرمان ها مي كند. اينكه مدل و الگوي پيشرفت بر اساس چه شاخصه هايي باشد و بر معيار چه اصولي طراحي شود از مباحث استراتژيك در عالم سياست و مديريت كلان جامعه به شمار مي رود كه همواره اشخاص، احزاب، گروه ها و جريان هاي سياسي بر اهميت آن تاكيد مي ورزند.
مدل و الگوي پيشرفت، مبتني بر نگرش و انديشه اي است كه آن را تعبير مي كند. قبل از انقلاب عمدتا يك الگو براي پيشرفت توصيه مي شد. اين ديدگاه بر آموزه هاي غربي تاكيد مي ورزيد و اين راه كارها و دستورالعمل ها را آزمون شده تلقي مي كرد و البته در ارائه الگوي اين توسعه، بر توصيه هاي مراكز غربي براي كشورهاي جهان سومي تكيه مي كرد.
اين ديدگاه كه آشكارا تامين كننده منافع قدرت هاي غربي بود قبل از انقلاب به علت وجود دولت هاي دست نشانده و نبود اعتماد به نفس ملي، ديدگاه غالب و حكومتي تمام عيار تلقي مي گرديد هرچند كه در اين ميان برخي از اشخاص و گروهها اعتراض هاي پراكنده اي نسبت به اين خط مشي داشتند و اقدامات و تحركاتي نصف و نيمه نيز از خود بروز مي دادند، اما با وقوع انقلاب اسلامي و تشكيل يك حكومت اسلامي و مردمي، با شعار «نه شرقي، نه غربي» اين نگرش رنگ باخت و يك باور همگاني در ميان خواص و عوام جامعه بوجود آمد كه مي شود بر اساس مدلي غير از مدل كشورهاي غربي به تحول و پيشرفت و موفقيت عظيم نائل گشت. و البته آنچه غيرقابل انكار است و شواهد و قرائن دلالت بر آن دارد اين است كه پس از انقلاب و تا امروز هنوز در ميان گروه ها و احزاب و جريان هاي سياسي موجود كشور، جرياني را مي توان رصد كرد كه الگو و مدل غربي را عامل رشد و توسعه و پيشرفت كشور مي پندارد!
اين جريان با ژست روشنفكري و پز پختگي و دانايي از الگويي براي پيشرفت امور در كشور سخن مي گويد كه نشانه ها و مشخصات مدل غربي را به وضوح مي توان در آن به نظاره نشست.
چنگ زدن به «الگوي پيشرفت» مبتني بر شاخصه ها و آموزه هاي غربي- خصوصا ليبرال، سرمايه داري- از سوي جريان مزبور به موجب بيان گزاره هايي رونمايي مي شود كه معنا و مفهوم «پيشرفت» را بايد صرفا در قاموس غرب و ليبراليزم كشف و جستجو كرد. بدين ترتيب عملا يك تفكيك غيرمنطقي و اجتهادي فاسد مجال حضور مي يابد و آن تفكيك «پيشرفت» از «عدالت» و «عقلانيت» از «معنويت» است.
البته نحوه بيان، اعلام و اعلان اين بينش و نگرش در قالبي اتوكشيده و با صغري و كبري چيدن هاي جذاب و نهايتا نتيجه گيري حق به جانب و حق نما عرض اندام مي نمايد.
در بيان اين ديدگاه از چالش ها، مفسده ها و عوارض رخ داده انديشه به اصطلاح مترقي غربي خبري نيست.
گفته مي شود توسعه و پيشرفت نياز حياتي و ضروري كشور است، پس بايد توليد ثروت كرد، زمينه و بستر رونق اقتصادي و مالي ايجاد كرد تا نتيجه بگيرند آنگاه كه سرمايه ها انباشت شد و ثروت افزون گرديد، توزيع عادلانه صورت بگيرد!
اما گفته نمي شود كه در تقدم «پيشرفت» بر «عدالت» اقشار مستضعف و محروم- همان كوخ نشيناني كه امام(ره) يك موي آنها را با تمام دنياي كاخ نشينان عوض نمي كردند- زير چرخ دنده هاي اين ماشين توسعه يافتگي له مي شوند.
گفته مي شود كه در دنياي نوين امروز اقتضاي پيشرفت، استفاده از عقلانيت-البته از نوع سكولار آن- و توجه به «عدالت مدرن»!- عدالت منهاي معنويت و ارزشها- است؛ اما گفته نمي شود چرا عقلانيت ابزاري- كه البته لازم است- را از عقلانيت اعتقادي و اخلاقي جدا مي كنند و توضيحي نمي دهند مبناي اين تفكيك چيست؟ و مهم تر آن كه توضيح نمي دهند چرا پيروي بي ضابطه و نادانسته از الگوي غربي را «عقلانيت» مي نامند؟!
گفته مي شود تاريخ نشان مي دهد كه غرب پيشرفت هاي بزرگي در حوزه هاي علم و فناوري و اقتصاد و صنعت و... كسب كرده است و اين جوازي است بر دنباله روي از غرب براي رسيدن به پيشرفت؛ ليكن گفته نمي شود كه تاريخ غرب بيانگر جنايات، جنگ ها، كشتارها، اشغالگري ها، غارت ها و استثمارها نيز هست، آنهم در پوشش مدرنيته و نوشدن و دستيابي به پيشرفت و رشد و توسعه!
و نكته بااهميتي كه عمدا به فراموشي سپرده مي شود آن كه، در غرب ثروت- به هر طريق- توليد مي شود ولي از توزيع عادلانه آن خبري نيست و اكثريت مردم در پنجه خونريز و بي ترحم حاكميت سرمايه كه از سوي سرمايه داران بزرگ اعمال مي شود گرفتار هستند.
گفته مي شود كه در الگو و مدل ليبرال- سرمايه داري انسان در رفاه مادي به سر خواهد برد، زندگي او مدرن و تكنولوژيك مي شود، با فقر بيگانه است و از لذايذ مادي و ثروت بهره مند مي باشد ولي گفته نمي شود كه اين انسان امروز غرب، داراي بحران هويت است، از فضايل و كمالات به دورافتاده و كرامت و عزت او ذبح گرديده است؛ ضمن آنكه اگر همان ملاك مادي و ماترياليستي هم در نظر گرفته شود امروز آمريكا داراي بحران مالي و اقتصادي نيز هست و هر روز بر تعداد فقرا و ندارها در اين كشور افزوده مي شود.
عمق مطلب خيلي فراتر از برشمردن تعدادي از نمونه هاي ذكر شده است و «گفته نمي شودها» بسيار است، اما خلاصه اين ديدگاه و تفكر در داخل كشور كه نسخه پيشرفت غربگرايانه را تجويز مي نمايد اين است كه اسلام بسيار عزيز و مقدس است و بر عمل به احكام و مناسك آن بايد اهتمام ورزيد اما به هر حال مقتضيات زمان را بايد دريافت و با «واقع بيني»- بخوانيد نفي ارزش هاي اخلاقي و بي توجهي به مستضعفان يعني صاحبان اصلي كشور- در جاده پيشرفت و رشد گام برداشت و با اين اوصاف جواز دنباله روي از غرب و مكاتب فلسفي پرطمطراق مغرب زمين صادر مي شود!!!
اين در حالي است كه در نقطه مقابل اين نگرش، تفكر و ديدگاهي وجود دارد كه بر مبناي اپيستمولوژي اسلام و نفي غربزدگي و خودباختگي، الگوي «اسلامي- ايراني» را تنها راه پيشرفت كشور مي داند و معتقد است كه مدل «پيشرفت و توسعه غربي» در نظام اسلامي به نتيجه نرسيده و عقيم خواهد ماند، چون اساساً يك تفاوت مبنايي در اين زمينه وجود دارد.
در مدل اسلامي- ايراني پيشرفت وسيله اي است براي رسيدن انسان ها به سعادت واقعي در اين مدل دستيابي به پيشرفت و تكنولوژي منافاتي با هيچ يك از اصول اعتقادي و اخلاقي اسلام ندارد. چرا كه اسلام از ثابتات و متغيراتي برخوردار است و بنابراين در يك قالب كليشه اي ثابت بدون توجه به مقتضيات زمان و مكان طراحي نگرديده است؛ بلكه از پتانسيل و قوه متحركه اي به نام «اجتهاد» بهره مند است تا هيچ گاه اداره و مديريت امور با ظهور مسايل مستحدثه به بن بست برخورد ننمايد.
از سويي، پيشرفت هاي بزرگ و دستاوردهاي عظيم علمي و فناوري دنياي اسلام در علوم مختلف از رياضيات و طبيعيات تا هيئت و نجوم و معماري و هندسيات و... و همچنين نمونه هاي متعدد اختراعات و اكتشافات دانشمندان و انديشمندان مسلمان همگي مورد تاييد و اعتراف دانشمندان غربي و شرقي است.
حقيقت اين است كه ترجيحات مدل پيشرفت غربي بر مدل الگوي اسلامي- ايراني فاقد مرجحات ارزشي و منطقي است.
«هاكنج» محقق معروف و استاد دانشگاه هاروارد در كتاب «روح سياست جهاني» مي نويسد؛ راه پيشرفت كشورهاي اسلامي اين نيست كه از نظام ها و ارزش هاي غرب تقليد كنند چون در نظام اسلامي هر نوع استعداد و آمادگي براي پيشرفت و تكامل وجود دارد... مشكل اينجاست كه در اين كشورها تمايل و اراده اي لازم براي استفاده از اين ابزار پيشرفت وجود ندارد.
با اين اوصاف معلوم نيست چرا عده اي ذوق زده تر از غربي ها براي رسيدن به پيشرفت در يك نظام اسلامي، دنباله روي از ظواهر غربي ها را عين پيشرفت قلمداد مي كنند و در القاء آن به عنوان نسخه نجات بخش براي جامعه و كشور سعي و تلاش دارند؟
هفته گذشته رهبر معظم انقلاب در ديدار دانشجويان و برگزيدگان علمي دانشگاه ها با تبيين پيشرفت و عدالت توأمان بر مراقبت از نيفتادن در «بيراهه ها» در مسير پيشرفت هشدار دادند و بر ايستادگي بر «اصول» به عنوان شاخص-هاي نشان دهنده مسير صحيح پيشرفت تاكيد كردند.
اينجاست كه رويكرد تمام برنامه ها- از جمله برنامه پنجم توسعه كه در حال تدوين است- بايد براساس مدل اسلامي- ايراني طراحي، مهندسي و تصويب شود تا با پيمودن «راه ميان بر» رسيدن به سند چشم انداز و جايگاه اول منطقه در سال 1404 تحقق يابد.
حسام الدين برومند
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]