هنر ایران در راه به سوی ونیز / شورای مجسمه‌های شهری در حال احیا

مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دیدار خبرنگاران در محل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) آمد.

در این دیدار، محمد خراسانی‌زاده، مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی، به پرسش‌هایی پیرامون مسائلی از جمله حضور ایران در نمایشگاه بین‌المللی ونیز در سال آینده، مدیریت مجسمه‌های شهری، خرید آثار هنری، راهبرد‌های برگزاری جشنواره تجسمی فجر ۱۴۰۲ و نیز برنامه‌های آتی این دفتر و پیشرفت نگارخانه‌ها پاسخ داد.

جزئیات این مصاحبه در هفته دولت منتشر خواهد شد. همچنین در این دیدار، مطالباتی مبنی بر احیای شورای مجسمه‌های شهری نیز به میان آمد.

در یک قسمت از این نشست، خراسانی‌زاده اعلام کرد: "در دستور کار، اتمام کار سند ملی هنرهای تجسمی قرار دارد. این کار از چند سال پیش آغاز شده و حتی پیش‌نویس آن نیز تهیه شده است. من سومین مدیرکلی هستم که در این فرآیند شرکت کرده‌ام. گرچه جمع‌بندی نهایی هنوز انجام نشده است، اما با توجه به اینکه این وظیفه به عنوان یک تکلیف مشخص توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی برای وزارت فرهنگ و ارشاد مشخص شده است، ما تصمیم داریم این تکلیف را به بهره‌برداری برسانیم."

در خصوص سخنان وزیر در سال گذشته در مورد تصویب خرید آثار تجسمی توسط کمیسیون فرهنگی دولت، مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی بیان کرد: "از نظر قانونی، وجوب خرید آثار توسط سازمان‌ها و نهادها اجباری نیست. البته در گذشته در دهه ۸۰، مصوبه‌ای اعمال شده بود که مرتبط با قوانین موقتی بود؛ به این معنا که این قوانین به مدت زمان مشخصی تصویب می‌شدند و پس از آن منقضی می‌شدند. در آن مصوبه، برخی اقدامات برای خرید آثار مشخص شده بود که اگر به عنوان یک قانون دائمی در نظر گرفته می‌شد، نتیجه خوبی را به دنبال داشت. اما متأسفانه این مصوبه ترک شد و فعلاً ما پدیده‌ای در قالب یک قانون دائمی برای تعیین وظیفه خرید آثار تجسمی نداریم."

وی ادامه داد: "اما نکته‌ای که وزیر محترم اشاره کردند، تنها مربوط به خرید آثار نبود. در بودجه سال ۱۴۰۱، بند ز تبصره ۹ تعبیر شد. بر اساس این بند، دو درصد از بودجه دستگاه‌های دولتی می‌توانست در حوزه فعالیت‌های فرهنگی مصرف شود. البته چند نهاد مسئول این امر بودند، از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد، سازمان میراث فرهنگی، سازمان تبلیغات و ... ."

او در عین حال گفت: اما امسال اتفاق خوبی افتاد اینکه دستگاه‌ها دیگر مکلف شدند بخشی از بودجه خود را به فعالیت‌های فرهنگی و هنری اختصاص دهند. ساز و کاری در قانون برای آن پیش‌بینی شد و بر اساس آن نمایندگانی از مجموع نهادها، در شورایی مجزا حضور خواهند داشت که البته تحقق این امر به دستورالعمل و شیوه‌نامه‌ای نیاز دارد که مراحل تصویب خود را در هیات وزیران پیش می‌برد. تصور می‌کنم مرحله اول آن نیز انجام شده و در حال تدوین جزییات و ساز و کار زیرمجموعه هستند. از لحاظ قانونی فعلا تنها چیزی که داریم در همین بخش است و طبیعتا در حوزه هنرهای تجسمی می تواند کمک حال ما باشد، اما تصور می‌کنم چندان کافی نخواهد بود. 

خراسانی‌زاده با بیان اینکه بسیاری از صنایع علاقه‌مند هستند آثار تجسمی داشته باشند اما مسیر آن را نمی‌دانند، گفت: به عنوان مثال سرمایه‌گذارانی هستند که مایلند وارد این عرصه شوند. برخی شرکت‌های خصوصی می‌خواهند که آثار تجسمی مختلفی را برای فضای مورد استفاده خود در نظر گیرند، اما شاید ساز و کارشان را نمی‌دانند و در گیر فرایندی می‌شوند که آنان را دچار چالش کند و گاه واسطه‌هایی را سر راهشان قرار دهد. نکته مهم این است که ما در مرکز هنرهای تجسمی این آمادگی را داریم که  به کسانی که این علاقه‌مندی را دارند کمک کنیم. طبیعتا هر اقدامی هم از لحاظ افزایش سرمایه اجتماعی این بزرگواران از جهات تبلیغاتی لازم باشد پای کار آن هستیم، حتی در حوزه فعالیت‌های مالیاتی که قانون به ما اجازه داده است. این‌کار می‌تواند در قالب جشنواره‌ها رقم بخورد. ما آمادگی داریم که حتی اگر کسی حاضر باشد آثار برتر جشنواره تجسمی فجر را خریداری کند با آن‌ها همکاری کنیم و اگر مجموعه‌ای این اعلام آمادگی را داشته باشد آن را به عنوان یکی از حامیان اصلی جشنواره معرفی کنیم و در پوسترهای رسمی ذکر کنیم. فعلا راهکارهایی از این دست را پیش گرفتیم و به دنبال این دست از حمایت‌ها هستیم، اگر چه که مسیر قانونی که در بودجه ۱۴۰۲ پیش‌بینی شده را نیز پیگیری می‌کنیم. 

خراسانی‌زاده در بخشی از این نشست همچنین در پاسخ به پرسشی درباره ضرورت نظارت بر مجسمه‌های شهری با هدف جلوگیری از ساخت و نصب مجسمه‌های بدساخت و بعضا نازیبا از مفاخر ملی و فرهنگی کشور، به عملکرد شورای «مجسمه و یادمان» که از سال ۷۸ راه‌اندازی شده اما در مقاطعی فعالیت چندان پررنگی نداشته اشاره کرد و اعلام کرد که این شورا در حال احیاء است.

مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی اعضای شورای «مجسمه و یادمان» را متشکل از نمایندگانی از وزات میراث فرهنگی، بنیاد شهید و امور ایثاگران، فرهنگستان هنر و ... دانست که به ریاست معاونت امور هنری ارشاد و دبیری مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی بر ساخت مجسمه‌های شهری نظارت می‌کنند.

او افزود: شورای مجسمه و یادمان در حال احیاء است و منتظریم تا یکی ـ دودستگاه دیگر هم نمایندگان خود را معرفی کنند تا ظرف یکی دوماه آینده شورا را تشکیل دهیم. شورای مجسمه و یادمان در صورتی که تشکیل شده بودمی‌توانست جلوی ساخت و نصب بسیاری از مجسمه‌های بدساخت از چهره‌های ملی را در این مدت بگیرد.

او در ادامه با تاکید بر برگزاری تمام ۱۰ بخش جشنواره تجسمی فجر در سال ۱۴۰۲، در این زمینه اظهار کرد: امسال هر ۱۰ بخش جشنواره فجر برگزار خواهد شد و هیچ بخشی حذف یا کم نمی‌شود. 

او که ریاست موزه‌ هنرهای معاصر را نیز بر عهده دارد با اشاره به جایگاه موزه‌ هنرهای معاصر در میان هنرمندان و روزهای آرامی که این مکان فرهنگی هنری پس از ماه‌های پرحاشیه می‌گذراند، گفت: موزه جایگاه خود را در ذهن و قلب هنرمندان دارد؛ البته به این معنا نیست، افرادی که به صورت غیرواقع به برخی حواشی دامن زدند، تمام حرف‌هایشان قابل تصدیق بود. برخی سوء استفاده کردند و برخی حواشی توسط خبرنگارنماهایی مطرح شد. 

خراسانی‌زاده اظهار کرد:‌ طبیعتا با توجه به تمام توان خود تلاش می‌کنیم که از موزه هنرهای معاصر مراقبت داشته باشیم. یعنی اینطور باید بگویم که در حال حاضر بیشتر از آنچه دیگران نگران موزه هستند، نگران موزه و تک تک آثار و داشته‌های مادی و معنوی خود هستیم. بر همین اساس با همدلی و همراهی مخاطبان خود می‌توانیم حواشی منفی را تبدیل به دغدغه‌مندی مثبت و تعامل کنیم. 

مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی درباره حضور همزمان در سمت ریاست موزه هنرهای معاصر و اینکه آیا در ادامه جانشینی را برای خود تعیین خواهد کرد؟ نیز گفت: در گذشته نیز اینطور بوده که مدیران کل هنرهای تجسمی به صورت همزمان مسئولیت موزه  هنرهای معاصر را نیز بر عهده داشتند و به نظر می‌رسد پیوند این دو پدیده با یکدیگر ارزشمند است. حالا اینکه در کار اجرایی به چه شکل عمل کنیم بحث دیگری است که سر جای خود است اما نکته بسیار مهم تثبیت جایگاه موزه ذیل اداره کل هنر های تجسمی است که تاکید شده بود موزه به عنوان زیرمجموعه اداره کل هنرهای تجسمی باشد و این ظرفیت کمک خواهد کرد که بیشتر در خدمت هنرمندان تجسمی باشیم. 

او در پاسخ به پرسش دیگری درباره حضور هنرمندان ایرانی در بینال ونیز که سال آینده برگزار می‌شود هم گفت: در حال حاضر بینال ملی خوشنویسی پیش روی ماست، اما در دوسالانه‌های بین المللی که در خارج از ایران برگزار می‌شود هم اغلب در ونیز شرکت می‌کردیم. شرکت در سایر دوسالانه‌ها نیز بعضا پیش آمده که به عنوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیگیری کرده باشیم. در ونیز هم به عنوان اینکه امکان حضور پاویون رسمی کشورها وجود دارد، حضور داشتیم، وگرنه بسیاری از رویدادها وجود دارد که به هنرمندان اطلاع‌رسانی می‌کنیم و آنانی که توانایی و امکانش را داشته باشند در آن شرکت می‌کنند. 

خراسانی‌زاده ادامه داد: متاسفانه در دوره قبلی بینال ونیز حضور نداشتیم و یک دوره را از دست دادیم اما برنامه داریم در دوره آینده تجسمی که اواسط بهار آغاز خواهد شد به عنوان پاویون رسمی جمهوری اسلامی حضور داشته باشیم و رایزنی‌ها را آغاز خواهیم کرد. ابتدا باید ساز و کار آن را جمع‌بندی کنیم، هیات انتخاب و سیاست‌گذاری شکل گیرد تا بعد فراخوان آن را نیز اعلام کنیم.