محمد اسماعیلی به عنوان یک نوازنده مهم شناخته می‌شد به دلیل توانایی‌ها و ارزش هنری‌اش.

گفتگویی با سعید ثابت، نوازنده سنتور و مدرس موسیقی و دوست نزدیک محمد اسماعیلی، پس از وفات او در یک دوره بیماری دارفانی، در یکشنبه (۲۲ مردادماه) اتفاق افتاد. اسماعیلی، یکی از آخرین بازماندگان نسل طلایی موسیقی یکشنبه بود، که از شاگردان حسین تهرانی بود و همیشه تلاش می‌کرد تا منش و مرام او را زنده نگه دارد. با رفتن او، علاوه بر اساتیدی مانند حسن ناهید، هوشنگ ظریف و عبدالوهاب شهیدی، موسیقی یکشنبه به یک دوران تاریخی دیگر وارد شد. این موضوع ممکن است نگرانی بوجود آورد که آیا پس از او کسانی خواهند بود که شیوه و مکتب او را ادامه دهند.

در این باره، من با سعید ثابت، یکی از دوستان نزدیک محمد اسماعیلی و نوازنده سنتور و مدرس موسیقی، گفت‌وگویی داشتم.

سعید ثابت، در یک مصاحبه با ایسنا، درباره وضعیت خود می‌گوید: "احوالم چندان مساعد نیست، اما برای اینکه وظیفه‌ای را انجام داده باشم، تا جایی که ممکن است درباره او صحبت خواهم کرد."

وی ادامه می‌دهد: "استاد اسماعیلی تنها پیرو مکتب استاد تهرانی بود. او پرچمی را که استاد تهرانی بلند کرده بود، در دست گرفت و همچنان تا به امروز آن را در حفظ و حراست خود قرار داد."

سعید ثابت به اصطلاح می‌افزاید: "او با اخلاق نیکویی که داشت، شاگردان را به خود جذب می‌کرد و در روش تدریس خود، همان اصولی را که استاد تهرانی راهنمایی می‌کرد، به آنها آموزش می‌داد. به عبارت دیگر، ابتدا درس انسانیت و سپس درس موسیقی را به آنها می‌آموخت. استاد اسماعیلی همین روحیه و منش را در همهٔ فعالیت‌های گروهی نیز نشان می‌داد. به عبارت دیگر، اگر او در یک ارکستر بود و ما تمرینی داشتیم، با تمام وجود و انرژی خود مشارکت می‌کرد و از انجام آن تمرین خودداری نمی‌کرد. همچنین، با بخشش و خوی خاصی که داشت، همیشه باعث شادابی و خنده در آن محیط می‌شد."

ثابت این ویژگی‌های اسماعیلی فقید را نشأت گرفته از درون‌مایه او می‌داند و می‌گوید که بی‌دلیل نبود وقتی از استاد تهرانی سوال شد که به نظرش بعد از او چه کسی جایگزینش خواهد بود گفت: «بعد از من محمد اسماعیلی است. البته اگر زمانه او را خراب نکند؛ او را قبول دارم.»

به هر حال همانطور که این هنرمند می‌گوید، اسماعیلی در نهایت به آنچه استاد تهرانی از او انتظار داشت عمل کرد و تا پایان از منش استاد تهرانی پیروی کرد و وظیفه خود را به جا آورد.

او در پاسخ به این پرسش که بعد از اسماعیلی حال موسیقی ایرانی چگونه خواهد شد؟ و آیا اسماعیلی شاگردانی دارد که جای خالی‌اش را پر کنند؟ پاسخ می‌دهد: حال موسیقی در هر سبک و ژانری هم که باشد، خوب نیست و اگر هم هنوز سرپا است به خاطر تلاش و کوششی است که اساتید داشته‌اند اما به هر حال وضعیت هر چه هم که بوده و هست، اساتید و اسطوره‌های موسیقی که به راه خود باور ویژه‌ای داشتند، کار خود را انجام داده‌اند. مطمئن هستم بعد از استاد اسماعیلی شاگردانی هستند که بتوانند راه او را ادامه دهند و این مکتب را سرپا نگه دارند.

مطمئن هستم بعد از استاد اسماعیلی شاگردانی هستند که بتوانند راه او را ادامه دهند و این مکتب را سرپا نگه دارند

از ثابت که همکاری‌های زیادی با اسماعیلی داشته است، می‌خواهیم که خاطره‌ای در وصف او بگوید؛ او نیز این‌گونه تعریف می‌کند: به خاطر دارم سال ۲۰۰۶ سفری به اروپا داشتیم که پس از اجرا در اسکاتلند به هلند رفتیم. قرار بود شبی که به هلند می‌رسیدیم، کنسرتی داشته باشیم. قیافه‌هایمان بسیار خسته به نظر می‌رسید و به خاطر دارم عصر که رسیدیم پس از صرف وعده‌ای، بلافاصله به روی صحنه رفتیم. عصرش که کارمان تمام شد، فردی که مسئولیت برنامه ما را برعهده داشت، گفت: «شما که وارد شدید، وقتی آقای اسماعیلی را با این سن و سال دیدم با خودم گفتم این آقا نمی‌تواند راه برود چگونه می‌خواهد ساز بزند ولی دیدم وقتی که رسید بیش از همه ساز زد و وقتی دیدم که این آقا چگونه اجرا می‌کند از فکری که به ذهنم خطور کرد، ناراحت شدم». قصدم از بیان این خاطره این است که بگویم این اساتید با وجود شرایطی که امروز حاکم است از دل و جان تلاش می‌کنند؛ زیرا به مقوله‌ای باور دارند و بر اساس آن کار می‌کنند.