قم شهری با قدمت هفت هزارساله/مادر کاروانسراهای ایران در دل کویری قم

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: قم شهری با قدمت هفت هزارساله/مادر کاروانسراهای ایران در دل کویری قم قم - ایرنا - شهر قم با آثار تاریخی و بقاع متبرکه امامزادگان و مستندهای باستان شناسان شهری با قدمت هفت هزار ساله است که با نگاهی به معماری های اسلامی و ایرانی در بناهای تاریخی آن می توان هویت فرهنگی و اجتماعی آن را درک کرد.

قم شهری با قدمت هفت هزارساله/مادر کاروانسراهای ایران در دل کویری قم

به گزارش ایرنا، شهر قم دارای بیش از 360 اثر تاریخی است که هر کدام از این آثار با ویژگی های تاریخی و فرهنگی، هویت هفت هزار ساله شهر قم را به نمایش گذاشته است.طبق کاوش های صورت گرفته توسط باستان شناسان در تپه قلی درویش واقع در حاشیه جنوبی شهر قم و در مسیر جمکران، باستانی بودن شهر قم را اثبات کرده است. طبق لایه نگاری و کاوش ‌های تپه قلی درویش، مدارکی دال بر وجود مستنداتی از حدود هفت هزار سال پیش و هزاره چهارم، سوم، دوم و اول پیش از میلاد، دوره ساسامانی و سلجوقی به دست آمده است. قم در دل کویری خویش نگینی از تبار آل محمد(ص)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) دختر امام موسی بن جعفر(ع) پیشوای هفتم شیعیان جهان و مسجد مقدس جمکران میعادگاه عاشقان را دارد، وجود 444 بقاع متبرکه و مزارهای متعدد علویان و نوادگان امامان معصوم و حوزه های علمیه از ویژگی های مذهبی و فرهنگی این شهر است که دلدادگان اهل بیت(ع) را به سوی خویش می کشاند.قم در شاهراه مواصلاتی کشور قرار داد که سالانه شاهد حضور هزاران گردشگر داخلی و خارجی است که در ایام مختلف سال وارد این شهر می شوند.کاروانسرای دیرگچین مشهور به مادر کاروانسراهای ایران مربوط به دوره ساسانی - صفوی واقع در شهر قم بخش مرکزی بعد از روستای کورگل است، در گذشته از این کاروانسراها به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر راه های ایران مورد استفاده قرار می گرفته که امروز با احداث جاده قم - گرمسار مسیر تردد به این کاروانسرا احیا شده است. این کاروانسرا به خاطر معماری بی نظیرش از جمله بناهای چهار ایوانی و ویژگی هایی از جمله مسجد، آسیاب، حیات خلوت، مغازه های خرید و فروش کالا، حیاط خلوت و در خارج بنا، آتشکده، کوره آجرپزی، آب انبار و قبرستان که تمام نیازهای اقامتی و رفاهی مسافران را محیا کرده به عنوان مادر کاروانسراهای ایران مشهور است. تیمچه بزرگ بازار قم بزرگترین سقف ضربتی ایران به شمار می آید که این بنای تاریخی در سمت شمال راسته بازار نو، از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ایران است که توسط هنرمند برجسته عصر ناصری، استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی در سال 1301 هـجری قمری طراحی و اجرا شد. مجموعه راسته بازار کهنه و نو مربوط به دوره صفوی و قاجار است، مجموعه ‌ای از راسته، چهار سوق، سرا و تیمچه، جزیی از بافت قدیم شهر قم است که شامل 2 راسته سر پوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار به سنت معماری آن باز می‌ گردد و پوشش گنبدی سقف این بازار به شکل قلب مشاهده می ‌شوند.بخش ‌های وسیعی از بازار قم یعنی بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شهد و در دوران ناصرالدین شاه بخش های دیگر این بازار گسترش پیدا کرد، این اثر در تاریخ 16 آذر 1376 با شماره ثبت 1937 به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در منطقه ای معروف به دروازه کاشان در قم مقابر گنبد سبز از دیگر اماکن تاریخی این شهر است که در انتهای خیابان چهار مردان قم جنب گلزار شهدا و در بخش شرقی شهر درون باغی کوچکی به نام باغ گنبد سبز، سه اثر تاریخی از قرن هشتم هجری به جای مانده است. این منطقه در گذشته به دروازه کاشان مشهور بوده و گنبدهای آن نیز به گنبدهای دروازه کاشان معروفند و 2 گنبد از این مجموعه مدفن امرای خاندان علی صفی فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم هجری قمری است و کتیبه گنبد سوم از بین رفته است. مردم قم این سه بنا را به صورت مجموعه مدفن سعد، سعید و مسعود از بزرگان عرب های اشعری و احیا کنندگان قم در دوره اسلامی می دانند. محله های تاریخی قم دارای خانه های تاریخی هستند که از دوره های مختلف در این شهر به یادگار مانده است، از این میان خانه تاریخی یزدان پناه با قدمتی 120 ساله، یادگاری از آثار معماری دوره قاجار و اوایل پهلوی است. خانه های حاجی خان و حاج علیخان زند نیز با قدمت 130 ساله از دیگر خانه های تاریخی این شهر است، خانه حاج علیخان زند واقع در شهر قم خیابان انقلاب کوچه 17 مربوط به دوره قاجار و خانه حاجی خان در اوایل سال 1377 با شماره 2072 به ثبت ملی رسیده است که هم اکنون موزه مردم شناسی در آن برپا شده است. این 2 خانه تاریخی در جوار یکدیگر با نماهای معماری از جمله سردر کوتاه با نمای روکار آجری، بندکشی، اشکال هندسی، تزیینات نازک کاری، پاگرد شش ضلعی، دالان جبهه جنوبی، شاه نشین تابستانی با بادگیر منفرد، شاه نشین زمستانی، ستون‌ های سنگی با سرستون تزیینی در ایوان شمالی، شرقی و آجرکاری در درهای چوبی و نقوش درهای چوبی پذیرای علاقه مندان به آثار تاریخی است. خانه تاریخی امام خمینی نیز از دیگر آثار تاریخی و ثبتی در این شهر مقدس است که یادگاری از مبارزات سیاسی و انقلابی امام راحل به همراه مردم ولایت مدار قم است، این خانه تاریخی واقع در خیابان معلم( محله یخچال قاضی) مربوط به دوره معاصر است که در اوایل سال 1375 با شماره 1745 به ثبت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم رسیده است. همچنین در بخش های تابعه استان قم خانه ای از فیلسوف ملاصدرا به یادگار مانده است، این خانه در شهر کهک قم مربوط به دوره صفویه است که در اواخر سال 1375 با شماره 1821 به ثبت ملی رسیده و یادگاری بازمانده از دوران سکونت این حکیم در قم است که خانه وی در منتهی الیه غرب شهر کهک در محله چال حمام واقع است و پیرامون آن را خانه های روستایی با بافت معماری مناطق گرمسیری احاطه کرده اند. در کنار این خانه تاریخی عصارخانه ای وجود دارد که در آن اتاق هایی از روش های روغن گیری سنتی به یادگار مانده است.شهر قم دارای مساجدی از دوره های تاریخی است، مسجد اعظم از دیگر آثار مذهبی و تاریخی در سمت غربی آستان مقدس حضرت معصومه(س) به اهتمام آیت الله بروجردی در سال 1374 هجری قمری توسط استاد حسین بن محمد معمار معروف به لرزاده بنا شده است. این مسجد که به جهت عظمت و بزرگی، مسجد اعظم نام گرفته است، در زمره مساجد سه ایوانی بوده و شبستان گنبددار آن که سراسر مزین به کاشی های معرق است، در ضلع جنوبی صحن واقع شده و از طریق مسیرهای جانبی به 2 شبستان ستون دار شرق و غرب مرتبط است. مساجد تاریخی قم جلوه هایی از معماری های اسلامی و ایرانی با کاشی کاری و مقرنس کاری هستد که در این بین مسجد جامع عتیق و تاریخی قم مجموعه ای از بناهای چند عصر و از جمله مساجد 2 ایوانی به شکل مربع مستطیل از دیگر آثار تاریخی واقع در شهر قم خیابان آذر محله دروازه ری مربوط به دوره سلجوقی- صفوی است که در اواخر سال 1312 با شماره 194 به ثبت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم رسیده است. در حال حاضر قدیمی ترین قسمت مسجد متعلق به دوره سلجوقیان است. مسجد و منار میدان کهنه واقع در شهر قم بخش مرکزی خیابان آذر درون میدان کهنه مربوط به دوره قاجار- سلجوقی است که در اواخر سال 1380 با شماره 4419 به ثبت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم رسیده است این مسجد در سال 1310 شمسی از سوی آیت الله حاج میرزا محمد فیض در محوطه ای به طول 21 و عرض 12 متر به ارتفاع شش متر، مرکب از 10 چشمه بر فراز چهار ستون سنگی بنا شده و از این رو این مسجد را فیض نیز می نامند. در کنار این مسجد مناره ای به ارتفاع 25 متر وجود دارد که سومین منازه جهان اسلام و اولین مناره احداثی در قم و ایران است و قطر قسمت پایینی این مناره 5.3 متر است. این مناره در سال 291 هـجری قمری میان شهر جدید اسلامی و شهر قدیم کمیدان بنا نهاده شد تا صدای موذن به هر 2 شهر برسد. جدار این مناره آجری، ساده و فاقد تزیینات است و با گذشت زمان فرسوده شده و قسمت هایی از آن فرو ریخت و در سال 1191هـجری قمری به وسیله یکی از امرای زند مرمت و ماذنه جدیدی در بالای آن ساخته شد و نمای کنونی از همین مرمت برجای مانده است. مسجد مقدس جمکران نیز میعادگاه عاشقان و یکی از اماکن مذهبی و تاریخی است که روز هفدهم رمضان 373 هجری در کنار روستای جمکران تاسیس شد و امروز از اقصی نقاط جهان در این مکان مقدس گردهم می آیند. قم دارای بیش از 440 امامزاده و بقاع متبرکه است که در ایام نوروز با اجرای طرح آرامش بهاری و خیمه های معرفت، برنامه های فرهنگی اجرا می شود.8138/ 1175 خبرنگار: فرزانه پیری ** انتشاردهنده: رضا علیمحمدی

01/01/1396

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]