واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: وقتي دانشگاه را براي عروسي اجاره ميدهند!
«كسري بودجه دانشگاهها» را ميتوان يكي از مهمترين واقعياتي دانست كه در سالهاي اخير...
نویسنده : حسن رضايي
«كسري بودجه دانشگاهها» را ميتوان يكي از مهمترين واقعياتي دانست كه در سالهاي اخير فضاي علمي و آكادميك كشور را تحت تأثير خود قرار داده است. ابتداي مهر ماه 93، دكتر محمدحسين اميد، معاون اداري مالي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اعلام كرد: «دانشگاهها يكهزار و 500 ميليارد تومان با كسري بودجه مواجه هستند.» اين وضعيت در سالهاي پيش از آن نيز كم و بيش برقرار بوده و هماكنون نيز ادامه دارد.
روي آوردن وزارت علوم و دانشگاههاي معتبر كشور به پذيرش دانشجوي پولي، يكي از نمودهاي ناخوشايند كمبود بودجه دانشگاهها در سالهاي اخير بوده است. جذب دانشجوي پولي و آب رفتنِ تدريجي اعتبار مدرك دانشگاههاي معتبر در نظر جامعه، البته تنها عارضه ناشي از كمبود بودجه نبوده است. اجاره سالنهاي دانشگاهها براي مراسم عزا و عروسي، اجاره فضاهاي آموزشي دانشگاه توسط مؤسسات آموزشي مختلف و... نيز از ديگر تمهيدات دانشگاهها براي جبران كسري بودجه طي سالهاي اخير به شمار ميآيد.
طبيعتاً رفتن دانشگاهها به چنين سمت و سويي، در تضاد آشكاري با شأن و جايگاه رفيع دانشگاه قرار دارد! سؤال اما اين است كه چاره چيست؟ به نظر ميرسد نگاهي به ممر تأمين بودجه دانشگاههاي مطرح دنيا خواهد توانست پاسخ مناسبي در اين زمينه ارائه كند. با اين حال، پيش از پرداختن به اين موضوع، تشريح ويژگي نسلهاي مختلف دانشگاهها ضروري خواهد بود. سيستم آموزش عالي در دنيا در طول زمان تحولات زيادي پيدا كرده است. نسلهاي مختلفي از دانشگاهها به عرصه آمده و متحول شدهاند. دانشگاههاي نسل اول بيشتر رسالتي آموزشي براي خود قائل بودند، يعني رسالت اصلي خود را تربيت افرادي ميدانستند كه داراي حد معيني از دانش در يك حوزه خاص باشند. وليكن با گذشت زمان و گسترش دامنه علوم و پيوند آنها با تمامي زمينههاي زندگي بشري، نسل جديدي از دانشگاهها متولد شدند. نسل دوم دانشگاهها درواقع دانشگاههاي آموزشي- تحقيقاتي بودند، اما در حال حاضر، ما در زمان حيات نسل سوم دانشگاهها به سر ميبريم. دانشگاههاي آموزشي- تحقيقاتي- تكنولوژيك!
تولد اين نسل از دانشگاهها نتيجه ارتباط تنگاتنگ صنايع و مراكز دانشگاهي بوده است. در واقع در حال حاضر يكي از معيارهاي سنجش موفقيت يك دانشگاه در سطح جهاني، عملياتي كردن تحقيقات خود در حوزههاي گوناگون صنعتي، اجتماعي و اقتصادي به حساب ميآيد. به صورتي كه دانشگاههايي مثل استنفورد و بركلي، پايه و اساس منطقه صنعتي بزرگي همچون silicon valley را شكل ميدهند! ما اما هنوز در نسل دوم دانشگاهها متوقف شدهايم. تعداد معدودي از دانشگاههاي كشور ما، نسل سومي محسوب ميشوند. لذا رؤساي اكثر دانشگاهها هنوز هم دولت را موظف به تأمين بخش اعظم- و بلكه تمامي- بودجه خود ميبينند. عدم شكلگيري صحيح ارتباط صنعت و دانشگاه، مانع استقلال مالي دانشگاههاي كشور شده، لذا آنها بهترين راه تأمين بودجه را در پذيرش دانشجوي پولي ميبينند! پس از ارائه اين مقدمه كوتاه، لازم است اقرار كنيم كه دانشگاههاي كشور امريكا جزء برترين دانشگاههاي جهان محسوب ميشوند. لذا نگاهي به روند تأمين بودجه آنها مفيد خواهد بود.
واقعيت اين است كه امريكاييها به خوبي توانستهاند روند تكامل دانشگاههاي خود از نسل دوم به نسل سوم را مديريت كنند. با اين حال، يكي از دلايل مهم موفقيت دانشگاههاي امريكايي در ساليان متمادي، حمايت روزافزون نهادهاي غيردولتي، شركتها و افراد خير از نظام آموزش عالي كشورشان بوده است. براي درك اجمالي وسعت فرهنگ وقف به مؤسسات فرهنگي كه شايد در هيچ جاي ديگر دنيا نظير نداشته باشد، ملاحظه رقم مجموع كمكهاي مالي ارائه شده تنها در سال 2007 كارگشاست؛ دانشگاههاي امريكا مجموعاً در اين سال مبلغ 30 ميليارد دلار هداياي نقدي دريافت كردهاند! به عنوان مثال، دانشگاه هاروارد با سرمايه كل ۲۹ ميليارد دلاري خود يك دانشگاه تماماً خصوصي است كه بودجه سالانه خود را از منابع گوناگون مانند صنعت، پروانه اكتشاف و اختراع، سرمايهداران و همچنين از دايره فارغالتحصيلان خود تأمين ميكند. يا سامانه دانشگاه تگزاس نيز از پشتوانه سرمايه خصوصي 5/13 ميليارد دلاري برخوردار است.
روند تأمين بودجه مراكز دانشگاهي امريكا، تلفيقي از هداياي مردمي و ارتباط موفق صنعت و دانشگاه است. نتيجه روشن چنين سيستم كسب درآمد موفقي اين ميشود كه: از 20 دانشگاه برتر جهان در رتبهبندي جهاني روزنامه تايمز، 13 دانشگاه، از 20 دانشگاه برتر جهان در رتبهبنديهاي جهاني نشريه نيوزويك، 15 دانشگاه از 20 دانشگاه برتر جهان در رتبهبنديهاي جهاني مؤسسه Ecole de Mines فرانسه، 10 دانشگاه، از 20 دانشگاه برتر جهان در رتبه بنديهاي جهاني مؤسسه Wuhan چين، 17 دانشگاه و از 20 دانشگاه برتر جهان در رتبه بنديهاي جهاني وبومتريكس، 20 دانشگاه متعلق به ايالات متحده باشند! لذا ما نيز اگر بخواهيم به تدريج مقدمات استقلال مالي نهاد دانشگاه از بودجه دولتي را فراهم كنيم، چارهاي جز پيوند دادن صنعت و دانشگاه نخواهيم داشت. دانشگاهها بهتر است براي رفتن به سمت و سوي جذب دانشجوي پولي، بر تأسيس شركتهاي دانش بنيان و برقراري پيوندهاي عميقتر با بخشهاي صنعت و خدمات، متمركز شوند.
مسئله ديگري كه بايد به آن توجه شود اين است كه با وجود فراگير بودن فرهنگ وقف در سطح كشور ما، واقفان اشتياق كمتري براي كمك به دانشگاهها دارند! نام مجمع خيران مدرسهساز را همه ميشناسيم ولي خبري از خيران دانشگاهساز نيست! حال آنكه ميوه اصلي تحصيل علم در دانشگاه چيده ميشود و اساساً ساختن مدرسه نيز با هدف تأمين نيازهاي دانشگاه در بعد نيروي انساني است! به نظر ميرسد عدم اولويتبندي آشكاري در اين زمينه صورت گرفته است.
لذا لازم است دانشگاهها ضمن ارتباطگيري با خيران بخش آموزش و سلامت كشور، آنها را به اهميت سرمايهگذاري در بخش آموزش عالي نيز آگاه نمايند. وانگهي، هر دانشگاه ميتواند ضمن ارتباطگيري با فارغالتحصيلان موفق خود، از آنها در اين مسير كمك بخواهد. جذب دانشجوي پولي و اجاره دادن سالنهاي همايش براي مراسم عزا و عروسي، مصداق باز كردن گره كمبود بودجه دانشگاه با دندان است! حال آنكه مختصري همت و ابتكار مسئولان دانشگاهي در اين زمينه خواهد توانست بسياري از معضلات پيشروي نظام آموزش عالي در اين حوزه را حل نمايد!
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۲ آذر ۱۳۹۵ - ۱۷:۰۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 13]