تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835093771
دیدگاههای فقهی درباره ترجمه قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: اشاره: ترجمه به معنای انتقال معنای کلام از زبانی به زبان دیگر است، ترجمه ها همواره با اهداف مترجم، کیفیت نثر متن، شرایط تاریخی و فاصلة تاریخی و فرهنگی میان زبان مبدأ و مقصد متفاوت می شوند. ترجمه می تواند لفظ به لفظ و حرف به حرف، فنی و برابر با زبان مقصد، معنوی و محتوایی و تفسیری باشد. در زمینة ترجمة قرآن، این پرسش مطرح است که: آیا فقیهان در این باره دیدگاه شخصی دارند؟ دربارة جواز ترجمة قرآن برای تلاوت و فهم معانی، به ویژه برای غیر عرب زبانان، پیش از این سخن و تردیدی مطرح نبوده است. اما در قرن اخیر، در قلمرو دولت عثمانی و بخشهایی از کشورهای عربی، جنجالی برای جواز ترجمة قرآن بر پا شد و عده ای مخالف و موافق پیدا کرد. فقهای شیعه نیز هرگز در جواز ترجمة قرآن تردید نکرده اند؛ اما مثلاً خواندن ترجمة قرآن را در نماز جایز ندانسته اند. برخی از قرآن پژوهان تنها ترجمه های تفسیری را جایز می دانند و ترجمة لفظ به لفظ و ترجمة معنایی را جایز نمی شمارند و عده ای نیز قائلند که ترجمة قرآن نه تنها جایز، بلکه برای جهان اسلام و غیر آن واجب است. البته مخالفت با ترجمة قرآن بر اثر عواملی پدید آمده است. انتشار ترجمه های آشفته و مغرضانة اروپایی، نگرانی از به فراموشی سپردن قرآن، بی توجهی به بُعد اعجاز ادبی و بیانی قرآن و وسوسه های استعماری، برخی از عوامل فکری و تاریخی مخالفت با ترجمة قرآن به شمار می آید. هدف ترجمة قرآن همواره باید نزدیک شدن به مفاهیم و آموزه های این کتاب باشد و نه کنار نهادن آن. مخالفان ترجمة قرآن در تحریم آن به اموری استدلال کرده اند که نیازمند بررسی است. استحالة ترجمه، عدم امکان تحدّی در ترجمه، وجود حقایق پیچیده در قرآن، تسری حکم ترجمه به قرائت در نماز، تأکید بر عربیت قرآن، تشویق به تعلیم زبان عربی و استدلال بر عجمی نبودن قرآن، از جمله دلایلی است که مخالفان ترجمة قرآن اقامه کرده اند و بر آنها تأکید ورزیده اند. در مقابل، کسانی که به وجوب ترجمة قرآن برای جوامع غیرعربی معتقدند، دلایل دیگری برای نظریة خود دارند. عربیت و عدم استفادة عجمیان از قرآن، عمومیت پیام الهی و تساوی همة مردم در تبلیغ، برخی از دلایل وجوب ترجمة قرآن در نظر موافقان است. حکم فقهی ترجمه، با طرح دو دیدگاه رویارو آشکارتر می شود و با مقایسة سطح ادله و بیانها می توان نظریة درست تر را برگزید. آنچه در پی می آید، مقاله قرآن پژوهی کوشا و دانشور است که سالها در این زمینه تحقیق و تفحص کرده است. این نوشتار نخستین بار در «یادگارنامه فیض الاسلام» و سپس در «مجموعه مقالات فارسی ترجمه قرآن» به چاپ رسیده است. مقدمه گفتمان ترجمان قرآن درصد سال اخیر در بخشهایی از جهان عرب دچار دگرگونی شده است. پیش از این در کتابهای فقهی و علوم قرآنی از ترجمة قرآن کمتر سخن به میان آمده و فقط بحث عدم امکان ترجمة کامل و برابر با اصل، مطرح بوده و ممنوعیت ترجمه و یا جواز ترجمه در قلمرو خاصی مد نظر نبوده است. گاهی حکم فقهی استفاده از ترجمة قرآن در نماز برای کسی که قادر به یاد گرفتن کلمات سوره ها نیست بیان شده؛ اما بحث بر سر جواز ترجمه برای غیر عربها نبوده است. درست است که در یک قرن اخیر پژوهشهای بسیاری در حوزة علوم قرآن و مقدمات تفسیر انجام گرفته و حجم گفتمان علمی و پژوهشی در همه حوزه های قرآن رو به گسترش نهاده، اما هیچ کدام از مباحث، مانند بحث ترجمة قرآن موضع گیری خاص و یا سرسختی به دنبال نداشته است. گروهی ترجمه قرآن را تحریم کرده و عده ای آن را جایز دانسته و افرادی آن را واجب فرض کرده اند. جالب اینجاست که نه تنها ممنوعیت ترجمة قرآن در کشورهای غیر عرب اسلامی مورد توجه قرار نگرفت، بلکه آنان با دامنة بیشتری به ترجمة قرآن در شکلها و روشهای گوناگون روی آوردند و آن تحریمها نیز بر فقیهان این خطه تأثیر نگذاشت تا در شکل نظری آن تزلزلی در نظریة خودشان دهند و حکم تحریم یا عدم جواز باعث تجدید نظر ایشان شود. از این جالب تر اینکه در کانون این جنجالهای علمی و حتی سیاسی از مرکز رسمی علمی و دینی آن، یعنی الازهر و مجلس الشؤون الاسلامیه، ترجمه ای عربی از قرآن عرضه شد که در آن، واژه های قرآن معادل سازی شده بود و با عنوان «المنتخب» ارائه گردید. این ترجمه برای انتقال معانی به پرکردن فاصلة زبانی قرآن با زبان عربی معاصر اهتمام ورزید و مورد استقبال بسیاری قرار گرفت و در کشورهای عربی و غیر عربی طالبان فراوانی پیدا کرد. همچنین در برخی از کشورهای عربی چون عربستان ـ که تا چند سال قبل، از ورود ترجمه های قرآن جلوگیری می شد و اگر کسی ترجمه ای از قرآن داشت، در مبادی ورودی توقیف می شد ـ آرام آرام مراکز بزرگی برای ترجمة قرآن ایجاد شد و حتی یکی از ترجمه های قدیم فارسی مورد استفادة فرهیختگان ایرانی را به عنوان ترجمة فارسی به چاپ رساندند.۱ نکتة مهم در عدم تأثیر این جنجالها و مخالف خوانی ها در بلاد اسلامی و گسترش ترجمه ها این بود که گرایش به ترجمه از یک نیاز و خواستة طبیعی مسلمانان و محققان برخاسته بود. اهتمام کنندگان به ترجمه کاملاً درک می کردند که هدف از ترجمه چیست و مشکلات آن کجاست و برای ترجمه جایگاهی درخور قائل بودند. آنان دستی از دور بر آتش نداشتند تا سخنان بی ربطی که به حقیقت ترجمه ارتباطی ندارد، در منع ترجمه بر زبان برانند و استدلالهایی بنا نهند که خود هم از آن قانع نشوند و ناچار به دنبال گریزگاه هایی به نام «ترجمة تفسیری» شوند. هدف این نوشتة هرچند کوتاه، بیان گزارش این گفتمان و دیدگاه فقهی مخالفان و موافقان است تا روشن شود که ادلة این گروهها چیست و چه خاستگاهی داشته و مترجمان ما باید چه حساسیتی داشته باشند. ۱٫ مراد از ترجمه ترجمه واژه ای عربی است که صیغه رباعی مجرد دارد و ماده اولیه آن ترجم (مثل دحرج) است. ترجمه در اصطلاح، انتقال معنای کلام از زبانی به زبان دیگر را گویند. در واژه ترجمه آشکار کردن و بیان نمودن هم آمده است؛ به عنوان نمونه از آنچه در کتاب قاموس المحیط آمده، برمی آید که در معنای ترجمه، اختلاف در زبان نهفته است.۲ و در اصل به جای این واژه، واژة ترجمان به کار می رفته؛ اما در عرف رایج، کلمة ترجمه متداول شده است. در معنای ترجمه قرار دادن واژه در برابر واژه الزامی نیست؛ زیرا چه بسا کلمه ای جنبة استعاره یا تمثیل داشته باشد. لذا گفته اند که ترجمه باید به گونه ای باشد که متضمن تمامی معانی و مقاصد منظور در متن اصلی باشد، به گونه ای که گویی عین کلام را از زبان دیگر انتقال می دهد؛ هرچند این انتقال دقیقاً ممکن نیست و واژه هایی که مورد استفاده واقع می شود، نمی تواند همة خصوصیات و بار معنایی مبدأ را در مقصد نشان دهد، مگر اینکه از قالب ترجمه خارج شود و به شرح و توضیح و تفسیر کلمات روی آورد تا زوایای مخفی کلمه را به زبان مقصد منتقل سازد. البته در گذشته های دور از ترجمه به تفسیر و شرح هم یاد می کرده اند و در کتاب مقدس در این باره جابه جایی هایی هم شده است؛۳ چنان که واژة ترجمان در فرهنگ روایات به معنای تفسیر آمده است؛ مانند: هذا القرآن إنّما هو خط مستور بین الدفّتین لاینطق بلسان و لابدّ له من ترجمان.۴ بنابراین ترجمه، معادل جویی و معادل سازی برای انتقال معنایی از زبانی به زبان دیگر است؛ هرچند این معادل یابی گاه؛ به صورت جمله سازی و پذیرفتن معنایی در ساختار جدید آن باشد و گاه، واژه یابی و تدارک معنا در ریخت کلمات دیگر.۵ ۲٫ اقسام ترجمه ترجمه ها همواره تحت تأثیر حالتهای گوناگونی شکل می گیرد که با اهداف مترجم و کیفیت نثر متن و شرایط تاریخی و فاصلة تاریخی و فرهنگی میان زبان مبدأ و مقصد متفاوت می شود. این اقسام به شرح زیر است: ۱٫ ترجمة لفظ به لفظ و حرف به حرف، که در اصطلاح به «ترجمه های تحت اللفظی» مشهورند. در ترجمه های این گونة قرآن، هرچند واژه ها فارسی است، اما نحوة چیدن کلمات، همچون زبان عربی است. مترجم در این حالت، هرچند واژه های قرآن را معادل سازی کرده، اما چون ساختار قبلی را حفظ کرده، معنا عموماً مخفی می ماند و از نظر ساختار، شکل غریبی به خود می گیرد که نه زیبایی زبان عربی را دارد و نه لطافت و زیبایی زبان مقصد را. تنها فایدة این روش شناخت یکایک واژه ها و معادل آنهاست. ۲٫ ترجمة فنی و برابر با زبان مقصد، یعنی با حفظ معادل سازی واژه ها، ترتیب جمله ها و کلمات به شیوة زبان مقصد و در قالب معمول و معروف زبان قرار می گیرد و خواننده به خوبی ریخت معنایی را با متن اصلی مطابق می یابد. در این شیوه رعایت تشابه دو زبان در ضمایر و قیود و پساوندها و پیشاوندها و به طور کلی، همانندی روابط کلام رعایت می شود و مترجم از زبان معیار استفاده می کند، بدون اینکه کلمه ای برای شرح و توضیح بیاورد و یا از چارچوب متن اصلی خارج شود، یا قواعد و ساختار زبان مبدأ را بر زبان مقصد تحمیل کند. ۳٫ ترجمة معنوی و محتوایی، یعنی نقل معانی و مراعات مقاصد به زبان دیگر بدون آوردن کلمه و شرح و توضیح اضافة متن، از این روش به «ترجمة آزاد» یاد می شود؛ چون مترجم وفادار به جایگزین سازی و برگزیدن معادلها برای زبان مقصد نیست و تنها به دنبال انتقال معانی و پیام کلام در محدودة متن است. مترجمان در این شیوه، مفاهیم را در قالبهای معمول و رایج زبان خود می ریزند و برای آنها عبارتهایی قابل فهم تدارک می بینند. ۴٫ ترجمة تفسیری، مترجم در این شیوه با رعایت معادلها به شرح و توضیح واژه ها یا جمله ها در محدوده ای خاص مبادرت می ورزد و خود را گرفتار الفاظ نمی نماید و چون آیه ای را برای توضیح معنایی می آورد، آن را با سیاق کلمات مجموعة متن همساز می کند، به گونه ای که معنای آن به آسانی قابل فهم می گردد. شباهتهای ترجمه های آزاد و ترجمة تفسیری بسیار است؛ با این تفاوت که در ترجمه های تفسیری افزون بر انتقال معنا، شرح کلمات و آشکار کردن ضمایر و استعاره ها هم آمده است. ترجمه هایی از قرآن، از گذشته های دور، در قالب هر چهار قسم آن به وفور دیده می شود و قدیمی ترین ترجمه ها، ترجمه های لفظی است؛ هرچند ترجمه های تفسیری مانند ترجمة تفسیر طبری و ترجمه (به اسم تفسیر) بصائر یمینی و تاج التراجم اسفراینی و نَسفی و در عصر حاضر، بیان المعانی محمدباقر بهبودی به وفور دیده می شود و طرفداران بسیاری پیدا کرده است. انجمن کتاب مقدس نیز چنین ترجمه ای را از عهدین در این اواخر ارائه کرده است. حرکت چشمگیر و متکاملی در دوران معاصر در حوزة ترجمه آغاز شده که بیشتر از قبیل نوع دوم است. در این شیوه، ضمن وفاداری به متن قرآن، از نثر منسجم و زبان معیار استفاده شده و از قالب معمول و معروف زبان فارسی رایج بهره گرفته و عبارات قابل فهم تدارک دیده شده است. البته شیوه های ترکیبی هم در ترجمه های معاصر دیده می شود؛ به این معنا که مثلا از روش دوم استفاده می کنند، اما برای تحفظ ساختار، توضیحات تفسیری و تعیین ضمایر را داخل قلاب [] یا پرانتز() جای می دهند. ۳٫ دیدگاهها اکنون این پرسش به ذهن می رسد که آیا آن گونه که دربارة تلاوت و حفظ و خواندن در نماز، کتابت و خرید و فروش و… احکام شرعی مطرح است، دربارة ترجمة قرآن نیز حکم خاصی بیان شده است؟ فقها دربارة تلاوت و حفظ قرآن حکم به استحباب داده اند و در نماز آن را واجب دانسته، کتابت آن را برای حفظ آن لازم کرده اند و خرید و فروش را در برخی موارد ممنوع و در برخی از موارد مکروه و برخی کلاً جایز دانسته اند.۶ آیا در بارة ترجمه می توان حکم شرعی خاصی را مطرح کرد و آیا در این باره فقها دیدگاه مشخصی دارند؟ دربارة جواز ترجمة قرآن برای تلاوت و فهم معانی، به ویژه برای غیر عرب زبانان پیش از این سخنی، بلکه تردیدی مطرح نبوده است، بلکه در کشورهای غیر عربی از سده های نخستین، به ویژه پس از گسترش اسلام، نقل معانی و انتقال معانی قرآن به زبانهای گوناگون امری متعارف و غیر قابل تردید بوده است؛ مثلاً دربارة ترجمة فارسی قرآن گفته اند که در اواسط قرن چهارم هجری گروهی از علمای ماوراءالنهر (منطقه شرقی خراسان بزرگ) با درخواست سلطان منصور بن نوح سامانی (سلطنت: ۳۶۵ ـ۳۵۰) گرد می آیند تا به این پرسش او پاسخ دهند که: آیا می توان قرآن را ترجمه کرد تا دیگران بتوانند از قرآن و تفسیرش استفاده کنند. همة آنان، براساس گزارش مقدمة ترجمة تفسیر منسوب به طبری، حکم به جواز آن می دهند و لذا گروهی به ترجمة قرآن و ارائه تفسیری فارسی (مستند به روایات طبری و آثار دیگر)۷ مبادرت می ورزند. از آن به بعد ترجمه های فراوانی به زبان فارسی به صورت مستقل یا همراه با تفسیر فارسی، به صورت تحت اللفظی، با حفظ ساختار زبان فارسی، تقلید از ساختار زبان عربی، ترجمه های شرح گونه از قبیل بصائر یمینی، تاج التراجم، سورآبادی، ترجمة پاک، ترجمة نسخة کتابخانة کمبریج، نسفی و ترجمه های دیگر عرضه می گردد و کسی به نوشتن آنها اعتراض نمی کند و آنها را ممنوع نمی سازد، بلکه مؤمنان و مترجمان نیز مورد تشویق هم قرار می گیرند. اما در قرون اخیر در قلمرو دولت عثمانی و بخشهایی از کشورهای عربی (مثل سوریه و مصر) جنجالی برای جواز ترجمة قرآن بر پا می شود و گروهی به مخالفت با ترجمة قرآن برمی آیند، در حالی که در مقابل، گروهی دیگر سخت از ترجمه آن دفاع می کنند و این عمل را ضروری و نیاز مبرم جوامع انسانی و ترک آن را دور از دسترس قرار دادن قرآن از جوامع غیرعرب می دانند. ادامه دارد پی نوشتها: ۱ـ اشاره به ترجمة شاه ولی الله دهلوی است که در ایران و کشورهای هند و پاکستان از تداول گسترده ای برخوردار است. ۲ـ الترجمان، کعنفوان و زعفران… المفسر، لسان و قد ترجمه و عنه. ر.ک: ج۲، ص۱۴۲۸، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷قر ۱۹۹۷م. ۳ـ در این باره ر.ک: کتاب مقدس، انجیل متی، باب ۱:۲۳ و انجیل مرقس، باب ۵: ۴۱ و باب ۱۵: ۲۳و۲۴٫ ۴ـ نهج البلاغه، خطبة ۱۲۵٫ ۵ـ نمونه های این قسم را می توان در کتاب «المنتخب» دید که الازهر کلمات قرآن را در ریخت دیگری از الفاظ عربی قرار داده و اتفاقاً بسیار مورد استقبال عرب زبان قرار گرفته است. ۶ـ درباره احکام خاص متعلق به این امور، ر.ک: فرج توفیق الولید، فقه القرآن و خصائصه، بغداد: جامعه بغداد؛ المداخل فی فقه القرآن، از همین نویسنده. ۷ـ محققان بسیاری بر این نکته اذعان کرده اند که ترجمة تفسیر طبری در حقیقت ترجمة آن تفسیر (جامع البیان) نیست، هرچند که از دیرباز این ترجمه را برگردان آن کتاب پنداشته اند. لذا گفته اند: با نگاهی به متنهای فارسی و عربی این دو کتاب به خوبی می توان دریافت که هیچ عبارتی یافت نمی شود که بتوان آن را ترجمة عبارات عربی طبری پنداشت. در این باره، ر.ک: آذرتاش، تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (ترجمه های قرانی) ص۶۲-۴۹، تهران: انتشارات سروش، چاپ اول، ۱۳۷۵٫
جمعه ، ۱۳فروردین۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اطلاعات]
[مشاهده در: www.ettelaat.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]
-
گوناگون
پربازدیدترینها