تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835520589
یادمان تلخ خاقانی از ری / دکتر میرجلال الدین کزازی
واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ امروز: دومین نشست از مجموعه درس گفتارهایی درباره خاقانی با سخنرانی دکتر کزازی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.به گزارش فرهنگ امروز به نقل از روزنامه اطلاعات؛ دومین نشست از مجموعه درس گفتارهایی درباره خاقانی با سخنرانی دکتر کزازی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. در این جلسه استاد در ادامه بحث جلسه نخست به زندگی خاقانی، آثار خاقانی، پیوند وی با شاعران همدوره خود پرداخت. نکته جانبی این بحث، سفر به ری یا تهران امروز است و گزارشی از آب و هوای بد ری که به به بیماری شاعر نازک طبع شروان انجامید. گویی هوای بد تهران سخن تازه ای نیست و از دیرباز مردم این نواحی با آن دست به گریبان بوده اند و همین از لحاظ تاریخ هواشناسی یک منطقه حائز اهمیت بسیار است. خویشان و وابستگان خاقانی سخن ما درباره خانواده خاقانی بود و کسانی که او پیوندی نزدیک با آنان داشته است. یک تن دیگر که می سزد سخت کوتاه یادی از او برود، زیرا در زندگانی و سرنوشت خاقانی کارکردی باریک و بهره ای بسیار داشته است، افدرزاده [پسرعموی] او «وحیدالدین»، پورِ «کاف الدین عمر عثمان»، است که خاقانی او را پدر مینوی و فرهنگی خویش می دانسته است. وحیدالدین هم مانند پدر، مردی بود فرهیخته و دانش آموخته. خاقانی او را بسیار گرامی می داشت و بیت هایی پُرشمار در ستایش او یا در سوگ او سروده است. در «تحفه العراقین» هم به فراخی از او سخن گفته است. در آنجا باز نموده است که چگونه وحیدالدین به هنگام خُردی او را در آموختن یاری می رسانیده است: من فایده جوی و او مفیدم عم بوده مدرس، او مُعیدم هنگامی که خبر اندوهبار درگذشت وحیدالدین را هنگامی که او در سفر بوده است، به خاقانی می دهند، چنین سروده است: چون من خطر زدم به عراق از پی وحید جان از بر وحید برآمد بدان خطر آمد به گوش من خبر جان سپردنش جانم ز راه گوش برون شد بدان خبر به هر روی، از خویشان و وابستگان خاقانی درمی گذریم و به زمینه ای دیگر در زندگانی او می پردازیم که همچنان زمینه ای است که در پروردن خاقانی کارساز بوده است، سفرهای خاقانی. سفرهای خاقانی و بازتابش در سروده ها خاقانی سفرهایی چند داشته است. این سفرها در سروده ها و نوشته های او بازتاب یافته اند؛ چرا که سفرهایی بوده است هنگامه ساز که بر خاقانی بسیار کارگر افتاده است. نخستین سفر وی سفری بوده است که به آهنگ دیدار از خانه کعبه آغاز می گیرد و به انجام می رسد. این سفر در میانه سالهای ۴۴۹ یا ۴۵۰ رخ داده است. سفری بوده است که خاقانی در آن در رنج و آزار افتاده است. هنگامی که در این سفر به ری می رسد، شهری که ما امروز آن را به نام تهران می شناسیم (چون با ری کهن درآمیخته و یکی شده است) چندی در آن می ماند، اما برکامه خویش. هم رازیان با او بدان سان که می سزیده است، رفتار نکرده اند، هم چندی را در بستر بیماری و رنجوری می ماند و می گذراند. از این روی همواره یادمانی تلخ از ری و رازیان داشته است و در سروده های خود به نفرین و نکوهش از این دو یاد کرده است. خواست خاقانی این بوده است که اگر بتواند به خراسان هم راهی بجوید؛ اما نمی تواند. در چندین سروده، از آرزوی رفتن به خراسان یاد کرده است. آرزویی که هرگز برآورده نمی شود. اندوهی دیگر که جان خاقانی را در این سفر می گزد، آن بوده است که او را که همچنان بیمار و رنجور و افتاده می آورده اند تا به شروان بازگردد، شبی در بیابان، هنگامی که کاروان آسوده بوده است، ستوری که کتابها و نوشته های خاقانی بر پشت آن نهاده شده بوده است، بند می گسلد و می گریزد. بامدادان هر چه می کوشند آن ستور را بیابند، راه به جایی نمی برند. این دریغ بزرگ که او نوشته های خود را از دست می دهد، همواره دل نازک خاقانی را می آزرده است. بندچامه های بشکوه دومین سفر خاقانی که به آهنگ دیدار از خانه کعبه آغاز می گیرد، در سال ۵۵۱، سفری بوده است که خاقانی در آن کامگار و بختیار می تواند به خواست و آماج خویش برسد و آن را به فرجام بیاورد؛ اما این سفر هم با رخدادهایی بزرگ همراه بوده است. یکی از این رخدادها خشم رفتگی خاقانی است که او را به بند و زندان درمی اندازد. جلال الدین اخستان شروانشاه با این سفر دمساز نبوده است. خاقانی بی دستوری او گام در راه می نهد. روزبانان او را در جایی در نزدیکی شروان می یابند و دربند می کشند و به فرمان شروانشاه چندی را در زندان می گذراند. آن بندچامه های بشکوه چون کوه را خاقانی در زندان سروده است. همانند این بیت: صبحدم چون کِلّه بندد آه دودآسای من چون شفق در خون نشیند چشم شب پالای من خاقانی هنگامی که در بند بوده است با هر چاره و ترفند می کوشیده است که دل شروانشاه را بر خود نرم بگرداند و او را بر سر مِهر بیاورد. یکی از این تلاشها همان است که انگیزه ای می شود در سرودن یکی از پُرآوازه ترین و شگرف ترین چامه های خاقانی، چامه ترسایی: فلک کژ روتر است از خط ترسا مرا دارد مسلسل راهب آسا سرانجام زنی گره از کار فروبسته خاقانی می گشاید. عصمت الدین خواهر شروانشاه نزد برادر پایمرد چامه سرای سترگ می شود. شروانشاه به پاس خواهر، خاقانی را از بند و زندان می رهاند. خاقانی چامه ای بلند در ستایش عصمت الدین سروده است. بیتی هست برخوانده به نظامی گنجوی. من برآنم که این بیت یکی از اندوهگنانه ترین بیت هاست، در سخن پارسی. بیتی که در دریغ خاقانی سروده شده است. نظامی و خاقانی هم روزگار بوده اند و دیدارهایی با هم داشته اند. آن بیت این است: همی گفتم که خاقانی دریغاگوی من باشد دریغا من شدم آخر دریغاگوی خاقانی گمان آمیز است بازخوانی این بیت به نظامی؛ زیرا نظامی گذشته از «پنج گنج»، دیوانی هم دارد که بازخوانده بدوست. در این دیوان چامه ای هست با این پیکره که این بیت می تواند از آن چامه باشد: چراغ دل شب افروز است و چشم عقل نورانی بدین چشم و چراغ آن بهْ که جویی گنج پنهانی این آغازینه آن چامه است. منش، کنش، کردار سخنی کوتاه در منش و کنش خاقانی بر پایه سروده های او نیز بگوییم. من تنها کردار و هنجاری را در زندگانی خاقانی نمونه وار یاد می کنم که او خود از آنها سخن گفته است. او در سروده ای می گوید که گیرم من روزگار را در بینوایی بگذرانم؛ اما نیازهایی هست که ناگزیرم آنها را برآورم. این نیازها را برمی شمارد: ولیکن گرفتم که هرگز نجویم نه ملک و منالی و نه مال و متاعی نه ترکی وثاقی، نه تازی براقی نه رومی بساطی، نه مصری شراعی هم آخر بنگریزد از نقد و جنسی که مستغنی ام دارد از انتجاعی… از پیوند خاقانی با سخنوران هم روزگار وی نیز یاد می توان یاد کرد. خاقانی با دو سخنور هم روزگارش پیوند داشته است. این دو پیوند کارکردی بنیادین در زندگانی و سروده خاقانی داشته است. نخستین، سخنوری است که از این پیش یادی از وی رفت: ابوالعلای گنجه ای. وی هموست که خاقانی پس از آنکه خشمگین و آزرده دل از پدر، خاندان خود را وانهاد، به نزد وی رفت. ابوالعلاء خاقانی نوجوان را بسیار گرامی داشت، او را در پناه مهر و نواخت خویش گرفت. پس از چندی خاقانی را به دربار شروانشاه بُرد. او را با این دربار پیوند داد؛ اما به انگیزه ای که به درستی روشن نیست، این پیوند ِ تنگ، پایدار نماند و این دو دل به یکدیگر چرکین گردانیدند. خاقانی پاس ابوالعلاء را ننهاد؛ مردی که هم برکشنده و استاد او بود و هم خسوره (پدرزن) وی. ابوالعلاء دُخت خود را به زنی به خاقانی داده بود. این دو در سروده هایی زهرآگین و گزنده و ویرانگر یکدیگر را نکوهیدند. خاقانی ابوالعلاء را بسیار زشت نکوهیده است، هم در «تحفه العراقین» و هم در سروده هایی دیگر. اما سخنور دیگر که پیوندی هنگامه خیز و آشوب انگیز و ستیزآمیز با خاقانی داشت، مُجیر بیلقانی است. به درست، مجیر با خاقانی همان کرد که او با ابوالعلای گنجه ای کرده بود. به راستی کیفرگری چون روزگار نیست. از همان دست که می دهیم، از همان دست می ستانیم. آنچه بر دیگران روا می داریم، دیر یا زود برما روا خواهند داشت. همچنان که پیر بلخ فرمود: این جهان کوه است و فعل ما صدا سوی ما آید صداها را ندا مُجیر بیلقانی هم شاگرد خاقانی بود، هم داماد او؛ اما هنگامی که به برنایی رسید و زبان آور شد، نخست تیغ بر استاد و خسوره خویش برکشید: تیغ زبان که زخم آن به زودی درمان نمی شود. مجیر هنگامی که از سوی اتابک ایلدگز که از اتابکان آذربایجان بود چونان بلندپایه ای دیوانی به سپاهان رفت، سپاهانیان او را گرامی نداشتند. مُجیر خشم آگین از سپاهان بازآمد. زبان به نکوهش سپاهانیان گشود. یکی از سخنوران نامبردار آن روزگار در سپاهان، جمال الدین عبدالرزاق سپاهانی است. او پاسخ نکوهش های مجیر را داده است. در سروده ای گفته است: هجو می گویی ای مجیرک هان تا تو را زین حجاب جان چه رسد در سپاهان زبان نهادی، باش تا سرت را از این زیان چه رسد سپس برای آنکه مجیر را خوار بدارد، خاقانی را هم می نکوهد: تیز در ریش خواجه خاقانی تا به تو خام قلتبان چه رسد! خاقانی از این ماجرا، سخت دل آزرده بوده است. *** [در مذمت آب و هوای ری نیک بجاست پایان بخش سخن شیرین استاد کزازی، مروری بر قصیده تلخ خاقانی در نکوهش ری آن روزگارو تهران امروز باشد تا حظ خوانندگان گرامی افزون گردد و دریابند که دست کم از سده ششم، این ناحیت از کشور درگیر چه مشکلی بوده است! بدگویی خاقانی تنها متوجه آب و هواست و نه مردم و باشندگان ری؛ از این روی خود او بارها در سروده زیر نشان می دهد و یادآور می شود که از رازیان جز نیکی ندیده است و خاک را تنها بر سر آب و هوای ری نثار می کند! خاک سیاه بر سر آب و هوای ری دور از مجاوران مکارم نمای ری در خون نشسته ام که چرا خوش نشسته ام این خواندگان خلد به دوزخ سرای ری آن را که تن به اب و هوای ری آورند دل آب و جان هوا شد از آب و هوای ری ری نیک بد، ولیک صدورش عظیم نیک من شاکر صدور و شکایت فزای ری نیک آمدم به ری، بد ری بین به جای من ای کاش دانمی که چه کردم به جای ری عقرب نهند طالع ری، من ندانم آن دانم که عقرب تن من شد لقای ری سرد است زهر عقرب و از بخت من مرا تبهای گرم زاد ز زهر جفای ری ای جان ری فدای تن پاک اصفهان وی خاک اصفهان، حسد توتیای ری از خاص و عام ری همه انصاف دیده ام جوْر من است ز آب و گل جان گزای ری میر من اند و صدر من اند و پناه من سادات ری، ائمة ری، اتقیای ری هم لطف و هم قبول و هم اکرام یافتم ز احرار ری و افاضل ری و اولیای ری از بس مکان که داده و تمکین که کرده اند خشنودم از کیای ری و ازکیای ری چون نیست رخصه سوی خراسان شدن مرا هم بازپس شوم، نکشم پس بلای ری گر بازرفتنم سوی تبریز اجازت است شکرانه گویم از کرم پادشای ری ری در قفای جان من افتاد و من به جهد جان می برم که تیغ اجل در قفای ری دیدم سحرگهی ملک الموت را که پای بی کفش می گریخت ز دست وبای ری گفتم تو نیز؟ گفت: چو ری دست برگشاد بویحیی ضعیف چه باشد به پای ری؟!]
چهارشنبه ، ۱۶دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ امروز]
[مشاهده در: www.farhangemrooz.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 9]
-
گوناگون
پربازدیدترینها