واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه شهروند: | فرشید مقدم سلیمی | دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی| محیط زیست به موضوعی چالش برانگیز تبدیل شده و رویکرد رسانه ها در اهمیت یافتن مسائل محیط زیست و چگونگی مواجهه افکار عمومی و مسئولان با این مسائل تاثیرگذار هستند. یک بررسی درباره نوع مواجهه برخی رسانه ها با مسأله محیط زیست، تأثیر گرایش سیاسی بر این مواجهه را آشکار می سازد. این بررسی نشان می دهد مطالبی که در چهار رسانه منتشر شده تا چه حد تحت تأثیر تمایلات سیاسی آنها بوده است. برای مثال برخی رسانه ها که طی سال های 87 تا 91 منشأ ریزگردها را کشورهای همسایه و شمال آفریقا می دانستند، در سال های 92 و 93 و با تغییر دولت، منشأ ریزگردها را عمدتا داخلی دانسته و درحالی که در سال های قبل دولت های بیگانه، صدام و آمریکا را مسبب ریزگردها معرفی می کردند، در سال های جدید در داخل کشور به دنبال مقصر می گردند و دولت را مورد سوال قرار می دهند. در این متن مهم ترین یافته های آن بررسی بدون تفسیر بیشتر ارایه می شود. این بررسی بر روی چهار رسانه نمونه (روزنامه همشهری، خبرگزاری فارس و سایت های خبری-تحلیلی فرارو و مشرق نیوز) و برای دوره زمانی ابتدای اسفند 87 تا نهم اسفند 93 (زمان انجان تحقیق) انجام شده است. رشد توجه رسانه ها به ریزگردها توجه به پدیده ریزگردها در رسانه های نمونه، طی دوره مورد بررسی رشد کرده است. مثلا در سال 92 در مجموعِ چهار رسانه، تعداد 99 مطلب درباره ریزگردها منتشر شده اما در کمتر از 12ماه سال 93 (1 فروردین تا 9 اسفند 93) تعداد 206 مطلب منتشر شده است. به این ترتیب در این دوره حدودا یک ساله رشد انتشار مطالب 223 درصد بوده است. منشأ و مقصر ریزگردها از سال 89 تا سال 93 این تصور که منشأ ریزگردها داخلی است، به طور مرتب بیشتر شده است. به این صورت که نسبت مطالبی که منشأ ریزگردها را داخلی دانسته اند، در سال 89، 10 درصد کل مطالب، در دو سال بعد 13درصد، در سال 92، 33 درصد و در سال 93برابر با 58 درصد است. بیرونی دانستن عامل ریزگردها در سال های گذشته تا آن جا بوده که رسانه ها از تعبیر «ریزگرد عربی» استفاده می کردند. برای نمونه: فرار و در تاریخ 9/3/91 با تیتر«کسی به فکر ریزگردهای عربی نیست» یا همشهری در تاریخ 3/4/91 با تیتر «مهار ریزگردهای عربی پیشکش؛ جنگل ها را بیابان نکنید.» و یا خبرگزاری فارس در 5/3/91 با تیتر «بارش ریزگردهای عربی در کردستان افزایش یافت» در سال های 90 و 91 مشرق نیوز کشورهای عربی، صدام و آمریکا را مقصر می داند، برای نمونه مشرق نیوز در تاریخ 28/3/90 با تیتر «مقام عراقی: گرد و خاک تقصیر صدام است.» و همان رسانه در 9/7/90 با تیتر «نقش آمریکا در آلودگی هوای ایران». اما در دوره جدید این رسانه ها مقصرِ ریزگردها را در داخل کشور جست وجو می کنند. برای نمونه: فارس در تاریخ 01/12/93 با تیتر «نامه سرگشاده معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست به ابتکار: تقصیر بروز گردوغبار خوزستان را به گردن دیگران نیندازید.» سایت فرار و نیز تا پیش از سال 92 با جریان رسانه ای غالب که مقصر اصلی را عوامل خارجی می دانند، همراه است اما روزنامه همشهری در این دوره ضمن این که به عوامل خارجی ریزگردها اشاره می کند، به عوامل داخلی و نقش بخش های نفت، کشاورزی و نیرو نیز اهمیت می دهد: تیتر همشهری در خردادماه 91: «ریزگرد؛ مخلوق توسعه ناپایدار» یا در دی ماه 92، «سهم مدیریت نادرست منابع آب در بروز ریزگردها». رویکردها و دغدغه های متفاوت در رسانه های بررسی شده چهار رویکرد به ریزگردها قابل شناسایی است: 1) رویکرد حفاظت از محیط زیست، 2) رویکرد اقتصادی، 3) رویکرد حفظ سلامت شهروندان و 4) رویکرد سیاسی. رویکرد محیط زیستی در روزنامه همشهری پررنگ تر است. رویکردهای اقتصادی و سلامت در خبرگزاری فارس طنین بیشتر یافته است. رویکرد سیاسی در مشرق نیوز بیشتر پیگیری شده است. رویکرد این رسانه با مقایسه مطالب آن درباره ریزگردها در سال های 91 و 93 آشکار می شود: مشرق نیوز در تاریخ 22/3/91 با تیتر «معضل ریزگردها و تلاش مسئولان برای حل آن» و در تاریخ 15/5/91 با تیتر «90 درصد آلودگی ها مربوط به خارج از مرزها است» در سال 93، اما همین رسانه در تاریخ 19/6/93 با تیتر «سکوت محیط زیست در برابر گرد و غبار کشنده». جریان های رسانه ای پرصدا و کم صدا بین سال های 87 تا 91 یک جریان رسانه ای اصلی و پرصدا و یک جریان حاشیه ای و کم صدا قابل شناسایی است. در این دوره، بازنماییِ ریزگردها درجریان اصلی، حکایت میهمان خارجیِ ناخوانده ای است که هر از گاه از عراق، عربستان، سوریه یا شمال آفریقا می آید و آسمان و هوای کشور را تار و آلوده می کند. در روزهای «هجوم ریزگردها» محتوای بیشترِ مطالب جریان اصلی، شامل اخبار هواشناسی، خطرها و عواقب ریزگردها برای سلامت مردم به ویژه کودکان و سالمندان و توصیه های مراقبتی برای مردم است و به میزان کمتری نیز به راهکارهای مسئولان برای مبارزه با ریزگردها پرداخته شده است؛ مانند این که دولت آب پاشی می کند، بودجه هایی برای مقابله با ریزگردها تصویب می شود یا دستگاه های تصفیه هوا در جنوبِ کشور کارگذاشته می شود برای نمونه مشرق نیوز (به نقل از واحد مرکزی خبر) در تاریخ 21/3/92 گزارشی با این تیتر «احمدی نژاد: به زودی ریزگردها مهار می شود.» را منتشر کرد. با نگاهی کلان نگر و تاریخی و تحلیلی کلی تر، به عنوان نتیجه این بحث، توصیه ای برای رسانه ها قابل ارایه است. جریانی که در این جا کم صدا نامیدیم، همیشه دارای سیاست محیط زیستی است. بنابراین موضوعات محیط زیستی را به یک معنا فارغ از مسائل سیاسی طرح می کند. در نتیجه اگر دولت یا گروهی، اقدامی به ضرر محیط زیست انجام دهد یا در برابر تخریب محیط زیست منفعل بماند، چنین رسانه ای فارغ از همسویی های سیاسی و جناحی، به نقد اقدام می پردازد. رسانه ای که اقدامات ضدمحیط زیستی دولت مقبولِ خود را نادیده گرفته و مداهنه می کند، چنین می اندیشد که این دولت درمجموع منافع ملی را بیشتر از رقبایش تأمین می کند. پس نباید تضعیف شود یا در مورد یک اقدام خاص می اندیشد که منافع عمومی آن مانند ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی بیشتر از هزینه های محیط زیستی آن است. 20سال پیش یک اقلیتِ درحاشیه، به موضوعات محیط زیستی حساس بود و می توانست اوضاع بحرانی امروزِ محیط زیست را پیش بینی کند. ظهورِ این اقلیت درعرصه رسانه، یک جریان آینده نگر و پیشتاز را نشان می داد. امروز که محیط زیست جایگاه یک مسأله عمومیِ جدی را یافته و در مرکز دغدغه های مردم قرار گرفته است، از عموم رسانه ها انتظار می رود دست کم از عموم مردم عقب نمانند.
پنجشنبه ، ۱۰دی۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه شهروند]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]