واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كتابهايي كه بوي كاغذ نميدهد!
يكي از ملاكهاي توسعه فرهنگي در هر جامعهاي، عادت به مطالعه كردن در آن جامعه است. يكي از دلايل مهم اثرگذار بر عادت به مطالعه و فرهنگ كتابخواني، امكانات و فرصتهايي است كه در اين راستا در يك جامعه ايجاد شده يا رشد داده ميشود
نویسنده : بهنام صدقي
يكي از ملاكهاي توسعه فرهنگي در هر جامعهاي، عادت به مطالعه كردن در آن جامعه است. يكي از دلايل مهم اثرگذار بر عادت به مطالعه و فرهنگ كتابخواني، امكانات و فرصتهايي است كه در اين راستا در يك جامعه ايجاد شده يا رشد داده ميشود. اصولاً ميتوان گفت كه كتاب سنگبناي تمدن بشري است. حتي در عصر حاضر با وجود گستردگي تكنولوژي ارتباطي همچون راديو، تلويزيون، ماهواره، كامپيوتر و اينترنت هنوز هم كتاب وسيلهاي ارزنده و مناسب براي انتقال و گسترش دانش است. جامعهاي كه ميخواهد در پرتو آزادي و آگاهي زندگي كند، بايد نگاه ويژه و ممتازي به مقوله كتاب داشته باشد. كتابها اصيلترين و ماندگارترين منابع مورد استفاده بشر هستند. با توجه به اينكه كتاب و كتابخواني نقش مهمي در بالندگي و شكوفايي جامعه دارد و انس گرفتن با آن به دانايي و توانايي منجر ميشود، بنابراين مقوله كتاب و كتابخواني نيازمند يك بازنگري جدي است. با ورود اينترنت به كشور ما و افزايش كاربران دنياي مجازي، به تدريج حوزههاي گوناگون فرهنگ بالاخص حوزه كتابخواني دچار تغييرات گستردهاي شده است. آمار منتشر شده در ايران نشان ميدهد كه حدود 70 درصد مردم از اينترنت استفاده ميكنند و 40 درصد كاربران در گروه سني 20 تا 29 سال قرار دارند. اينترنت موبايل بيشترين پارامتر اتصال به اينترنت در كشور ما است.
كشور ما از نظر بهرهبرداري از اينترنت از بين 187 كشور جهان، رتبه 87 را دارد كه بر اساس طبقهبندي اتحاديه جهاني مخابرات جزو كشورهاي متوسط به شمار ميرود. اما آيا وجود شبكههاي مجازي ارتباطي ميتوانند به گسترش فرهنگ مطالعه كتاب در كشور كمك كنند يا خير؟
امروزه كانالها و سايتهاي زيادي با هدف كتابخواني شكل گرفتهاند و تلاش ميكنند تا مردم را به خواندن كتاب در موبايل، كامپيوترهاي خانگي يا تبلت ترغيب كنند. اين شبكهها كتابهاي خود را به صورت فايلهاي PDF بارگذاري كرده و در اختيار كاربران قرار ميدهند. ادمينهاي اين كانالهاي تلگرامي ادعا دارند كه دسترسي كاربران به فايلهاي PDF تأثير مثبتي بر سرانه مطالعه كتاب در جامعه داشته و علاوه بر آن تأثير اجتماعي ديگري همچون كم شدن ترافيك صرفهجويي در وقت و انرژي افراد را داراست، اما رسيدن به اين نكته كه اين ادعاها تا چه اندازه صحت و سقم دارد مهم بوده و نيازمند تحقيق و پژوهش بيشتر است. آرزو بلالي، جامعهشناس و داستاننويس در اين باره ميگويد: مسئله حائز اهميت در رابطه با اين امر اينجاست كه ما چگونه به وجود كتابهاي الكترونيكي نگاه كنيم. ابتدا بايد براي خود مشخص كنيم كه آيا كتاب الكترونيكي را جايگزين كتاب كاغذي و سنتي ميدانيم يا مكمل آن؟
اعتراض به جايي نميرسد
اگر پندار ما بر جايگزيني كتاب الكترونيكي باشد، مسائل بسياري به وجود ميآيد كه بايد به آنها پرداخته و آنها را مورد بررسي بيشتري قرار داد. از جمله معضلات مورد بحث اين است كه در اين شبكهها و كانالها گاه كتابهايي منتشر ميشوند كه هنوز به چاپ نرسيده و بدون اجازه مرجع قانوني يا خود نويسنده اقدام به نشر آن در فضاي مجازي ميكنند كه با اعتراض نويسنده رو به رو ميشود. البته شايان ذكر است كه اين اعتراضها به جايي هم نميرسند. در اين راستا ميتوان گفت: تبديل كتابها به نسخههاي الكترونيك بوي كاغذ را از كتابها ميگيرد و انتشار اين كتابها به صورت PDF در سايتها باعث ميشود كه نويسنده و ناشر دچار مشكل شوند. گاه كتابي هزاران بار دانلود ميشود، بيآنكه حق و حقوقي براي نويسنده منظور شود. اين امر ميتواند انگيزه نوشتن و چاپ را براي نويسنده و ناشر كه از اين راه امرار معاش ميكنند، تضعيف كند.
سرقتهاي ادبي
بلالي معتقد است: گاهي با انتشار اين كتب الكترونيك در فضاي مجازي نوعي سرقت ادبي رخ ميدهد. گذشته از مشكل هميشگي نبودن قوانين كپيرايت در ايران مسائل ديگري نيز وجود دارد كه بايد به پنداره جايگزيني كتابهاي ديجيتال با كتابهاي كاغذي به ديده ترديد نگريست. اعضاي كانالها و شبكههاي كتابخواني محدود بوده و متأسفانه طيف وسيعي را در بر نميگيرند و نميتوان اذعان داشت كه مطالعه در اين سايتها امري فراگير و پايدار است. از طرفي عده زيادي از اين كاربران اعلام كردهاند كه فايلهاي كتب را دانلود كردهاند ولي فرصتي براي مطالعه آنها ندارند. خيليها هم ميگويند مطالعه بر سر صفحه مانيتور يا موبايل و تبلت خستهكننده بوده و باعث آزار چشم ميشود. در نهايت آنها كتابهاي كاغذي را ترجيح ميدهند. شايد بتوان نظري نه چندان قطعي ارائه داد كه آنچه در اين بحث مهم است، خوانده شدن اثر و وقت گذاشتن براي مطالعه است. فارغ از اين امر كه اين كتاب روي كاغذ مطالعه ميشود يا صفحه كامپيوتر.
مشكلات ارجاع به اينترنت
به گفته وي، گذشته از اين سايتها و كانالهاي محدود تلگرامي كه مختص كتاب هستند، در ساير شبكهها خيلي به مطالعه پرداخته نميشود و كاربران بيشتر براي تبادل اطلاعات و اخبار و پستهاي سرگرمي و تفريحي از اينترنت استفاده ميكنند و خيلي كم پيش ميآيد كه بحث تخصصي راجع به كتابي خاص به وجود آيد. از سوي ديگر ارجاع به اينترنت به جاي كتابخانهها، مشكلات زيادي را با خود به همراه ميآورد. از جمله اينكه بسياري از اطلاعات و اخبار منتشره در فضاي مجازي، موثق، قابل اطمينان و اتكا نبوده و مأخذ و منابع آن معلوم و مشخص نبوده و نميتوان به عنوان معيار تصميمگيري و مرجع از آن استفاده كرد. غالباً هم مطالبي كه در حوزههاي مختلف در آن منتشر ميشود به روز نبوده و غيرقابل اطمينان است. يك پژوهش درسي، دانشگاهي يا علمي را نميتوان با استناد و ارجاع فقط به اينترنت انجام داد. اين اقدام درج و رواج بيپايه را اشاعه ميدهد اما كتابها به لحاظ داشتن شناسنامه و مراحل قانوني كه براي چاپ طي ميكنند قابل استناد هستند.
اتلاف وقت در وبگرديها
آرزو بلالي، جامعهشناس و داستاننويس در ادامه ميگويد: گاه دانشجويان براي پژوهشها و درسها و همچنين تكاليف دانشگاهي خود، ساعتها از طريق مرور صفحات وب يا اصطلاحاً وبگردي وقت خود را صرف جستوجوي مطالب ميكنند. اين امر باعث ميشود پديده مطالعه عميق و تمركز بر مطلب خوانده شده بسيار كم اتفاق بيفتد و همين طور كپي كردن مطالب بدون بحث و بررسي و به صرف ارجاع به اينترنت باعث ميشود دانشجو بهره علمي و حداقلي نداشته و صرفاً جهت رفع تكليف كار كند. رجوع به كتابخانهها و تورق كتابهاي سيار در يك زمينه خاص ميتواند به بالا رفتن ذخيره دانش دانشجو و تقويت خلاقيت او در جهت استخراج و استنباط و برداشت وي از مطالب خوانده شده كمك كند.
كتابهاي ديجيتال مناسب نيستند
اين كارشناس با بيان اينكه كپي كردن اطلاعات پراكنده در اينترنت يكي از دلايل مهم كاهش مراجعه به كتابخانهها است، اظهار ميكند: گرچه استفاده از كتابهاي ديجيتال و اطلاعات اينترنتي ميتواند تأثير مثبتي بر روند مطالعه داشته باشد ولي هرگز نميتواند جايگزين مناسبي براي كتابهاي كاغذي باشد.
براي يك تحقيق ارجاع صرف و بسنده به اطلاعات اينترنتي در دراز مدت ميتواند منجر به تكرار مطالب تكراري و كپيهاي متعدد شود. اينكه چندين كتاب تورق شده و ماحصل برداشت نوشته شود، بسيار متفاوتتر از كپي كردن از اينترنت است. البته به جز موردي كه ذكر شد، غرق شدن در صفحات كاغذي كتاب يك فرآيند فكري خلاقانه را به وجود ميآورد كه منجر به نوعي انضباط و دقت ذهني ميشود.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۷ آذر ۱۳۹۴ - ۱۶:۱۶
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]