واضح آرشیو وب فارسی:پویش: احمد غلامی *برخی پرسش ها ساده اند، اما پاسخ آنها دشوار است. یکی از این پرسش های ساده، که این روزها از سوی برخی افراد و گروه های سیاسی مطرح می شود این است: «سیدحسن خمینی در انتخابات خبرگان شرکت می کند؟»برخی پرسش ها ساده اند، اما پاسخ آنها دشوار است. یکی از این پرسش های ساده، که این روزها از سوی برخی افراد و گروه های سیاسی مطرح می شود این است: «سیدحسن خمینی در انتخابات خبرگان شرکت می کند؟» این جمله استفهامی بیش از آنکه در انتظار پاسخی باشد، کارش ایجاد طوفان ذهنی در آرایش طیف های سیاسی و مخاطب مستقیم آن است. و این پرسشِ به ظاهر ساده بیش از آنکه استفهامی باشد، ترغیبی است. برای همین کسی در انتظار پاسخ آن نیست. در اغلب رسانه ها نقل قول هایی یافت می شود که از آمدن سید حسن خمینی برای انتخابات خبرگان خبر می دهد. این خبرها یا نقل قول ها برآنند تا نوه امام را ترغیب به تکلیف کنند. اما اینجا پرسش دیگری مطرح می شود: این احساسِ تکلیف، سویه ای حزبی و جناحی دارد یا پروژه ای سیاسی است؟ به بیان دیگر این تئوری «خِرد سیاسی» است که به سیاست نگاهی منفعت طلبانه دارد و هر کنش سیاسی را بر اساس سود و منطق مبادله می سنجد، یا در پی خلق سیاست، توسعه و دموکراسی است و یا هر دو. بی تردید لیبرال ها در پاسخ به این پرسش، گزینه سوم را تأیید می کنند، چون هم دنیا دارد و هم آخرت. «خرد سیاسی» که بر مبنای مبادله-سود شکل می گیرد، ناگزیر منفعتِ دوطرفه را توجیه و تئوریزه می کند. و اینجاست که مفهوم «تکلیف» از پاشنه معنای خود خارج می شود تا در دستگاه «خرد سیاسی» بازتعریف شود. اما تکلیف بیش از آنکه با سازوکار «خرد سیاسی»، همان منطق مبادله ای و سود هم سنخ باشد، از سنخ ازخودگذشتگی، ایثار و مقاومت برای خلق سیاست است. این شکاف در نوع نگاه به سیاستِ دو پروژه یا بهتر است بگوییم دو تفکر سیاسی مجزا است که با یکدیگر همداستان نمی شوند. «خرد سیاسی» می خواهد امر ممکن را به سمت امر واقع سوق دهد؛ یعنی امکانِ موجود در شخصیت سیاسی سیدحسن خمینی را به واقعیت تبدیل کند و آن را تجسد و تعین بخشد. در اینجا از «معنا» خبری نیست. ایده تازه ای از سیدحسن خمینی و به تبع آن ایده ای از سیاست خلق نمی شود، بلکه او وارد دستگاه گفتمانی می شود که سازوکارش از پیش تعیین شده و قوام یافته است، پس ناگزیر با این سازوکار گفتمانی هم پیوند می خورد. اگر این گونه است پس سود آن کجاست؟ از نگاه «خرد سیاسی»، سود صرفاً در نفسِ آمدن است. در ایجاد موج سیاسی تازه در گفتمان رایج، به امید ایجاد فضایی برای تحول. آخر «خرد سیاسی» هر احتمال کوچکی را برای تغییر یا بهبود از دست نمی دهد و درصدد است تا امر ممکنی را واقعیت ببخشد. این تفکر، سیاست را واقعیت یابی امکان های موجود می داند. ساده تر اینکه این دستگاه گفتاری چنین القا می کند که اگر کسی، مثلاً نویسنده نیست، برای آن است که امکانش فراهم نشده و اگر کتاب بخواند و به کارگاه های آموزش داستان نویسی برود، نویسنده بودنش واقعیت پیدا می کند. این طرز نگاه «توان» و خلاقیت را نادیده می گیرد. اما سوژه سیاسی، حتی اگر کار سیاسی نکند، سیاست مدار است، بالقوه سیاسی است و توانِ خلق سیاست دارد. سیدحسن خمینی این گونه است. امر ممکنی نیست که باید واقعیت پیدا کند. او در حقیقت بالقوه ای است که می تواند فعلیت یابد. اگر سیدحسن خمینی در انتخابات آتی مجلس خبرگان حضور پیدا نکند، بالقوه گی اش را از دست نمی دهد. پس نباید بالقوه ای را که می تواند فعلیت پیدا کند و سیاستی را خلق و دگرگونه کند، به امر ممکن و امر واقع تخفیف و تقلیل داد. شاید از منظر «خرد سیاسی» این موضع، نوعی عافیت اندیشی تلقی شود، یا سر باز زدن از نوعی عملگرایی که نوعِ ستایش برانگیز آن در هاشمی رفسنجانی دیده می شود. اما نباید فراموش کرد که عملگرایی هاشمی از جنس «خرد سیاسی» بوده است و ازاین روست که او محبوب احزاب و گروه های سیاسی است، آنها می دانند هاشمی قاعده این شیوه از سیاست ورزی را می داند. هاشمی می داند گروه های سیاسی چرا به او نزدیک یا از او دور می شوند. او در شرایط مقتضی به دوستی کسانی که روزگاری دشمنش بوده اند دست رد نمی زند و از دوری جستن یاران دیروزش نیز خشمگین نمی شود. با مخالفانش ملاقات و مصافحه می کند، اما این ملاقات و مصافحه درصورتی که پشت آن توافقی نباشد، معنایی جز صله رحم ندارد. هاشمی رفسنجانی خود مبدع این دستگاه گفتاری است، از این رو سیاست ورزی در آن برایش بدیهی و جزء لاینفک زندگی سیاسی اش است. او استادِ واقعیت بخشی به امکان های سیاسی موجود در این نظام گفتاری است. اینجا است که انتخاب سیدحسن خمینی برای شرکت در انتخابات خبرگان معنا پیدا می کند. او با این انتخاب؛ آری یا نه گویی، آینده سیاسی خود را رقم می زند. مهم این است که شخصیت سیاسی آدم هایی را که از قوه به فعل درخواهند آمد، آری گفتن به امکان موجود نمی سازد، این جمله کلیدی «ترجیح می دهم که نه» است که به شخصیت سیاسی شکل خواهد بخشد. شرق*
شنبه ، ۱۶آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پویش]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 63]