واضح آرشیو وب فارسی:فارس: یادداشت/ سیدیحیی یثربی
برداشتهای سودمند و زیانآور از رباعیات خیام
رباعیات خیام به اعتقاد عدهای انسان را از خواب غفلت و جزمیت بیدار میکند و به تفکر و تأمل در کائنات و مبدأ و معاد وادار میسازد اما عدهای هم معتقد هستند که این رباعیات رویکردی به شک و نقد دارند.
خبرگزاری فارس ـ یحیی یثربی (چهره ماندگار فلسفه): حجة الحق امام غیاثالدین عمر بن ابراهیم خیامی، معروف به حکیم عمر خیام نیشابوری که در سال 526 قمری در سن 83 سالگی درگذشت، بیتردید یکی از شخصیتهای بزرگ علمی کشور ماست. او از ریاضیدانان بزرگ روزگار خود بود، اما شهرت او بیشتر به خاطر رباعیات اوست که به زبانهای متعدد ترجمه شده است. اکنون پیش از بحث درباره این رباعیات، نمونهای از آنها را میآوریم:
چون عمر بسر رسد چه بغداد و چه بلخ / پیمانه چو پر شود چه شیرین و چه تلخ خوش باش که بعد از من و تو ماه بسی / از سـلخ بـغره آیــد از غـره بـسلخ ** هر چند که رنگ و روی زیباست مرا / چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا
معلوم نشد که در طرب خانه خاک / نقاش ازل بهر چه آراست مرا ** می خور که به زیر گل بسی خواهی خفت / بی مونس و بی رفیق و بی همدم و جفت
زنهار به کس مگو تو این راز نهفت / هر لاله که پژمرد نخواهد بشکفت ** قومی متفکرند اندر ره دین/ قومی به گمان فتاده در راه یقین میترسم از آن که بانگ آید روزی/ کای بیخبران راه نه آنست و نه این یادآور میشود که از نظر اساتید ادبیات، رباعیاتی که از خیام باشند، کمتر از مجموعه رباعیاتی هستند که امروزه به خیام نسبت داده میشوند. نکتهای که دربارهی این رباعیات لازم میدانم تقدیم علاقهمندان وی کنم، آن است که این رباعیات با برداشتهای گوناگون مورد توجه قرار گرفتهاند که برخی از این برداشتها سودمند بوده و برخی از آنها بیارزش و بلکه زیانبارند. اینک به چند مورد از این برداشتهای سودمند و زیانبار اشاره میکنیم: 1- ایجاد شک. رباعیات خیام رویکردی به شک و نقد دارند. این شک و نقد ممکن است به دو گونه مورد بهرهبرداری قرار گیرند: یکی در مسیر لاابالیگری و بیاعتنایی به حلال و حرام و بیتوجهی به زندگی پس از مرگ و بهشت و جهنم. بیتردید چنین برداشتی از رباعیات خیام ارزش علمی ندارد و تنها میتواند عدهای را که ثروت و قدرتی دارند، در پرداختن به لذت و شهوترانی یاری رساند. برداشت دیگر که بسیار ارجمند و سودمند است، آن است که انسان را از خواب غفلت و جزمیت بیدار کند و به تفکر و تأمل در کائنات و در مبدأ و معاد وادار سازد تا انسان بتواند راه درست زندگی را برگزیند و از غفلت و خرافات رهایی یابد. بدیهی است که هر انسانی که بتواند از دست جهل و تعصب رها شود، میتواند با درست اندیشی و تلاش دائمی به راه راست دست یابد و سعادت دنیا و آخرت خود را کسب کند. 2- دعوت به خوشباش و دم غنیمت شمردن. انسان باید دم را غنیمت شمارد و از زندگی لذت ببرد. چنین دعوتی نیز در حد معتدل و در چهارچوب عقل و دین، دعوت بدی نیست. هر انسانی حق دارد از زندگی لذت ببرد و شادمان و آسوده باشد و گرفتار غم و اندوه گذشته و آینده نشود. اما اگر چنین دعوتی همراه با عقل و منطق و تقوا و پروا نباشد، انسان و مخصوصاً طبقات مرفه را اسیر لذت و شهوت خواهد کرد و به دنیا و آخرت آنان آسیب خواهد زد. نه تنها آسیب فردی خواهد داشت، بلکه جامعه را نیز دچار عقبماندگی و زیان خواهد کرد، زیرا رشد و پیشرفت هر جامعهای در گروی دانایی و پرهیزگاری مردم آن جامعه است و دعوت به لذت و خوشباش، مردم جامعه را از کاروان دانش و فضیلت باز میدارد. انتهای پیام/ک
94/02/28 - 12:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]