محبوبترینها
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798768378
دنیای نوجوانی
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
دنیای نوجوانی نويسنده:علی اقلیدینژاد عبور از جادههای پر پیچ و خم زندگی همیشه به آسانی ممکن نیست . و در این میان دوران پرمخاطره نوجوانی از سختترین گذرگاههای مسیر زندگانی به شمار میرود . نوجوانی در واقع برزخی بین کودکی و جوانی است . این دوره آکنده از رفتارهای متناقض، غرایز طوفانوار و تشنج زا میباشد . در عین حال این سنین نوید بخش تولدی دوباره در تمامی عرصههای جسمی، اجتماعی و ارزشی است، همچنین میتوان از این ایام به عنوان «نقطه عطف زندگی» یاد نمود . از همین رواست که روانشناسان نوجوانی را با القاب و عناوینی همچون «دوران منفی» ; «زندگانی تشنجانگیز» ; «دوران طوفان و فشار» ; «تولد جدید» (1) و . . . نام گذاری نمودهاند . نوجوانی و ویژگیها نوجوانی دورانی انتقالی است و مانند هر مرحله انتقالی دچار نوعی ابهام است و همین ابهام باعث نوعی گمگشتگی در نوجوان می‌شود . او در این مرحله نه کودک است و نه بزرگسال . اگر کودکانه رفتار کند مورد سرزنش قرار میگیرد و چنانچه بخواهد همانند بزرگترها عمل نماید، با توجه به عدم تجربه کافی دچار مشکلاتی جدی خواهد شد . این مسئله همراه جهش و تغییرات فیزیکی، عاطفی، جنسی و تغییر در نوع نگرشهای ارزشی - اجتماعی، ویژگیهای متفاوتی را برای نوجوان به دنبال میآورد که در ادامه به برخی از آنها میپردازیم . الف) ویژگیهای عاطفی 1.عدم تعادل و بیثباتی عاطفی: نوجوان به سرعتخشمگین می‌شود و در کنترل رفتار خویش ناموفق عمل میکند . از سوی دیگر حاضر نیستبه سخن و توصیه اطرافیان توجه نماید، اما به زودی پشیمان شده، خود را سرزنش میکند . از خصوصیات برجسته وی در این دوره زود رنجی او است که وابسته به غدد داخلی و ترشحات هرمونی و نوع تربیت و آموزش وی میباشد . 2.گرایش به همسالان: به سوی دوستان و همسالانش گرایش دارد و دایره دوستیهایش را افزایش میدهد . از این رو ارزش بزرگسالان و والدین نزد او رو به کاهش میگذارد و سطح ارتباط او با آنان پایین میآید . در واقع او در این مرحله به سوی استقلال عاطفی گام برمیدارد . 3.انتقاد ناپذیری: نوجوان تحمل شنیدن انتقاد را ندارد، اما به شدت از دیگران انتقاد میکند . او ممکن است انتقاد را تا آنجا ادامه دهد که روابط صمیمانه خویش با والدیناش را به مخاطره بیاندازد . 4.از خود گذشتگی: حس فداکاری در او جلوهگر می‌شود و در برابر ستم میایستد و حاضر نیست در برابر حرف زور ساکتبماند . 5.احساس شخصیت: تلاش میکند به دیگران بقبولاند فردی مستقل و کارآمد است; از این رو از هر نوع بیتوجهی آزرده خاطر می‌شود و به شدت موضعگیری میکند . 6.ناامیدی: در صورت شکست دچار یاس و افسردگی میگردد . در مواقعی به گوشه تنهایی پناه میبرد و در حالتهای افراطی به خاطر فرار از احساس سرشکستگی دستبه بزه و خطا میزند . 7.وضع ظاهری: مقداری از وقتخود را صرف وضعیت ظاهری خود میکند و سعی دارد خود را شخصی آراسته بنمایاند . وی برخلاف دوران کودکی در پوشش و آرایش ظاهر خود سختگیری به خرج میدهد و همین امر سبب درگیری او با مربیان و والدین می‌شود . 8.تخیل: نوجوان در این دوران به خیالپردازی روی میآورد و دنیایی رؤیایی برای خود میسازد . این مسئله گاه آنچنان شدت میگیرد که موجب سرزنش وی از سوی اطرافیان میگردد . 9.آینده: در عین حال نوجوان به سوی آینده نیز نیم نگاهی دارد و نگران سرنوشت تحصیلی، شغلی، اقتصادی، خانوادگی و اخلاقی خویش است . همین مسئله در مواردی وی را دچار پریشانی و اضطراب خاطر مینماید (2) . 10.دوستیها: روان شناسان در این دوران دست کم سه نوع دوستی را بیان میکنند: یکم: دوستیهایی که نوجوان با همجنس و همسال خویش برقرار میکند . این نوع دوستیها با تقدیم هدیه و احساسات پاک به اوج خود میرسد و نوعی انحصارطلبی در آن مشاهده می‌شود . دوم: نوجوان گاه با کودکان خردسال روابط صمیمانه برقرار میسازد و به حمایت از آنها میپردازد . در این گونه موارد از آنجا که احتمال انحرافهای جنسی وجود دارد مناسب استبه دقت این روابط مورد توجه والدین و مربیان قرار گیرد . سوم: در نوع سوم دوستی بین نوجوان و شخص بزرگسالتر رخ میدهد . در این حال شخص بزرگتر طرف اعتماد نوجوان قرار میگیرد، حتی ممکن است این رابطه به ارتباطی تنگاتنگ بدل شود . در این موارد بایستی خانواده و اطرافیان نوجوان بر این نوع دوستی نظارت کاملی را اعمال نمایند و از پاکی و صداقت دوستبزرگسال مطمئن شوند (3) . ب) ویژگیهای اجتماعی با فرا رسیدن ایام نوجوانی دو حس ارزشمند در نوجوان هویدا میگردد . کهلبرگ روانشناس مشهور در همین رابطه میگوید: «نوجوانی مرحلهای انتقالی است که با دو ویژگی کشف خویشتن و هویتیابی و تعالی اجتماعی همراه است . (4) » 1.مشارکت اجتماعی: نوجوان در تلاش استبا قبول مسئولیتها و مشارکت در فعالیتهای جمعی برای خویشتن نوعی نقش و جایگاه اجتماعی تعریف نماید . از این رو به شناخت قوانین و مقررات اجتماعی و بررسی ارزشهای اجتماعی روی میآورد . در این صورت اگر وی از راهنماییهای به جای اطرافیان برخوردار باشد، میتوان از او نقشی فعال و تا حدودی هماهنگ و ارزشمدار انتظار داشت و در غیر این صورت ممکن است این حس به انحرافات اجتماعی بیانجامد . 2.هویتجویی: در سالهای آغازین نوجوانی، پسران و دختران تحت نفوذ همسالان خود قرار دارند و برای ایشان هماهنگی با گروه دوستان بسیار با اهمیت است، اما با گذر این مرحله به تدریج نوجوان در جستجوی هویتخویش برمیآید و به رفتارهایی مستقلانه اقدام میکند . البته باید توجه داشت که ارائه آگاهیهای لازم در زمینههای هویت دینی و ملی میتواند کمک مثبتی به قوام شخصیت نوجوان در این دوران باشد . از سوی دیگر بیتوجهی به این مسئله خطر «بحران هویت» را در پی دارد که عواقب خطرناک و اسف بار آن میتواند تا مدتها دامنگیر شخص و جامعه وی شود . نوجوانی و نیازها شناخت نیازهای نوجوانان و پاسخگویی به آنها از مهمترین وظایف والدین و مربیان میباشد . این نیازها را میتوان به دو دسته نیازهای زیستی و روانی تقسیم نمود . الف) نیازهای زیستی این نیازها شامل نوع تغذیه، خواب، استراحت، فعالیتها و . . . میباشد و با توجه به تغییرات همه جانبه در دوران نوجوانی میتوانند تا حدودی در بهداشت و بهبود وضعیت جسمی و روحی او موثر باشند . ب) نیازهای روانی این دسته از نیازها از دسته نخست مهمتر است; چرا که بیتوجهی به آنها موجب اختلالات شخصیتی و بیماریهای روانی می‌شود . بسیاری از مردم آزاریها، بزهکاریها، افسردگیها، پرخاشگریها و بدبینیها، نتیجه عدم ارضای کافی و به موقع این نوع از نیازها است . از این رو به صورت چکیده و فهرستوار به بررسی این گونه نیازها میپردازیم (5) : 1.محبت جویی: نوجوان علاقهمند است تا دوستبدارد و دوست داشته شود; به تعبیری محبت کند و محبتببیند . به همین خاطر وی در جستجوی محبتبه هر سویی میرود . و در این میان جمع دوستان، خانواده، مدرسه و . . . از جمله کانونهای مورد توجه نوجوان است که میتواند اثرات مثبتیا منفی بر وی برجای گذارد . بر پایه همین نیازها است که برخی نوجوانان به دنبال عدم ارضای این حس به کانونهای منحرف و خارج از خانواده و محیطهای نامطلوب جذب میشوند و در دام آنها گرفتار میشوند . 2.امنیتخواهی: بر خلاف ادعاهایاستقلال طلبانه دوران نوجوانی، وی نیازمند به احساس امنیتخاطر و آرامش بوده، در مواقع اضطراب و هراس همواره در پی یافتن پناهگاه و یارانی است که از او در برابر ناملایمات دفاع نمایند . به همین دلیل وی به گروههای حمایتگر جذب می‌شود، هر چند این گروهها از دیدگاه اجتماع ناپسند جلوه کنند . 3.نیاز به مقبولیت و محبوبیت: در این سنین وی با ورود به جمع همسالان خود تلاش میکند تا با بروز استعدادهایش، طرف توجه آنان واقع گردد . در این سالها او معیارهای گروهی را بر بسیاری از مرزها و معیارهای اجتماعی، مذهبی و خانوادگی ترجیح میدهد . و از آنجا که از مطرود شدن میهراسد، با فعالیتهای گروهی هم سویی و همدلی بیشتری نشان میدهد . امروزه با توجه به گسترش زندگی شهرنشینی و زمانه درهم شکسته شدن صمیمیتها و پراکندگی خانوادهها، مسئله گروهگرایی غالبا به شکلهای منفی جلوهگر می‌شود و موجب پیدایش گروههای هنجارشکن مانند رپ، هوی متال و دهها دسته و گروه کوچک و بزرگ در سطح کشوری یا بین المللی شده است . 4.تشویق و تکریم: نوجوان احترام خواه و تکریمپذیر است . او در برابر همراهی با ارزشهای موجود توقع تشویق و احترام دارد . از سوی دیگر علاقهمند است تنها رفتارهای مسئولانهاش مورد توجه قرار گیرد و از خطاهایش چشم پوشی شود . پاسخگویی به این نیازها ثمرات پرباری در پی دارد که از جمله آنها میتوان به اعتماد به نفس، احساس ارزش، توانایی، موفقیت و شایستگی اشاره نمود . 5.استقلال: بسیاری از نوجوانان از تسلط والدین و مربیان بر رفتارهای خود برمیآشوبند و در صدد کسب استقلال برمیآیند . استقلال اقتصادی و استفاده از آزادیهای فردی و اجتماعی از مهمترین خواستههای ایشان در این دوران است . همین نیاز موجب برخوردها و تنشهایی در روابط نوجوان، والدین و نیروهای اجتماعی می‌شود که میتوان با شکیبایی، پاسخگویی و مهرورزی در تعدیل این خواستها، قدمهای مؤثری برداشت; به گونهای که با جهت دهی این نیاز، آسیبهای این مرحله را به حداقل رساند . 6.نیاز به مذهب و فلسفه زندگی: بیگمان نوجوانی یکی از عقیدتیترین دوران حیات انسان است . نوجوان به دنبال تکیه گاهی روحی میباشد تا به مدد پشتیبانی آن راز وجودی خود و علت هستیاش را دریابد . گاه این روحیه در وی چنان شدت مییابد که به ریاضتهای سخت روی میآورد . او در این مرحله دارای احساسات و عواطف خالصانه و لطیفی می‌شود که کشش و جاذبه آن تمام وجودش را تحت تاثیر قرار میدهد . بر همین اساس است که امیرمؤمنان در نامه خویش به فرزند دلبندش سیر تربیت او را در آغاز بر مبنای آموزشهای مذهبی قرار میدهد و او را برای رویارویی با شبهههای زمانه آماده مینماید و میفرماید: «وان ابتدئک بتعلیم کتاب الله عزوجل وتاویله وشرایع الاسلام واحکامه وحلاله وحرامه لا اجاوز ذلک بک الی غیره، ثم اشفقت ان یلتبس علیک ما اختلف الناس فیه من اهوائهم وآرائهم مثل الذی التبس علیهم فکان احکام ذلک علی ما کرهت من تنبیهک له احب الی من اسلامک الی امر لا آمن علیک به الهلکة; (6) پس در آغاز تربیتت تصمیم گرفتم تا کتاب خدا را به همراه تفسیرش به تو بیاموزم و شریعت اسلام و احکام آن را از حلال و حرام به تو تعلیم دهم و به چیز دیگری نپردازم . پس از آن ترسیدم که مبادا بینشهای منحرف که سبب پراکندگی و شبهه مردم گردیده استبه تو نیز هجوم آورد; از این رو آگاهی تو را از این موارد بر ناراحتی و دغدغهام - از مواجهه تو با این مسائل - ترجیح دادم تا تسلیم هلاکتهای اجتماعی نشوی .» 7. نیاز به رشد و کمال یافتگی: با فرا رسیدن ایام نوجوانی، نوجوانان تمایل دارند استعدادهای خود را شکوفا ساخته از ظرفیتهای خود بیشترین بهره را ببرند (7) . همین حس است که سبب می‌شود آنان بیهیچ هراسی در جادههای سخت زندگی و شرایط دشوار گام نهند و در بسیاری از مواقع قلههای موفقیت را فتح نمایند . نمونه زیبای این کمال یافتگی را که بیشتر ناظر به روحیات ارزشی و حماسی است در دوران دفاع مقدس و حضور حماسی نوجوانان به خوبی میتوان یافت . دوران شکفتن با توجه به آنچه گفته شد میتوان دوران نوجوانی واز پی آن جوانی را دوران شکفتن دانست; دوران طلایی و پر ارزشی که تنها یکبار در زندگی انسان رخ میدهد . سادگی و بیآلایشی این دوران به همراه عشق خالص به رفتارهای والا موقعیتی کم نظیر را فراروی مربیان، مبلغان و والدین پرتلاش و مسئولیتشناس میگذارد که بهره برداری از آن موفقیتهای دراز مدتی را به دنبال میآورد . در واقع این مرحله از زندگی همان دوران قوت و قدرتی است که خداوند در کلام خویش در میانه دو دوره ناتوانی و سستی میآورد و بیشترین تکالیف را برای همین دوران در نظر میگیرد . «الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوة ثم جعل من بعد قوة ضعفا وشیبة» (8) ; «خدا همان کسی است که شما را در حال ضعف آفرید و پس از آن ناتوانی، قوت و توانایی بخشید و بار دیگر پس از توانایی، ضعف و پیری را قرار داد .» نوجوانی و عوامل مشکلزا پس از آشنایی با برخی ویژگیهای نوجوان، مناسب است نیم نگاهی به عوامل مشکلزای این دوران داشته باشیم; چرا که با شناسایی این علتها، مبانی رفتاری نوجوانان مشخص می‌شود و میتوان در مواجهه با آنها روشهای مناسب را برگزید . الف) کشمکش رفتاری: کودک به ناگاه وارد مرحلهای جدید از زندگی می‌شود . وی متوجه تغییراتی در خود میگردد و سطح توقعات اطرافیان را از خود بیشتر میبیند . از سویی در خود کششی اجتنابناپذیر به سوی استقلال مییابد، ولی از دیگر سو نمیتواند از حمایتهای والدین و توجههای بیدردسر دوران کودکی دستبکشد . بر همین اساس دچار کشمکش درونی گشته رفتارهای متفاوتی از خود بروز میدهد . ب) استقلالطلبی: احساس هویت جدید به او این امکان را میدهد که علیه تمامی مراجع وابستگی و قدرت از جمله پدر و مادر سرکشی کند . بحثها و مجادلههای طولانی، موضعگیری در برابر خواست والدین و مربیان، عدم انجام تکالیف و وظایف و در مواردی بزهکاری، از همین مسئله ناشی می‌شود . ج) قدرت تحلیلی: دنیای نوجوانی، دنیایی تحلیلی - انتقادی است . نوجوان در خود توانایی تحلیل مسائل را مییابد . نقاط مثبت و منفی دیگران را میشناسد و الگوهای گذشته خود را به نقد میکشد و اعتماد خود را از ایشان دریغ میدارد . از طرفی احساسات عاطفی نسبتبه بزرگسالان به ویژه پدر، مادر و مربیان محبوب، او را دچار دوسوگرایی و کشمکش عاطفی میکند . د) هدفشناسی: با پدیدار شدن علائم بلوغ جنسی و گسترش تواناییهای فکری - منطقی، فرد نیز دچار تحول جدی می‌شود . وی با پرسشهایی همچون «من کیستم؟» و «هدف من از زندگی چیست؟» روبرو میگردد و ذهن جستجوگر او در پی یافتن پاسخی به این پرسشها است و در تلاش است، تا شخصیتی یکپارچه برای خود بسازد . در این دوره او با سه معیار کلی روبرو است . اول . ارزشهایی که در دوران کودکی به وی ارائه گردیده است و مورد پذیرش والدین او است . دوم . ارزشهای گروه همسالان که همینک با آن درگیر است . سوم . معیارها و ارزشهای اجتماعی، مذهبی و فرهنگی جامعه . در اینجا چنانچه این سه معیار با یکدیگر همخوانی داشته باشند، نوجوان میتواند به آسانی هویتخویش را شکل داده، جایگاه خود را بهبود بخشد; اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که این معیارها با یکدیگر ناهمخوان، متضاد و متعارض باشند و از وی وظایفی ناهماهنگ را درخواست نمایند . در این فرض است که او خود را در گرداب تعارضها، سردرگمی و اضطراب، ناتوان مییابد و برای فرار از این مشکل وحشتزا به هر سویی پناه میبرد . ه) بلوغ جنسی: رشد و نمو غدد داخلی و ترشخ هورمونهای جنسی، نوجوان را در آغاز راهی سخت قرار میدهد . کشش و انگیزهای جدی برای ارتباط با غیر همجنس در او بیدار گردیده است . وی در صدد است این انرژی متراکم را در جایی آزمایش کند; اما از عواقب آن میهراسد . با گسترش تمایلات جنسی، تغییراتی در سازمان جسمی و عضلانی او پدیدار می‌شود و زمینه را برای برخوردهای خشن یا غیر متعارف با دنیای خارج فراهم میسازد . تحمل این مشکلات، فشارهای روحی بسیاری بر وی وارد میکند . این حالتبه ویژه زمانی که نوجوان دچار بلوغ زودرس شده است، مشکلات بیشتری را برای وی ایجاد میکند و او را دچار انحرافاتی از قبیل مقاربت جنسی غیرمتعارف، خودارضایی، همجنسگرایی، حیوان بازی، نظر بازی یا . . . مینماید (9) . و) بیتجربگی: از جمله عللی که ریشه بسیاری از رفتارهای به ظاهر غیر خردمندانه نوجوانان به شمار میرود، بیتجربگی و عدم آمادگی برای برخورد با مسائل و مشکلات است . نوجوان به واسطه عدم آشنایی و تجربه لازم، از حل مشکلات و مسائل ناتوان میماند و در خود احساس عدم شایستگی کرده، دچار خود کم بینی می‌شود . از زاویه دیگر، وجود روحیه عدم وابستگی نمیگذارد وی دستیاری به سوی دیگران دراز کند و این آغاز رفتارهای غیرمعقول او است . ز) پرورش و آموزش: محیطهای تربیتی و آموزشی نیز به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم در شکلدهی رفتارهای نوجوان میتواند مورد توجه قرار گیرد . درگیریهای پدر و مادر با یکدیگر یا فرزندان، محرومیتهای فرهنگی، سختگیری و مراقبتهای بیش از حد یا رهاسازی و آزادیهای نا بهجا، همگی از عوامل مشکلزا برای سلامت دوران نوجوانی است . ح) شکافها و محرومیتها: از دیگر عوامل تاثیرگذار بر کردارهای نوجوانان ساختار و اوضاع و احوال اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه است . محرومیتهای مالی، شکافهای اقتصادی، کمبود امکانات فرهنگی، نبود شرایط مناسب و مساوی برای پیشرفت همگان، نبود اماکن مذهبی و نیروهای کارآمد و . . . از جمله اهرمهای مهم برای ایجاد رفتارهای نامناسب در نوجوان به شمار میرود . مشکلات روحی و ایام نوجوانی تراکم مشکلات بیرونی و فشارهای درونی در دوران بلوغ، نوجوان را دچار تشویش مینماید و سبب تولید اختلالاتی در شخصیت وی می‌شود . نابسامانیهای این دوران به دو دسته زودگذر و عمیق تقسیم میگردد، که دسته اول با گذشت زمان بهبود مییابد . مانند تاثر نوجوان از درگیری با خانواده یا گروه دوستان . اما اختلالات عمیق در لایههای پایین شخصیت وی نفوذ کرده، او را به بیماری دچار میکند . در این بخش مهمترین اختلالات شخصیتی را بیان خواهیم نمود . 1.احساس خود کم بینی نوجوانان گاه به دلیل داشتن کاستیهای بدنی، مشکلات خانوادگی، شکستها، محرومیتها، سرزنش دیگران و تمسخر دوستان و همسالان خود، به عدم اعتماد به نفس دچار میشوند . این احساس حقارت موجب به کار افتادن مکانیزمی دفاعی در آنان می‌شود تا تعادل روانی از دست رفته، بار دیگر بازسازی شود . از اینرو نوجوان برای سرپوش گذاشتن بر روی ناتوانیهایش یا از جمع جدا شده و گوشهگیری اختیار میکند یا برای جبران به خودستایی، دستور به افراد ناتوانتر و زیردست و بدگویی از افراد توانا و بالادستی دست مییازد و در مواردی برای جبران شکستهایش به خشونت، خودآزاری یا دیگرآزاری روی میآورد . روایت زیبای امام هادی علیه السلام را میتوان ترجمان همین مطلب دانست که فرمودند: «من هانت علیه نفسه فلا تامن شره (10) ; از شر آن کس که دچار خود کمبینی است ایمن نباش .» 2.رفتارهای عصبی فشارهای گوناگون، بیماریهای جسمی، نبود تجربه کافی، رفتارهایی عصبی را در نوجوان به دنبال میآورد . جویدن ناخنها، لب گزیدن، بازی با انگشتان، اضطراب از برخورد با دیگران، گریه، فریاد، رفتارهای تهاجمی، زودرنجی و بدبینی، از جمله رفتارهایی است که در این طبقه جای میگیرند . گاه نوجوان برای رهایی از این ناراحتیها، راهی جادههای خلاف می‌شود و به دنبال آرامشی هرچند موقتبه دام مواد مخدر و دامنهای آلوده میافتد . 3.ترس و اضطراب ترس واکنشی طبیعی در برابر یک پدیده واقعی است . از انواع ترس در روزگار نوجوانی می‌شود از این موارد نام برد: ترس از عدم موفقیت در امتحانات، ترس از جدایی والدین، ترس از مشکلات زندگی و ترس از انحرافات اخلاقی و مذهبی . اما اضطراب هیجانی است که در اثر برخورد با یک خطر احتمالی بدون آن که منبع این هیجان مشخص باشد پدید میآید . اضطراب ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه پیدا کند . اضطراب که در واقع همان «دلشوره» عامیانه است، میتواند در صورت ادامه منشاء اختلالات روانی شود (11) . 4.افسردگی از جمله اختلالات رایج در میان نوجوانان افسردگی است . این حالت غالبا با گوشهگیری همراه است و موجب محدود شدن تماسهای اجتماعی، کم رویی افراطی، تردید در رفتارها، کمحرفی و عدم مشارکت میگردد . افسردگی در موارد حاد زمینهساز خودکشی می‌شود . 5.وسواس برخی نوجوانان دارای احساس شک و تردید همیشگی میباشند . افکار مزاحم همواره آنان را آزار میدهد و موجب عدم اطمینان به عمل گذشتهشان می‌شود، به همین خاطر آنان به تکرار آنچه قبلا انجام دادهاند روی میآورند تا از صحت و درستی کارشان مطمئن شوند . به عنوان مثال چند بار دستخود را با صابون میشویند، اما دغدغه انجام درست کار لحظهای آنان را رها نمیکند; از اینرو با دقتی بیش از اندازه آن اعمال را تکرار میکنند . «تحقیقات در زمینه وسواس نشان میدهد، افراد مبتلا به وسواس بیشتر به خانوادههایی تعلق دارند که پدر و مادرهایی سختگیر، کامل طلب، تمیز، دقیق در جزئیات، و بیتحمل در برابر بینظمی دارند . این والدین غالبا آرمانهایی بسیار دست نیافتنی برای فرزند خود در نظر میگیرند و بدون توجه به آمادگی یا توانایی جسمی و روانی او، عقاید خود را با فشار به او تحمیل میکنند . (12) » در هر حال این مشکلات و دیگر مسائل دوران نوجوانی، طبیعتی ناپایدار برای نوجوانان به ارمغان میآورد و این طبیعت متناقض، رفتارهای غیر منسجم و متضاد را به بار میآورد که گاه فرسنگها با شاهراه عقل و خرد فاصله دارد . شاید به همین خاطر است که رسول بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله دوران جوانی را به دور از رفتارهای خردمندانه ارزیابی کرده و فرمودهاند: «الشباب، شعبة من الجنون; (13) جوانی نوعی جنون و از خود بیخودی است .» واکنشهای دفاعی منظور از واکنشهای دفاعی، رفتارهای مشخص و تدافعی است که شخص به صورت ناخودآگاه و به منظور حل مشکلات و عقدههای روانی و برای حفظ تعادل روانی خویش و رهایی از چنگال اضطراب به کار میبرد . نوجوان نیز از این نوع واکنش بیگانه نیست و زمانی که نتواند به نیازهای روانیاش پاسخ مثبت دهد یا دچار اضطراب و تضادهای درونی گردد، به صورت ناآگاهانه سیستمهای دفاعی خود را به کار میاندازد . واکنشهای دفاعی در واقع نوجوان را به نوعی خودفریبی دچار میکند و میان وی و درک واقعیتها فاصله میاندازد . اکنون به برخی از این واکنشها میپردازیم (14) . 1.پرخاشگری در این نوع واکنش شخص محرومیتهای خود را با رفتارهایی خشن و خصمانه جلوهگر میسازد و به اعمال بزهکارانه مانند سرقتیا انحراف جنسی اقدام مینماید . به تعبیری دیگر او میخواهد دیگران نیز تاوان محرومیتهای او را بپردازند و فشارهای او را به نحوی تحمل کنند . 2.انکار در این حالتشخص حقایق نامطلوب را نادیده میگیرد و حقایق را نمیپذیرد و به تفسیری دلخواه از واقعیت دست میزند . البته بدیهی است که انکار واقعیت متفاوت از دروغ است; زیرا دروغگو با آگاهی کامل از واقعیتبه جعل میپردازد اما در اینجا شخص برای فرار از واقعیت، خواهان دریافتحقیقت نیست . 3.خیالگرایی در این واکنش نوجوان به واسطه گریز از شکستها در عالم واقع به دنیای خیال میگریزد و آنچه را به دست نیاورده یا ندارد، در آنجا میسازد . البته تخیل در نوجوان امری طبیعی است اما زیاده روی در آن ممکن استبه شخصیت اجتماعی نوجوان ضربات سنگین وارد نماید . 4.برگشتنوجوان هنگامی که تحت فشار و مؤاخذه قرار میگیرد رفتارهایی از خود بروز میدهد که با سن او تناسب ندارد . در حقیقت او برای کاستن از سطح فشار به دوره کودکی و رفتارهای آن باز میگردد . زیرا وی در آن دوران به خاطر برخی از کارها این چنین مورد توبیخ قرار نمیگرفت . 5.جبران در واکنش جبران، نوجوان برای رهایی از نگرانی، تلاش خود را در زمینههای دیگر به کار میبرد . مثلا وقتی در درس نمرهای نامناسب میگیرد، سعی میکند در ورزش ممتاز شود; اما این واکنش همیشه مثبت نیستبلکه ممکن است نوجوان برای اثبات توانایی خویش به تحقیر و تخریب دیگران نیز دستبزند . 6.توجیه در این بخش فرد برای رفتارهای نابه هنجارش ظاهری منطقی میسازد و به گمان خود عملکردش را درست جلوه میدهد . این مکانیسم موجب می‌شود تا نوجوان از اعتراف به شکستبگریزد و از اشتباه خود درس و عبرت لازم را نگیرد . و بر رفتار ادرستخود پافشاری نماید . 7.همانندسازی این مکانیزم نقش مهمی در شکلدهی شخصیت نوجوان دارد . همانند سازی تا آنجا که مربوط به الگوهای مثبت است مسئلهای شایسته و پسندیده است; اما زمانی که همانند سازی با افراد منحرف صورت پذیرد، این ماجرا بعدی خطرناک به خود میگیرد . البته توجه داشته باشیم که همانندسازی ناخودآگاه است و برخلاف امور تقلیدی، آگاهانه نیست . 8.جابجایی گاه دیده می‌شود نوجوان با خواهر و برادر خود رفتار مناسبی ندارد . در این موارد ممکن است او از مکانیسم جابجایی استفاده کرده باشد . این مکانیسم عبارت است از انتقال افکار، احساس، انرژی روانی و یا حالتهای عاطفی از شخصی یا شیئی به شخص یا شیئی دیگر که به طور ناخودآگاه صورت میگیرد . معمولا واکنشهای نوجوانان از موضوعات پرخطر به موضوعات کم خطرتر منتقل میگردد . به عنوان مثال فرض کنید نوجوان از رفتار والدین خود ناراضی است; اما او نمیتواند نارضایتیاش را از وضع موجود به صورت صریح و آشکار مطرح کند . چون ممکن است عواقب ناگواری برای او به دنبال بیاورد . به همین خاطر خشم خود را متوجه خواهر و برادر کوچکتر خود مینماید . 9.فرافکنی در این واکنش، نوجوان کاستیها، اندیشهها و انگیزههای ناپسند خود را به دیگران نسبت داده، خود را منزه نشان میدهد . به عنوان مثال بجای آنکه بگوید: «من از فلانی بدم میآید» ، میگوید: «فلانی از من بدش میآید» . یا به جای آنکه گناه خود را قبول کند، دیگران را مقصر میداند و تقصیر را متوجه آنان میسازد . رابطه با نوجوان تا کنون درباره برخی ویژگیهای مهم دوران نوجوانی مطالبی مطرح گردید . اهمیت آنچه گذشت از آن جهت است که نوعی بازشناسی آن دوران به حساب میآید و ما را در درک بهتر این دوره یاری میکند . با درک بهتر اندیشهها، رفتارها و ویژگیهای نوجوان، راه برای ارتباط سازنده با او باز خواهد شد . و مربیان و والدین میتوانند نوجوان را در گذری از این دوران انتقالی مدد دهند . ضرورت این مسئله زمانی آشکارتر میگردد که بپذیریم این دوران بهترین زمان تربیت و آموزشهای جدی و انسان ساز است . همانگونه که امیرالمؤمنین علیه السلام در نامه 31 نهج البلاغه به امام حسن علیه السلام اینگونه مینویسند: «فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک ویشتغل لبک; در تربیت تو شتاب نمودم ، پیش از آنکه دلتسخت گردد و خرد و عقلتبه دیگری بگرود .» انتظار از نوجوان این نکته نیز شایسته یادآوری است که، پیش از هر ارتباط مؤثر، لازم است نگاه ما به نوجوان منطقی شود و او را آن گونه که ستبنگریم تا بتوانیم سطح انتظارات خویش را به صورتی مناسب و خالی از زیاده خواهی یا سهلانگاری تنظیم نمائیم . اگرچه مباحث پیشین تا حدودی میتواند در این مرحله ما را یاری رساند اما دریغ است که روایتی همچون گفتار امام سجاد علیه السلام را که میتواند تصویری روشن و شفاف برای ما فراهم آورد، از نظر دور داشت . امام در ضمن نامهای به محمد بن مسلم زهری - که از مردان دانشمند زمان خویش بود; اما گرایش به مال و مقام او را از راه راستیها دور نموده بود - در مقایسهای پندآموز، دوران نوجوانی را این گونه معرفی مینماید: «فاذا کانت الدنیا تبلغ من مثلک هذا المبلغ مع کبر سنک ورسوخ علمک وحضور اجلک، فکیف یسلم الحدث فی سنه، الجاهل فی علمه، المافون فی رایه، المدخول فی عقله; (15) آنگاه که همچون تویی که سالیان دراز زندگی کردهای، علمت ژرف و بسیار و پایان زندگیات نزدیک است، اینچنین به دام دنیا گرفتار میآید [و تا این پایه فرومایه میگردد]، پس چگونه نوجوانی نوخواسته [در برابر گرایشهایش] سالم بماند؟ او که از دانش بیبهره است، بینشش سست و خردش نارسا است .» نوجوانی، دوران لجاجتها و خودسریها است . نوجوان در برابر پند و اندرز میایستد، اما در عین حال پاکی، سادگی و صداقت درخور توجه او، وی را به موجودی دوست داشتنی و آماده کمال تبدیل میکند . وجود او سرزمین بکری است که در دستان باغبانی کارآزموده به گلستانی زیبا و در پناه کشاورزی دانا به زمینی پرثمر تبدیل خواهد شد . و این واگویهای از همان گفتار امیرمؤمنان علیه السلام است که فرمود: «وانما قلب الحدث کالارض الخالیة ما القی فیها من شیء قبلته; (16) قلب نوجوان چونان زمین بکر و دست نخوردهای است که هرچه در آن افکنده شود آن را میپذیرد .» در حقیقت همین طبیعت متضاد است که همچون کورهای شخصیت وی را میگدازد تا حقیقت نوجوان آشکار شود و چون مادهای خام و شکلپذیر به کمال خویش برسد . و در اینجا رسالت عظیم راهبران نوجوان معنا مییابد تا با دستان پرعاطفه، گرم و با محبتخویش به همراه رهتوشه شناخت و شکیبایی در شکل دادن به این شخصیتخام کمال همت را به کار گیرند . توصیههای کارا تمام آنچه تاکنون آمد تاکیدی بر حساسیت دوران نوجوانی بود، اما آنچه بیش از همه مهم است چگونگی ارتباط بین نوجوان و بزرگسال میباشد . در این قسمتبه گونهای چکیده توصیههایی راهگشا برای ارتباط بهتر با نوجوانان ارائه خواهیم داد (17) : 1.زمینههای ارتباطی نوجوانان، غالبا یاتنها بوده، به کارهای خود مشغولاند یا با گروه همسالان و دوستان به سر میبرند . از اینرو ارتباط برقرار کردن با آنها تا حدودی دشوار است . اما اگر بتوان در فعالیتهای مورد علاقه ایشان مانند کوهنوردی، ورزش و دیگر فعالیتها مشارکت کرد، زمینههای ارزشمندی برای ارتباط فراهم خواهد شد . 2.گفتگوهای غیرانتقادی چنانچه زمینههای گفتگو فراهم گشت، نبایستی با مچگیریهای نابجا، نصیحتهای انتقادی و ... این گفتگو و ارتباط را وارد مرحلهای سرد نمود . کمی شکیبایی و زمانشناسی میتواند کمک مؤثری در ارتباطهای بعدی و پندآموزی غیرمستقیم باشد . 3.نگاه مثبت: نوجوان اگر چهگاه مرتکب اشتباهاتی بزرگ می‌شود اما بیتردید گفتار و کردار وی همیشه منفی نیست، بلکه دارای جنبههای مثبتی نیز هست که با تاکید برآنها ضمن تشویق و عمق بخشی به جنبههای مثبت، ارتباطی صمیمانه پدیدار خواهد شد و این آغاز راه تکامل است . 4.پاسخهای مناسب: یکی از علتهای گریز نوجوانان از ارتباط با بزرگسالان، طولانی شدن گفتگوها است . از اینرو بهتر است در پاسخ به خواستیا پرسش آنان زمان به خوبی در نظر گرفته شود و پاسخها از حد نیاز فراتر نرود . 5.پرهیز از تکرار نسنجیده نوجوان ممکن استبارها شاهد تکرار یک مطلب یا پند باشد، توجه داشته باشیم که تکرار یک مسئله همیشه سودمند نیستبویژه زمانی که حالت روزمره به خود بگیرد . 6.پرسشهای راهنما پیش از واکنش در برابر درخواستیا رفتار نوجوان، لازم است در اطراف این واکنش مقداری تفکر کرد . نوجوان گاهی به خاطر بیتجربگی دستبه کارهای ناممکن و نادرست میزند، در این مواقع مناسب استبه جای توصیههای مستقیم، او را با پرسشهای خویش متوجه اشتباهش کنیم . 7.نحوه بیان نوجوانان به دقت نحوه بیان بزرگسالان را مورد توجه قرار میدهند و بر اساس آن به قضاوت و واکنش میپردازند . حالت چهره، نوع گویش، چگونگی پردازش عبارتها و ... از این نمونه میباشد که به نوبه خود میتوانند نقش عمدهای را در ارتباط برعهده گیرند . 8. پالایش گفتار از احساس نوجوان به دلیل تجربه ناکافی و غلبه احساسات گاه در بیان منظور خود با مشکل مواجه می‌شود و مطالب خود را با لحنی غیرمناسب و احساسی بیان میکند . در این مورد پالایش گفتار او از احساسات و نحوه بیانش، ما را به راحتی به مقصود او خواهد رساند . 9.نیازشناسی یکی از بهترین راههای ارتباط با نوجوانان گفتگو درباره نیازهای آنان است . البته باید توجه داشت نوجوانان با یکدیگر تفاوتهای بسیار دارند و همین مسئله بر روی نیازهای آنان نیز تاثیر میگذارد . نوجوان شهری یا روستایی، نوجوان کارگر یا مشغول به تحصیل، نوجوان فقیر و غنی و ... هر کدام نیازمندیهای خاص خود را داشته و به دنبال حل آنها میباشند . بر همین اساس میتوان ضمن شناسایی نیازها و اولویتبندی آنها، ارتباطی سازنده و بازدارنده را سامان داد . گفتار پایانی مطالب گفته شده تنها بخشی از دنیای پیچیده و پر راز و رمز نوجوان است . اگرچه بسیاری از والدین و مربیان این دوران را تجربه نمودهاند، اما با گذشتسالها و ورود به دوران دیگر، بسیاری از مسائل و مشکلات دوران نوجوانی خویش را به فراموشی میسپارند . شاید همین نکته است که مانعی اساسی بین نوجوانان و بزرگسالان پدید میآورد . در هر حال در ارتباط و حل مشکلات نوجوانان دو سلاح مهم شکیبایی و مدارا را هیچگاه نبایست از نظر دور داشت . البته در مواردی نیز با شدت گرفتن بعضی رفتارها یبایستبا طرح موضوع نزد کارشناسان خبره، از آنان یاری گرفت . پینوشت: 1.نک: روانشناسی نوجوانی، بلرو جونز، ترجمه رضا شاپوریان; همچنین «بلوغ» ، موریس دبس، ترجمه حسن صفاری و دنیای نوجوان، محمد رضا شرفی، ص27 . 2.جهت اطلاع بیشتر نک . هلن شاگتر و چنگیز بوئر، مشکلات نوجوانان، و راه حل آنها، ترجمه مجتبی جوادیان، مشهد، دانشسرای عالی . 3.دنیای نوجوان، دکتر محمد رضا شرفی، ص157 . 4. مسائل نوجوانان و جوانان، دکتر محمد خدایاریفرد، ص28، با اندکی تصرف . 5. جهت اطلاع بیشتر از مباحث این بخش مراجعه شود به: ظوابطی، مهدی، مبانی مشکلشناسی کودکی و نوجوانی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1365 . 6.نهج البلاغهنامه 31 . 7.جهت اطلاع نک: ابراهام فرلو، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی: 1367 . 8.روم/54 . 9.نک . روانشناسی و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان، کوچیتکف ولاپیک، ترجمه محمد تقیزاده، انتشارات بنیاد . 10.تحف العقول، ابن شعبه حرانی، تحقیق علی اکبر غفاری، ص483 . 11.مسائل نوجوانان و جوانان، ص72; همچنین ژ، کراز، بیماریهای روانی، ترجمه م . منصور و پ . دادستان، تهران، موسسه مشیری . 12.همان، ص75، با تصرف; همچنین، شاملو، سعید، آسیبشناسی روانی، تهران، انتشارات رشد، 1368 . 13.بحارالانوار، ج21، ص211، الوفاء، بیروت . 14.مطالب این بخش بیشتر به روایت از کتاب «مسائل نوجوانان و جوانان» ، ص77 به بعد نگاشته شده است . 15.تحف العقول، ص277 . 16.نهج البلاغه، نامه 31، ج3، ص40 . 17.جهت کسب اطلاع بیشتر، نک: کلیدهای رفتار با نوجوانان، فونتل دان، ترجمه مسعود حاجیزاده، تهران، صابرین، 1378 . منبع: پایگاه حوزه/خ
#اجتماعی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 2384]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها