واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: صبر و شکیبایی قسمت اول
اشارهزندگی انسان در دنیا، آمیخته با مشکلات عجیبی است که اگر در مقابل آن بایستد و شکیبایی و مقاومت به خرج دهد، به یقین پیروز خواهد شد و اگر نا شکیبایی کند و در برابر حوادث زانو زند، هیچ گاه به مقصد نخواهد رسید. منظور از «صبر» همان استقامت در برابر مشکلات و حوادث گوناگون است که نقطه مقابل آن «جزع»، بیتابی، از دست دادن مقاومت و تسلیم شدن در برابر مشکلات است. علاوه بر زندگی مادی، در زندگی معنوی نیز این مساله وجود دارد. اگر انسان در برابر نفس سرکش و هوا و هوسها و زرق و برق دنیا و جاذبههای گناه ایستادگی نکند و در طریق «معرفة الله» و اطاعت فرمان او با مشکلات نجنگد، هرگز به جایی نمیرسد. از این رو، علمای علم اخلاق، صبر را به سه دسته تقسیم میکنند: 1- صبر بر اطاعت، یعنی شکیبایی در برابر مشکلاتی که در راه اطاعت وجود دارد. 2- صبر بر معصیت، یعنی ایستادگی در برابر انگیزههای نیرومند و محرک گناه. 3- صبر بر مصیبت، یعنی پایداری در برابر حوادث تلخ و ناگوار و عدم برخورد انفعالی و ترک جزع و فزع. «صبر» از مهمترین ارکان ایمان است، امیر مؤمنان علی علیه السلام موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن میدانند در قرآن مجید نیز کمتر موضوعی را مانند صبر مورد تاکید قرار داده است.حدود هفتاد آیه، از صبر سخن به میان آمده که بیش از ده مورد آن به شخص پیغمبر اسلام صلی الله علیه و اله اختصاص دارد. قرآن برای صابران، اجر فراوانی قائل شده، «إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَیْرِ حِسَابٍ »1 و کلید ورود بهشت، صبر و استقامت شمرده شده است، آنجا که میگوید: «فرشتگان بر در بهشت به استقبال میآیند و به آنها میگویند: «سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدار ،سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان،چه نیکو است سر انجام آن سرای جاویدان»2در حدیث معروف نبوی که در بحثهای آینده به آن اشاره خواهد شد، صبر نیمی از ایمان شمرده شده است. با این اشاره به سراغ آیات قرآن میرویم و تعبیرها و تاکیدهای قرآن را در مساله صبر، مورد توجه قرار میدهیم. 1- ...إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ (سوره ص،آیه 44) 2- وَ جَآؤُوا عَلَى قَمِیصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِیلٌ وَاللّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ(سوره یوسف،آیه 18) 3- وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِدْرِیسَ وَ ذَاالْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابِرِینَ (سوره انبیاء،آیه 85) 4- قَالَ إِنَّكَ لَن تَسْتَطِیعَ مَعِیَ صَبْرًا (سوره کهف،آیه 67) 5-... قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ (سوره بقره،آیه 249) 6- فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ كَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَ مَا یُوعَدُونَ لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِّن نَّهَارٍ ... (سوره احقاف،آیه 35) 7- فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِیلًا (سوره معارج،آیه 5) 8- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَ صَابِرُواْ وَ رَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (سوره آل عمران،آیه 200) 9- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ (سوره بقره،آیه 153) 10- قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَیْرِ حِسَابٍ (سوره زمر،آیه 10) 11- سَلاَمٌ عَلَیْكُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ (سوره رعد،آیه 24) 12- أُوْلَئِكَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَ سَلَامًا (فرقان،75) 13- وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ (سوره بقره،آیه 155) 14- ...وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ (سوره عصر،آیه 3) امیر مؤمنان علی علیه السلام موقعیت صبر را در برابر ایمان، همانند موقعیت سر نسبت به بدن میدانند در قرآن مجید نیز کمتر موضوعی را مانند صبر مورد تاکید قرار داده است.ترجمه
1-... ما او (ایوب) را شکیبا یافتیم، چه بنده خوبی که بسیار بازگشت کننده (به سوی خدا) بود.2-و پیراهن یوسف را با خونی دروغین(آغشته ساخته،نزد پدر) آوردند. پدر گفت: «هوسهای نفسانی شما این کار را برایتان آراسته! من صبر جمیل(شکیبایی خالی از ناسپاسی) خواهم داشت، و در برابر آنچه میگویید از خداوند یاری میطلبم!» 3- و اسماعیل و ادریس و ذو الکفل را (به یادآور) که همه از صابران بودند.4-(خضر) گفت: «تو هرگز نمیتوانی با من شکیبایی کنی! (ولی موسی قول داد که شکیبا خواهم بود)5-... (گروهی از بنی اسرائیل) گفتند: «امروز ما توانایی مقابله با «جالوت» و سپاهیان او را نداریم»، اما آنها که به روز رستاخیز ایمان (قوی) داشتند،گفتند: «چه بسیار گروههای کوچکی که به فرمان خدا بر گروههای عظیمی پیروز شدند!» و خداوند(همراه) با صابران(و یار استقامتکنندگان) است.6- (ای پیامبر!) صبر کن، آن گونه که پیامبران «اولو العزم» صبر کردند و برای(عذاب) آنان شتاب مکن! هنگامی که وعدههای(عذاب) را که به آنها داده شده، مشاهده کنند، (احساس میکنند که) گویی فقط ساعتی از یک روز (در دنیا)توقف داشتند! 7- پس «صبر» کن، صبری جمیل و زیبا (خالی از هر گونه ناسپاسی)8- ای کسانی که ایمان آوردهاید! (در برابر مشکلات و مصائب و هوسهای سرکش)استقامت کنید! و در برابر دشمنان(نیز) پایدار باشید و از مرزهای خود مراقبت نمائید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید! 9- ای افرادی که ایمان آوردهاید! از صبر (و استقامت) و نماز، کمک بگیرید، (زیرا) خداوند با صابران است. 10- بگو «ای بندگان من که ایمان آوردهاید از(مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید، برای کسانی که در این دنیا نیکی کردهاند، پاداش نیکی است و زمین خدا وسیع است(اگر تحت فشار سران کفر بودید، مهاجرت کنید) که صابران اجر و پاداش خود را بیحساب دریافت میدارند!»11-(فرشتگان در قیامت به آنان میگویند.) سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان چه نیکوست عاقبت آن سرا(ی جاویدان)!12- (آری) آنها (عبادالرحمن) هستند که درجات عالی بهشت، در برابر شکیبایی و صبرشان به آنان پاداش داده میشود و در آن با تحیت و سلام روبهرو میشوند!13- قطعا همه شما (امت محمد) را با چیزی از ترس، گرسنگی، و خسارت اموال و جانها و میوهها، آزمایش میکنیم، به استقامت کنندگان (در برابر آزمایشها) بشارت (پیروزی و پاداش بزرگ) ده!14- ... آنها که یکدیگر را به حق سفارش کردند، به شکیبایی و استقامت توصیه نمودند! در قسمت آینده و ادامه بحث، به تحلیل و تفسیر آیات یاد شده خواهیم پرداخت. اخلاق در قرآن جلد دوم، آیت الله مكارم شیرازىگروه دین و اندیشه تبیان - حسین عسگری1- سوره زمر، آیه 10. 2- سور رعد، آیه 24
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 293]