واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: صبر و شکیبایی
آنچه گذشت:در قسمتهای گذشته آیات و احادیث صبر و شکیبایی عرضه و تحلیل شد. در ادامه بحث به ثمرات صبوری میپردازیم: آثار و پیامدهاى صبر همان گونه كه در مباحث گذشته اشاره شد،طبیعت زندگى دنیا این است كه با موانع و مشكلات و آفات همراه مىباشد. در مسیر انجام «بایدها» و «نبایدها» اغلب مشكلاتىاست كه اگر انسان از آنها نگذرد،به مقصد نمىرسد. در ضمن همیشه آفات و مصایبى در كمین نعمتهاست كه باعث از دست دادن آنها مىشود، مصایبى در اموال و انفس و عزیزان و دوستان و مواهب دیگر. انسان بدون صبر و استقامت، هم در جهات مثبت به جایى نمىرسد و هم در برابر عوامل منفى و مصائب و آفات قادر به ایستادگى نیست.به همین دلیل،كلید اصلىپیروزىها،صبر و شكیبایى است و از آنجا كه دین مجموعهاى از بایدها و نبایدهاست، اطاعات و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت،بقاء و دوامى ندارد، زیرا طبق بیانگذشته، صبر در برابر ایمان،همانند سر نسبت به بدن است. از این رو، در بعضى از احادیث اسلامى (از جمله حدیثى از امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده، صبر و ظفر، قرین هم شمرده شدهاند كه به واسطه صبر، ظفر مىآید، «الصبر الظفر،صبر مساوىبا پیروزى است!» 1در آیات قرآن نیز شرط مهم پیروزى مجاهدان راه خدا را صبر و شكیبایى شمردهاست: «إِن یَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ وَإِن یَكُن مِّنكُم مِّئَةٌ یَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِینَ كَفَرُواْ ،هر گاه بیست نفر صبور و با استقامت از شما باشد، بر دویست نفر غلبه مىكنند و اگر یكصد نفر باشند بر هزار نفر از كافران پیروز مىگردند.» 2چه نیرویى است كه یك نفر را توانایى مقابله با ده نفر و صد نفر را توانایى مقابله بایك هزار نفر را مىدهد. این نیرو همان صبر و استقامت است كه در آیه به آن تصریحشده است. افراد سست اراده و كم حوصله و كم استقامت، بسیار زود از میدان حوادثمىگریزند،یا در برابر حجم مشكلات زانوا مىزنند. نه دنیا را بدون صبر و استقامت به انسان مىدهند و نه آخرت را، به همین دلیل،اقوام و ملتهایى در جهان پیشرفت دارند كه استقامت بیشترى داشته باشند. در حالات علماى بزرگ-اعم از شخصیتهاى والاى مذهبى كه درهاى علوم را گشودند یا دانشمندان علوم دیگر كه به اختراعات و اكتشافات بزرگى نایل شدند- چیزىكه بیش از هر چیز دیگر مىدرخشد،صبر و استقامت آنها است. گاهى یك دانشمند، براى كشف یك قانون علمى، ناچار است چند سال در كتابخانه یا آزمایشگاه خود بماند تا موفق به كشف آن شود.انسان بدون صبر و استقامت، هم در جهات مثبت به جایى نمىرسد و هم در برابر عوامل منفى و مصائب و آفات قادر به ایستادگى نیست.به همین دلیل،كلید اصلى پیروزىها،صبر و شكیبایى است و از آنجا كه دین مجموعهاى از بایدها و نبایدهاست اطاعات و ترك معاصى، بدون صبر و استقامت،بقاء و دوامى ندارد، زیرا طبق بیان گذشته، صبر در برابر ایمان،همانند سر نسبت به بدن استحدیثى از على علیه السلام نقل شده است: «من ركب مراكب الصبر اهتدى الى میدان النصر، كسى كه بر مركب صبر و شكیبایى سوار شود، به میدان پیروزى پاى مىنهد.» 3باز از همان امام بزرگوار آمده است كه «مفتاح الظفر لزوم الصبر،كلید پیروزى،داشتنصبر و شكیبایى است.» 4
از سوى دیگر، افراد كم صبر و استقامت، بسیار زود آلوده گناه مىشوند، زیرا گناه، جاذبههاى نیرومندى براى نفس سركش انسانى دارد و اگر مقاومت شدیدى در انساننباشد،ایستادگى در برابر آن جاذبهها ممكن نیست. در حدیثى از امام صادق علیه السلام آمده است: «كم من صبر ساعة قد اورثت فرحا طویلا وكم من لذة ساعة قد اورثتحزنا طویلا،بسیار اتفاق افتاده كه یك ساعت صبر و شكیبایى، سبب شادى طولانى شده است، و چه بسیار لذت كوتاهى در یك ساعت،غم و اندوه طولانى به بارآورده است» 5ممكن است در طول زندگى، انسان گرفتار خسارتها و زیانهاى مادى،اجتماعى و یا معنوى شود، مثلا در مورد مرگ نزدیكان باید گفت كه چنان نیست كه دوستان وخویشاوندان همه با هم متولد شوند و همه با هم بمیرند، بعضى زودتر و بعضى دیرتر، چشم از جهان مىپوشند، آنها كه زودتر مىروند،بازماندگان را به داغ و فراق خود مبتلامىسازند. اگر انسان، صبور نباشد، به زودى سلامتش را از دست مىدهد،از همه چیز زندگى مایوس گشته و دست و دلشان از كار مىماند. آرى! این صبر است كه با وجود تمام این حوادث ناگوار،به روح و قلب انسان توانایى ادامه حیات را مىدهد. در روایات سابق، بیان داشتیم كه امام صادق علیه السلام ثواب شكیبایى شیعیان در برابر مصیبها و گرفتارىها را برابر با پاداش هزار شهید دانستند كه این امر نشانگر همین معنى است. خلاصه این كه: در باره اهمیت صبر و نقش آن در پیشبرد دین و دنیا، هر چه بیان شود كم است. به همین دلیل، تعبیرات بسیار بالایى را كه در روایات اسلامى در باره صابران آمده است، نباید مبالغه پنداشت: «انه من صبر نال بصبره درجة الصائم القائم،و درجة الشهید الذى ضرب بسیفه قدام محمد صلى الله علیه و اله، هر كس صبر و شكیبایى كند،به خاطر آن به مقام روزه داران شب زندهدار مىرسد و درجه شهیدى را كه در پیشاپیش پیغمبر اكرم به دفاع پرداخته و شربت شهادت نوشیده است را به دست مىآورد.» 6 به گفته شاعر:كلید صبر كسى را باشد اندر دست هــر آیـنــه در گنــج مـــراد بگشاید به شام تیره محنت بساز و صبر نما كه عاقبت سحر از پرده روى بنماید اخلاق در قرآن جلد دوم، آیت الله مكارم شیرازىگروه دین و اندیشه تبیان 1- غرر الحكم،حدیث213. 2- انفال/ 65. 3- كنز الفوائد،ص 58. 4- غرر الحكم،حدیث9809. 5- بحار الانوار،ج 68،حدیث 45. 6- وسائل الشیعه،ج 11،كتاب الجهاد،ص209،حدیث 5.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 282]