تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833210473
خانواده در تاریخ و پیوند آن با ادبیات كودكان
واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: خانواده مفهومی زیستی و در همین حال جامعه شناختی نیز است. این مفهوم یا پدیده در دوره ای از تاریخ زندگی انسان پدیدار شده است و در گذر سده ها و هزاره ها دگرگونی ها و تحولات عمده ای را از سرگذرانده است.خانواده به گروه یا مجموعه ای از انسان ها می گویند كه در یك فضای زیستی مشترك زندگی می كنند. زندگی در این فضای مشترك كنش هایی را در پی دارد. كنش هایی همانند خوابیدن و آرمیدن، غذا خوردن، پرورش كودكان و فراتر از آن مجموعه ای از كنش ها كه به زندگی معنوی انسان مربوط است. مانند خواندن یا شنیدن و نیایش كردن. داستان خواندن یا داستان شنیدن بخشی از مجموعه كنش هایی است كه انسان ها همواره در زیستگاه خود انجام می داده اند. اما خانواده ای كه امروزه ما در شهرها می بینیم، همان خانواده ای نیست كه پنج هزار سال پیش در گوشه و کنار این زمین زندگی می كرده اند. هنگامی كه ما از خانواده سخن می گوییم، اگر سیر تاریخی آن را آشكار نكنیم، ممكن است، مخاطبان خود را به اشتباه بینداریم. آنچه كه امروزه به ویژه در شهرها از خانواده دیده می شود، خانواده های كوچكی است كه بیشتر در آپارتمان زندگی می كنند و تركیبی از پدر و مادر و فرزندان هستند كه البته از این تركیب می تواند همیشه یك بخش غایب باشد و مفهوم خانواده نیز در جای خود درست باشد. این گونه از خانواده را خانواده هسته ای می نامند. اما كمی كه برگ های تاریخ را به گذشته تر برگردانیم، مفهوم خانواده هسته ای جای خود را به خانواده های گسترده می دهد. در گذشته برپایه روابط خویشاوندی خانواده ها در گروه های بزرگتری زندگی می كردند كه می توانست شامل مادربزرگ ها و پدربزرگ ها و عموها و عمه ها و یا دایی ها و خاله ها به همراه پدرها و مادرها و همه فرزندان آن ها باشد. این گونه از خانواده كه در بخش بزرگی از تاریخ زیسته است، برآیندی از زندگی یكجانشین كشاورزی و دهقانی بوده است. اكنون نیز در روستاها خانواده هایی این چنینی را می توان یافت. اما اگر از این هم دورتر برویم، مفهوم خانواده به تبار و قبیله می رسد. زندگی در گروه های بزرگ از هنگامی كه انسان راه خود را در طبیعت هموار کرد، وجود داشته است. زندگی گروهی انسان های غارنشین، كه شكاف ها و دخمه ها و غارهای طبیعی زیستگاه آن ها بوده است. سرآغاز خانواده انسانی است و این پدیده تا هنگامی كه انسان ها آموختند كه برای خود سرپناهی از سنگ و چوب و گل درست كنند، ادامه یافت. در درازای هزاره ها كه خانواده ها در گروه های بزرگ زندگی می كرده اند، ادبیات كودكان همواره به عنوان بخش اصلی روایت هنری، همزیست خانواده و كودكان بوده است. اما در چند سده اخیر كه در جهان و ایران، با گسترش شهرنشینی مدرن خانواده های بزرگ و گروهی رو به فروپاشی گذاشت، خانواده های هسته ای جایگزین خانواده های بزرگ درون خویشاوندی شد، از این دوره به بعد نقش ادبیات كودكان نیز یا همانند کشورهای پیشرفته اروپایی و امریکایی دگرگون شد و یا همانند کشورهایی چون ایران در ابهام فرو رفت. ادبیات كودكان در خانواده بزرگ و در خانواده هسته ای پیشینه ادبیات كودكان در خانواده های انسانی به كجا می رسد؟ پاسخ به این پرسش آسان نیست، زیرا به سبب اینكه ادبیات كودكان در بخش بزرگی از هستی خود به شكل شفاهی روایت می شده است، سند مكتوبی از نقطه آغاز این پدیده وجود ندارد. اما می توان گفت از هنگامی كه انسان به جادوی زبان فراتر از كاربردهای روزمره پی برد، پدیده ای به نام ادبیات در زندگی اش شكل گرفت. تكرار نخسین واژه های آهنگین در زندگی كودكان كه بن مایه لالایی ها را می سازد از نخستین گونه های ادبیات شفاهی كودكان بوده است. پس از آن ترانه- متل ها كه آمیختی از آهنگ، بازی و روایت داستانی است، پدیدار شد. نمونه بسیار شناخته شده از این روایت ها در زبان فارسی دویدم و دویدم و عمو زنجیر باف است. آنگاه نوبت به افسانه ها می رسد. بی گمان افسانه ها یكی از شگفت ترین پدیده هایی آفریده ذهن آدمی است. نقش افسانه ها در آموزش و پرورش كودكان بسیار گسترده است. اما از نخستین سندهایی كه ثابت می كند ادبیات كودكان و كاركردهای آن در چند هزار سال پیش نیز برای آدمیان شناخته شده بود، نوشتارهای افلاتون فیلسوف برجسته یونانی است. او در كتاب جمهور در پاسخ به جواب پرسش كننده می گوید: پس باید مراقب شاعران قصه پرداز باشیم و قصه های خوب را بگزینیم و افسانه های بد را كنار بگذاریم. سپس باید مادران و دایه ها را با قصه های خوب آشنا سازیم و برآن داریم كه آن ها را به كودكان بگویند و از این راه به روح فرزندان خود خدمتی كنند به مراتب بزرگتر از خدمتی كه با دست های خود برای آسایش تن آن ها می كنند. بیشتر قصه هائی را كه امروز به كودكان می گویند باید موقوف كنیم. دانه های گیاهی ، سالمندان درون این پناهگاه ها کودکان را نگه داری می کرده اند. نگه داری این کودکان بیش از آنکه از راه غل و زنجیر و به بند کشیدن باشد، از راه جادوی زبان صورت می گرفت. آواهای گرم در قالب های ساده کودکان را شیفته و آرام می کرد. هسته های اولیه ادبیات کودکان این آواها و روایت ها بوده است. از دیرگاه تاریخ زنان نقش برجسته ای در گسترش و پیشرفت ادبیات كودكان داشته اند. ریشه های این نقش به ارتباط طبیعی و یا روانی زن و كودك و همچنین نقش او در ساخت خانواده و تقسیم كار برمی گردد. كودك به طور طبیعی در دامن زنان پرورش پیدا می كند. این ارتباط سبب می شود كه زنان بیشترین نقش را نه تنها در ساخت فرایند روانی كودك برعهده داشته باشند، بلكه در زبان آموزی به كودكان نیز نقش برجسته ای برعهده دارند. در نخستین ماه های زندگی، كودك با مادر یا دایه خود در همسانی و همزیستی كامل به سر می برد. هر چه به سن او افزوده می شود، خودآگاهی در او گسترش می یابد. این عامل سبب درك فردیت در كودك می شود. اما كودك خودآگاهی خود را از محیط خانواده به دست می آورد. به همین دلیل رابطه بین او و مادر و یا دایه محوری ترین رابطه در زندگی كودك است. در این مورد ادبیات در ساخت خودآگاهی کودک بسیار تاثیر گذار است، زیرا از همان آغاز شنیدن داستان می آموزد كه دنیاهایی جز دنیای خانه وجود دارد. در هنگامی نیز که ترانه ها را می شنود، با کارکرد متفاوتی از زبان آشنا می شود. زبانی که از روزمرگی دور شده است و به خود زبان و جادوی آن برگشته است. در حقیقت کودک جادوی زبان را از همین ترانه های ساده درك می كند. اما با گذشت زمان هنگامی که ساختار خانه و پناهگاه گسترده تر و پیشرفته تر شد، اجاق بازهم اهمیت خود را به عنوان مایه اصلی زندگی درونی خانواده داشت. این پدیده هم یادآور خوراک و خوراک پزی بودو هم گرما را در فصل سرد به خانه می آورد. کودکان نیز به سبب گرما و خوراک همواره دور و بر اجاق می گشتند. در روزهای سرد پاییز و زمستان كه خانواده در محیط های بسته تر دور هم گرد می آمدند، ارتباط كودك با اعضای خانواده بیشتر می شد. در این میان پیرزنانی كه روزگار ناتوانی را كنار اجاق می گذراندند، ابزار بسیار مناسبی برای سرگرمی و آرامش دهی به کودکان بودند. اصولا" مادر بزرگ ها و زنان پیر خانواده در این تقسیم كار خانوادگی بیشترین بار را در افسانه گویی برای كودكان برعهده داشتند. در این گونه خانواده های بزرگ گاه شمار کودکان به چند ده می رسید، پیرزنان اگرچه از جنبه بدنی ناتوان بودند، اما به عنوان حافظه شفاهی قوم، قبیله و خانواده سنت ها و آداب را به کودکان منتقل می کردند. کار انتقال بیش از همه از راه آموزش غیرمستقیم صورت می گرفت. قصه گویی یکی از موثرترین راه هایی بود که شیوه ها و حکمت زندگی را به کودکان منتقل می کرده است. پیوند کودکان با سالمندان در خانواده بزرگ سبب شد که گونه هایی خاص از ادبیات کودکان همچون ترانه – متل ها و افسانه های با ساختار کوتاه و زبان ساده پدید بیایند. این هماهنگی و همزیستی خانواده بزرگ و ادبیات کودکان در گذر سده ها چنان درهم تنیده شد که نتیجه آن هزاران متل و افسانه گوناگون برجای مانده در فرهنگ شفاهی است. اما چرا مردان حتی سالمندان در قصه گویی برای کودکان کمتر نقش داشتند و از این کار تا آنجا که ممکن بود پرهیز می کردند. در روزگار گذشته مردان بیشتر از همه خود را برای تفسیر اسطوره ها كه روایت های احساسی از رابطه انسان و طبیعت است، شایسته می دانسته اند، به همین ترتیب روایتگری اسطوره ها ، و متون دینی و مذهبی را مردان به خود اختصاص دادند. اینكه چرا زنان كمتر اجازه چنین كارهایی را داشتند،به نقش دوم زن در خانواده برمی گردد. نقشی كه با تفسیرها و تعبیرهای گاه سرزنش بار از وضعیت جسمانی او همراه بوده است. به همین دلیل مردان به قول خودشان روایت آنچه راست بوده است را به خود سپرده و آنچه دروغ بوده یعنی افسانه ها را به زنان سپرده بودند. تفسیر مردانه از این موضوع هرچه که می خواهد باشد، اما تفسیر واقعی این است که ادبیات کودکان در روزگار گذشته و حتی امروزه جنسی بیشتر زنانه دارد. آوای آرام و دلنشین زنانه که برای کودک ایمنی آور است، روایت های کودکانه را همراه با سحر و جادوی زبان می کرد. پدیده ای بدون جایگزین که هیچ چیز دیگری نمی تواند جای آن را بگیرد. با گذشت زمان و دگرگونی در ساخت خانواده های بزرگ و پدیدآمدن خانواده هسته ای، اجاق های سنتی جای خود را به وسایل آشپزی مدرن داد. دیگر کانون گرمی برای گردهم آیی های خانوادگی وجود نداشت. ضرباهنگ زندگی مدرن بسیار شتابان است. فراغتی که انسان سنتی برای خویش قائل بود جای خود را به کار بی پایان در جامعه های صنعتی داد. کوچک شدن واحد خانواده، مادربزرگ ها و پدر بزرگ ها را از دسترسی به نوه ها محروم کرد. همزمان با این تحول نقش سنتی زنان نیز دگرگون شد. کار زنان در محیط بیرون از خانه جایی برای قصه گویی نمی گذاشت. اما در جامعه های پیشرفته با آگاهی از کمبودهایی که ناشی از نبود قصه گویی سنتی در کانون خانواده بود، ادبیات کودکان نوشتاری با نرخی هردم فزاینده رو به رشد گذاشت. کتاب های کودکان از جنبه فرهنگی و اقتصادی از اقلام قابل توجه چنین جامعه هایی به شمار رفت. مدرسه ها دارای کتابخانه هایی با کتاب های متنوع شد. کتابداران یا آموزگاران علاقه مند در زمان های ویژه با کودکان کار می کردند و آن ها را به کتاب خوانی یا کتاب شنیدن جلب می کردند. پدیده ای که متاسفانه در جامعه رو به توسعه دیده نمی شود. در حقیقت کودکی که امروزه در کشورهای در حال توسعه یا کشورهای توسعه یافته به دنیا می آید، در دو فضای فرهنگی متفاوت رشد می کند. کودکان گروه نخست، جدا شده از خانواده های بزرگ و فرهنگ شفاهی ، در خانه ها و یا آپارتمان هایی که بیشتر نیز غیر استاندارد است و از جنبه های گوناگون دارای کمبودهای اساسی است، رشد می کنند، بی آنکه دیگر آوای گرم قصه گو را بشنوند. در این کشورها حتی رادیو و تلویزیون نیز کمتر به مقوله ادبیات کودکان می پردازند. در حالی که در کشورهای توسعه یافته، نه تنها استاندارهای زیستی بسیار پیشرفته است، فضای فرهنگی که در خانواده ها ایجاد شده است، آن ها را به سوی شنیدن یا خوانده قصه ها سوق می دهد. تفاوت هایی که در این دو گروه از کودکان ایجاد شده است، در رشد هوشی، اجتماعی، عاطفی آن ها تاثیراتی عمده گذاشته است. این تفاوت ها بیش از هر عاملی برآمده از توجه دنیای پیشرفته به ابعاد همه جانبه هوش و رشد کودکان است. به این ترتیب خانواده های سنتی در جامعه هایی چون ایران فروپاشیده شدند، اما در عوض آن خانواده هایی که پدیدارشدند، ارتباط معنادار و گسترده ای با ادبیات کودکان نداشتند. منبع کتابک محمدهادی محمدی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 389]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها