انگيزه‌هاي مشترك پكن و اسلام آباد براي اتحاد

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: انگيزه‌هاي مشترك پكن و اسلام آباد براي اتحاد

*اشاره:

سرويس خارجي: آنچه چين و پاكستان را در مقطع حساس كنوني به يكديگر نزديك مي‌كند، احساس مشترك تهديد از جانب آمريكاست. عمليات نظامي آمريكا در افغانستان و پروژه مبارزه با تروريسم، پاي پاكستان را به معركه‌اي بازكردكه به مرور اين كشور را در برابرآمريكا قرارداد و اين تهديد تا به آن حد جدي است كه پاكستان را وادار به ايجاد اتحادي استراتژيك با چين، براي دفع خطرات احتمالي آينده كرد.

در اين بخش از مقاله، خوانندگان گرامي با زمينه‌هاي نزديك شدن پكن و اسلام آباد به يكديگر، بيشتر آشنا مي‌شوند.

***

تاكنون نه فقط پاكستان حاضر نشده مسير تداركاتي ناتو را باز كند بلكه تلاش‌ آمريكايي‌ها براي استفاده از ابزارهاي مختلف براي بازگشايي اين مسير، ناكام مانده است.

در محاسبات سياسي، آمريكا تلاش مي‌كند با نزديكي هر چه بيشتر به هند، پاكستان را به برقراري رابطه و بازگشايي مسير تداركاتي ناتو تحريك كند، اما در مقابل، پاكستان مي‌خواهد با واكنش‌هاي مقتدرانه، استقلال خود در سياست خارجي را به نمايش بگذارد.

براي مثال «شكيل افريدي» پزشك پاكستاني، به جرم ارتباط با سازمان «سيا» براي جمع‌آوري اطلاعات درباره بن لادن به 33 سال زندان محكوم شد؛ موضوعي كه دليل اصلي تهاجم آمريكا به خاك پاكستان براي كشتن اسامه بن لادن را فراهم كرد.

«افريدي» به دليل انجام واكسيناسيون جعلي در «ابيت آباد» به منظور جمع آوري اطلاعات براي سازمان سيا، به خيانت متهم شد.

از اين رو، وي به 30 سال زندان و پرداخت 3500 دلار جريمه محكوم شد كه در صورت نپرداختن جريمه، حكم زندان او به 33 سال افزايش مي‌يابد. به دنبال صدور اين حكم، سناي آمريكا اعلام كرد به ازاي هر سال زندان براي «شكيل افريدي»، آمريكا يك ميليون دلار از كمك‌هاي خود به پاكستان را كاهش خواهد داد.

همچنين با ادامه حملات هواپيماهاي بدون سرنشين آمريكايي به خاك پاكستان، «ظهير‌الاسلام» رئيس سرويس اطلاعاتي پاكستان، سفر خود به آمريكا را به تعويق انداخت و مجلس سناي پاكستان نيز يكي از نمايندگان رابه دليل داشتن تابعيت آمريكايي، اخراج كرد.

او كسي جز «رحمان ملك» وزير كشور پاكستان نبود. در محاسبات نظامي همانطور كه ذكر شد، چين بودجه نظامي گسترده‌اي را براي خود تدارك ديده و پاكستان نيز اخيرا در آزمايش موشك‌هاي بالستيك با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي، بسيار فعال شده است.

شايد اظهارات تند عليه پاكستان در كنگره يا از سوي ديگر مقامات آمريكا در خصوص كاهش كمك مالي، تجزيه بلوچستان و مواردي از اين قبيل، سبب شده پاكستان حد نهايي تهديدات نظامي را ببيند و خود را براي آن آماده كند. پاكستان چندي پيش موشك كوتاه برد زمين به زمين «هاتف ـ 9» موسوم به موشك «نصر» را با موفقيت آزمايش كرد. اين موشك از قابليت حمل هر نوع سلاح از جمله كلاهك هسته‌اي برخوردار بوده و مي‌تواند اهداف را با دقت بالايي هدف قرار دهد.

حدود دو ماه پيش در تاريخ شش ارديبهشت، پاكستان پرتاب موشك بالستيك «هاتف4» را كه قابليت حمل كلاهك هسته‌اي دارد با موفقيت به پايان رساند. موشك «هاتف-4» يك نوع پيشرفته از موشك «شاهين ـ1» است كه قابليت‌هاي بيشتري از نظر تكنيكي و برد دارد.

گفته مي‌شود كه ممكن است اين موشك بتواند اهداف 2500 تا 3000 كيلومتري را هدف قرار دهد. در 21 ارديبهشت نيز پاكستان موشك بالستيك كوتاه برد هاتف ـ 3 (غزنوي) با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي را با موفقيت آزمايش كرد.

در مقابل، هند موشك «آگني ـ 5» را كه قابليت حمل كلاهك هسته‌اي دارد و برد آن 5000 كيلومترتخمين زده مي‌شود، با موفقيت آزمايش كرد.

در محاسبات نظامي «ميت رامني» كانديداي جمهوري خواه انتخابات رياست‌جمهوري 2012 آمريكا، در مبارزات انتخاباتي خود، ضمن انتقاد از سياست‌هاي اين كشور اعلام كرد كه جهان در خطر است و به ارتش آمريكا نياز دارد.

وي اعلام كرد در صورتي كه به عنوان رئيس ‌جمهوري آمريكا برگزيده شود، قدرت ارتش كشورش را در حدي بالا نگه مي‌دارد، به طوري كه با هيچ‌يك از قدرت‌هاي جهان قابل مقايسه نباشد. اما در محاسبات ژئوپلتيك، هند، چين و پاكستان به دنبال حل مشكلات مرزي و

تنش زدايي هستند.

پاكستان و چين روابط بسيار نزديك و عميقي را در يك دهه گذشته تجربه كرده‌اند. براي هر دو كشور محرك‌هاي بسياري براي نزديكي و اتخاذ مواضع مشترك وجود دارد، اما اكنون كه روابط پاكستان و آمريكا در شرايط بسيار ويژه‌اي قرار گرفته است، چين مي‌تواند هم به نفع خود و هم در جهت منافع پاكستان و تحديد مزيت‌هاي استراتژيك آمريكا نقش ويژه‌اي ايفا كند. چين كه همواره پاكستان را در موقعيت‌هاي مختلف حتي در برابر تهديدات نظامي آمريكا حمايت كرده است، با فرستادن وزير خارجه خود به اسلام‌آباد، نشان داد كه بر تداوم اين روند تاكيد دارد.

همانگونه كه ذكر شد، افغانستان و پاكستان در حقيقت نقش مكمل را در استراتژي آسيايي چين ايفا مي‌كنند و پكن در نگاهي كلان‌تر، به منظور مهار نفوذ غرب، به ويژه آمريكا به سمت شرق، در همسويي با راهبرد روسيه ، جنوب و مركز آسيا را سنگر اصلي قرار داده است. اينگونه است كه افغانستان و پاكستان در پيوند با جمهوري‌هاي استقلال‌يافته از شوروي در آسياي مركزي ، نقشي حياتي را در ايجاد سد چين و روسيه مقابل توسعه‌طلبي غرب ايفا مي‌كنند.

به اين ترتيب مي‌توان به ميزان اهميت سازمان همكاري شانگهاي در استراتژي پكن و مسكو براي جلوگيري از تشكيل جهان تك قطبي به محوريت آمريكا پي برد.

سازمان شانگهاي ، همكاري‌هاي چندجانبه امنيتي ‏

پيمان شانگهاي هرچند يك تفاهمنامة همكاري بيشتر اقتصادي و مرزي محسوب مي‌شود، اما انعقاد مجموعه‌اي از توافقنامه‌هاي دوجانبه و چندجانبه امنيتي ميان اعضا، اثر گذاري اين سازمان را براي رفع مسائل و مشكلات منطقه‌اي و حتي بين‌المللي، افزون كرد.‏

پيمان همكاري شانگهاي بيشتر يك تفاهمنامة همكاري اقتصادي و مرزي است كه باعث شده كشورهاي منطقه‌اي اغلب هم مرز، كنار هم قرار گيرند. از طرفي انعقاد توافقنامه‌هاي دوجانبه و چندجانبه امنيتي، تا حدود زيادي اين قابليت را به نهاد يادشده داده تا مسائل منطقه را حل كند كه بدين ترتيب مي‌توان گفت هدف اوليه شكل‌گيري سازمان در سال‌هاي نخست محقق شده است. ‏

چين، روسيه، ازبكستان، تاجيكستان، قرقيزستان و قزاقستان از اعضاي اصلي و ايران، هند، پاكستان و مغولستان از اعضاي ناظر سازمان همكاري شانگهاي هستند. ‏

مسائل امنيتي در آسياي ميانه به ويژه تروريسم، جدايي طلبي و افراطي‌گري دغدغه‌هاي اصلي اين سازمان محسوب مي‌شوند. ‏

‏ ساختار منطقه‌اي ضدتروريسم سازمان همكاري شانگهاي در نشست ژوئن 2004 در شهر تاشكند ازبكستان تهيه و تصويب شد. اين سازمان در سال 2006 اعلام كرد كه براساس مفاد توافقنامه منطقه‌اي، با قاچاق مواد مخدر در طول مرزهاي كشورهاي عضو مبارزه خواهد كرد. ‏

دولت روسيه در آوريل 2006 اعلام كرد كه پيمان همكاري شانگهاي قصد ندارد به سازماني نظامي مشابه پيمان ناتو يا پيمان ورشوي سابق تبديل شود، اما اذعان كرد كه براي مقابله با تهديدهاي روزافزون تروريسم، جدايي‌طلبي و افراطي‌گري، ممكن است نياز به استفاده از نيروهاي ارتش كشورهاي عضو بوجود آيد. ‏

در همين راستا كشورهاي عضو، چندين رزمايش مشترك نظامي به اجرا گذاشتند. اولين مانور نظامي در سال 2003 ميلادي طي دو مرحله در قزاقستان و چين به اجرا درآمد. ‏

در ماه اوت سال 2005 ميلادي رزمايش نظامي بزرگي با شركت چين و روسيه با نام «ماموريت صلح 2005» به اجرا درآمد. اين نخستين رزمايش نظامي مشترك روسيه و چين محسوب مي‌شود. ‏

در پي موفقيت اين رزمايش، مقامات روسي اظهار علاقه كردند كه كشور هند در رزمايش‌هاي مشترك بعدي حضور داشته باشد و سازمان همكاري شانگهاي نقش نظامي نيز در صحنه بين‌المللي ايفا كند. ‏

در پي توافق وزيران دفاع كشورهاي عضو پيمان در آوريل 2006، رزمايش نظامي كشورهاي عضو در سال 2007 با شركت 4000 سرباز ارتش چين در منطقه «چليابينسك» روسيه در اطراف رشته كوه‌هاي «اورال» و مرز جغرافيايي آسيا و اروپا برگزار شد. ‏

منطقه سازمان همكاري شانگهاي از نظر موقعيت ژئوپلتيك و راهبردي، از اهميت زيادي برخوردار است. در آغاز تصور بر اين بود كه اين پيمان صرفاً كوششي از جانب روسيه و چين براي مقابله و جلوگيري از گسترش ناتو به شرق بوده است، اما بيانيه‌هاي اجلاس سران، مواضع سران چين و روسيه و نيز تحولات منطقه پس از وقوع حادثه يازدهم سپتامبر و برجسته‌ شدن تهديد طالبانيسم و القاعده، جهت‌گيري‌هاي ضد تروريستي و ضد افراطي‌گري را نيز در اين سازمان تقويت و تشديد كرد. ‏

در ششمين اجلاس سران كه در روزهاي 14 و 15 ژوئن 2001 در شانگهاي چين تشكيل شد، در خصوص ساختار موجود و توسعه آن، مسائل مهم منطقه‌اي و بين‌المللي و همكاري‌هاي اقتصادي و امنيتي به بحث و تبادل نظر پرداخته شد و اسناد مهمي به امضا رسيد كه مهم‌ترين توافقنامه مبارزه با تروريسم بين‌المللي، افراطي‌گرايي، قاچاق مواد مخدر و سلاح بود. ‏

به دنبال حادثه يازدهم سپتامبر، حمله آمريكا به افغانستان و نيز نگراني از گسترش نفوذ عناصر القاعده و طالبان در آسياي مركزي، اهميت اين منطقه براي غرب به ويژه ايالات متحده آمريكا افزايش يافت و اين كشور با بهره‌گيري از فرصت به دست آمده به تحكيم حضور خود و ايجاد پايگاه‌هاي نظامي در منطقه پرداخت. ‏ كشورهاي عضو سازمان شانگهاي نيز از شرايط به وجود آمده نگران بودند، بنابراين تحولات تازه در چندين اجلاس به موضوع اصلي گفتگوهاي اعضاي سازمان تبديل شد. اما نكته حائز اهميت اين است كه ديدگاه سازمان شانگهاي در مورد افراط‌گرايي و تروريسم، با ديدگاه ايالات متحده آمريكا در اين خصوص داراي تفاوت‌هاي اساسي است. ‏

كشورهاي عضو و ناظر سازمان همكاري شانگهاي، روي هم، نه فقط بزرگ‌ترين توان اقتصادي، نظامي، هسته‌اي و فضايي جهان را دارا هستند، بلكه بيشترين توليدكننده و مصرف‌كننده انرژي در جهان نيز محسوب مي‌شوند. ‏

مساحت كشورهاي عضو (اصلي و ناظر) اين سازمان بيش از 25 ميليون كيلومتر مربع يا يك چهارم سطح خشكي‌هاي زمين است، با اين حال اساسنامه سازمان همكاري شانگهاي بر شفافيت عملكرد و بي‌طرفي نظامي آن تاكيد مي‌كند. عليرغم اين موضوع، شكي نيست كه سازمان همكاري شانگهاي، نقش موازنه دهنده‌اي در صحنه بين المللي به ويژه در مقابل پيمان ناتو و ماجراجويي‌هاي نظامي ايالات متحده آمريكا ايفا مي‌كند. ‏

براي مثال، ايالات متحده آمريكا درخواستي براي عضويت به عنوان عضو ناظر به سازمان همكاري شانگهاي ارائه كرده بود، اما اين درخواست در سال 2005 از طرف سازمان رد شد. ‏

با اين حال، سازمان همكاري شانگهاي در مدت تأسيس خود به دستاوردهاي بزرگ امنيتي دست يافت. اين سازمان درسال‌هاي اخير از آمريكا خواسته است كه پايگاه‌ها و نيروهاي نظامي خود را از خاك تمامي كشورهاي عضو خارج كند. پس از اين درخواست، دولت قرقيزستان رسماً از آمريكا درخواست كرد كه به سرعت برنامه خروج نيروهاي آمريكايي و تعطيلي پايگاه هوايي نظامي ‏«ماناس»‎‏ را فراهم كند. ‏

اجلاس سران سازمان شانگهاي در جولاي 2005 نيز از آمريكا خواست برنامه زمان‌بندي براي خروج از پايگاه‌هاي نظامي آسياي مركزي ارائه دهد. براساس اين درخواست، نيروهاي آمريكايي در پايان سال 2005 پايگاه نظامي «خان‌آباد» ازبكستان را ترك كردند. رسانه‌هاي غربي اين تحول را به مثابه ظهور يك قدرت جديد در اين منطقه تلقي كردند. ‏ در واقع، قرار گرفتن مبارزه با تروريسم، افراط‌گرايي و تجزيه طلبي، در ليست اولويت‌هاي اصلي سازمان شانگهاي، انعكاسي از همين نگراني است. ‏

با اين‌حال، نگراني كشورهاي عضو از تشديد اختلافات مرزي و تحركات نظامي يكديگر، علت اوليه و اساسي شكل‌گيري پيمان شانگهاي به شمار مي‌رفت. ‏ اين نگراني‌ها با انعقاد مجموعه‌اي از توافقنامه‌هاي دو جانبه و چند جانبه، تا حدود زيادي مرتفع شد و به عبارتي هدف اوليه شكل‌گيري سازمان در سال‌هاي اوليه محقق شد. نكته حائز اهميت اين است كه از شش عضو سازمان، چهار عضو يعني روسيه، قزاقستان، قرقيزستان و تاجيكستان، اختلافات اندكي ميان خود داشتند. ‏

به اين ترتيب، چين از طريق توافقات پيمان شانگهاي، حدود 7000 كيلومتر مرز مشترك خود با روسيه و جمهوري‌هاي آسياي مركزي را از هرگونه دل مشغولي و دغدغه امنيتي عمده، رهايي بخشيد. ‏ اگر چه اعضاي سازمان شانگهاي در اغلب اجلاس‌هاي اين سازمان تلاش داشته‌اند كه توجه خود را عمدتاً مسائل منطقه‌‌اي متمركز كنند، اما حضور دو قدرت بزرگ چين و روسيه اجازه نمي‌دهد كه اين سازمان در اندازه‌هاي منطقه‌اي باقي بماند. ‏

پذيرش عضويت سه كشور ايران، هند و پاكستان به صورت ناظر در سازمان شانگهاي، از نقطه ‌نظر همكاري‌هاي منطقه‌اي، توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي اين سازمان را به طور قابل ملاحظه‌اي افزايش مي‌دهد. ‏

ادامه دارد

پنجشنبه|ا|1|ا|تير|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 95]