ايران براي ايجاد پايگاه در قطب جنوب آماده مي‌شود به سوي 90 درجه جنوبي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: ايران براي ايجاد پايگاه در قطب جنوب آماده مي‌شود به سوي 90 درجه جنوبي
جام جم آنلاين: جنوبگان قاره‌اي است كه پيرامون قطب جنوب، زمين را در بر گرفته ‌است. اين قاره كه سال 1820 كشف شده سردترين نقطه كره زمين است و تمام سطح آن با يخ پوشيده شده است.

‌بيشتر ما تنها چيزي كه از اين سرزمين يخ زده و مرموز مي‌شناسيم، ساكن زيبا و استثنايي آن يعني پنگوئن امپراتور است و در واقع اين قاره پهناور براي ما كاملا ناشناخته است. البته نه تنها قطب جنوب بلكه بيش از 90 درصد بستر اقيانوس‌هاي جهان تاكنون ناشناخته باقي مانده است. پيشرفت امكانات و فناوري‌ها در كنار ميل به كشف ناشناخته‌ها باعث شده طي دهه‌هاي اخير سيل گروه‌هاي تحقيقاتي به سوي جنوبگان روان شوند. حقيقت اين است جهان بسرعت درحال تغيير است و مسابقه تنگاتنگي بر سر تصاحب منابع و تامين منافع در ميان مدعيان جهاني در گرفته است. محدوديت منافع كشف شده، مصرف‌كنندگان عمده را به فكر استفاده از منابع جديد در مناطقي انداخته است كه تاكنون درباره آنها كمتر مي‌دانستيم. يكي از اين مناطق بستر اقيانوس‌ها و مناطق دوردستي همچون جنوبگان است.

شروع‌كننده اين رقابت روسيه بود كه سال 2008،پرچم خود را در عمق 4000 متري اقيانوس منجمد شمالي بر بستر دريا نشاند تا ادعاي تسلط بر منابع اين منطقه را با قدرت نشان داده باشد. پس از آن ايالات متحده تلاش خود را براي حضور و اكتشاف در جنوبگان شدت بخشيد. طوري‌ كه علاوه بر ناوگان مجهز يخ شكن خود، شناورهاي تحقيقاتي و لجستيكي بيشتري را از ساير كشورها اجاره كرد.

به اين ترتيب در حالي كه تا قبل از قرن بيستم اين ناحيه اهميتي در سياست بين‌الملل نداشت امروزه مباحث حاكميتي پيرامون آن تشديد شد. برخي كشورها با استناد به زمينه‌هاي تاريخي و جغرافيايي و توسل به مفاهيم حقوقي و توجيه تعادل قوا‌،‌ حضور خويش را بر اين پهنه اعلام كردند تا اين‌كه به دليل تعدد دعاوي و نامشخص بودن وضعيت حقوقي اين بخش از زمين، در سال 1959 معاهده‌اي ميان كشورهاي درگير برقرار شد كه به معاهده جنوبگان معروف است.

تب حضور در قطب جنوب، ايران را هم گرفته است

تب حضور در جنوبگان ميان كشورهاي مختلف جهان از جمله كشورهاي منطقه ما رو به گسترش است، به‌طوري ‌كه در حال حاضر هند، پاكستان و تركيه عضو معاهده جنوبگان هستند وكشورهاي عربي از جمله امارات متحده عربي، قطر، عربستان و كويت نيز در تلاش هستند محققان خود را به اين منطقه اعزام كنند. تاكنون بسياري از كشورهاي جهان در قطب جنوب پايگاه ايجاد كرده‌اند و آخرين كشور مالزي است كه در شهريور امسال به معاهده حقوقي استفاده از اين منطقه پيوسته است.

به اين ترتيب خيلي عجيب نخواهد بود اگر در آينده‌اي نزديك جنوبگان به عنوان يك موضوع عمده در صحنه‌هاي بين‌المللي مطرح شود. با توجه به منابع سرشار اين ناحيه، اهميت راهبردي آن برحاكميت بر نيمكره جنوبي و مسائل علمي بي‌نظير اين محيط، مسوولان و كارشناسان ايراني هم دست به‌كار شده‌اند و طرح تاسيس پايگاه دائمي جمهوري اسلامي ايران در قطب جنوب را تهيه و براي سير مراحل قانوني به مسوولان مربوط ارائه داده‌اند. در صورت ايجاد پايگاه دائمي در قطب جنوب ما مي‌توانيم به 40 كشور عضو معاهده جنوبگان بپيونديم.

آن‌طور كه گفته شده تهيه اين طرح پس از سال‌ها مطالعه مسائل جنوبگان و پيگيري اخبار مرتبط با اين قاره ناشناخته، در پژوهشكده علوم دريايي موسسه ملي اقيانوس شناسي صورت گرفته است. آنچه مهم به نظر مي‌رسد ورود ايران به عرصه مطالعات جنوبگان (قطب جنوب) و گسترش حوزه مطالعات خود به دورترين بخش‌هاي جهان است تا از اين راه منافع كشور بويژه در آينده‌اي نه‌چندان دور تامين شود.

البته به گفته رئيس مركز ملي اقيانوس شناسي،در حال حاضر از نظر قوانين جهاني مجاز به داشتن ايستگاه در قطب جنوب هستيم، اما ممكن است اين اجازه در آينده به ما داده نشود، چرا كه قوانين جهاني دائم در حال تغييرند به طوري كه زماني در شمالگان (قطب شمال) همه كشورها امكان ورود و داشتن ايستگاه را داشتند اما در حال حاضر همه كشورها حق ورود ندارند و حضور در شمالگان محدود به كشورهايي شده است كه در گذشته ايستگاه داشته‌اند.

به اعتقاد وحيد چگيني با توجه به اين‌كه معلوم نيست در آينده اين قوانين پابرجا بمانند طرح استقرار پايگاه تحقيقاتي اقيانوس‌شناسي دائمي ايران تهيه و به دولت تقديم شده است. در اين ميان به نظر مي‌رسد براي رسيدن به اين هدف، طراحي و ساخت كشتي اقيانوس‌پيما مقدمه‌اي براي ورود و ارتقاي جايگاه ايران به عرصه‌هاي اقيانوس‌‌شناسي باشد. به گفته چگيني در حال حاضر تنها مي‌توانيم ساير كشورها را براي حضور در جنوبگان همراهي كنيم، اما چنانچه قصد حضور دائم در قطب جنوب را داريم بايد يك شناور تحقيقاتي داشته باشيم تا ما و تجهيزاتمان را به جنوبگان ببرد.

اقيانوس پيما مقدمه‌اي براي حضور در جنوبگان

طرح ملي تهيه و تجهيز شناور تحقيقاتي اقيانوس‌شناسي سال 88 در معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري به تصويب رسيد و زمان پايان اين پروژه آذرماه سال 90 تعيين شد. اين پروژه كه به كارفرمايي موسسه ملي اقيانوس‌شناسي اجرا مي‌شود با توجه به مرز 3000 كيلومتري آبي كشور با هدف تهيه و تجهيز شناور تحقيقاتي اقيانوس‌پيما و پايگاه مربوط در خشكي، زمينه‌سازي براي حضور در باشگاه اقيانوسي جهان و بهره‌برداري از آن در عرصه‌هاي مختلف علمي و فناورانه مورد تاكيد قرار گرفته است.

چگيني سال گذشته در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره اهميت داشتن كشتي اقيانوس‌پيما گفته بود: اين كشتي به ما فرصت مي‌دهد تجهيزات، امكانات و نيروهايمان را از سطح ملي به سطح بين‌المللي ارتقا دهيم و همكاري كشورهاي پيشرفته را به خود جلب كنيم.

نكته: پيشرفت امكانات و فناوري‌ها در كنار ميل به كشف ناشناخته‌ها باعث شده طي دهه‌هاي اخير سيل گروه‌هاي تحقيقاتي به سوي جنوبگان روان شوند

چگيني تهيه اين اقيانوس‌پيما را براي رسيدن به 2 هدف شناسايي آب‌هاي پيراموني و ورود به باشگاه اقيانوسي جهان ضروري مي‌دانست و حالا كه طرح تاسيس پايگاه دائمي جمهوري اسلامي ايران در جنوبگان مطرح شده چنين كاري را هم پس از طي كردن 6 مرحله عملياتي ممكن مي‌داند. ايجاد مركز ملي تحقيقات جنوبگان، اعزام دانشمندان ايراني به جنوبگان، ساخت تجهيزات پيش ساخته براي استقرار در جنوبگان، ساخت نخستين شناور يخ‌شكن تحقيقاتي ـ لجستيكي، حمل و استقرار نخستين پايگاه تابستاني ايران درجنوبگان و فعاليت دائمي از جمله اين مراحل هستند.

وي با بيان اين‌كه اجراي اين طرح 1100 ميليارد ريال هزينه در بردارد، افزود: در صورت فراهم شدن بودجه و تمهيدات لازم در نحوه تامين شناور يخ شكن اين طرح مي‌تواند در مدت 3 سال انجام شود. از مهم‌ترين دستاوردهاي فناورانه‌اي كه با حضور ايران در جنوبگان حاصل مي‌شود دستيابي به فناوري ساخت كشتي يخ شكن تحقيقاتي ـ پشتيباني، اسكان در شرايط حدي جنوبگان، فناوري حمل و نقل در يخ و برف، فناوري منسوجات و لباس‌هاي قطبي، فناوري حفاري در يخ، فراهم آمدن امكان آزمايش‌هاي فضايي در جنوبگان و در كل جهش در توليد علم و مديريت كارهاي پيچيده است.

منافعي كه در جنوبگان خفته است

يكي از مهم‌ترين دلايل اهميت اين منطقه نقش آن در دفاع استراتژيك كشورها،‌ دسترسي آسان‌تر به ماهواره‌ها و فناوري ضد ماهواره‌هاي نظامي و جاسوسي و مسائل مرتبط با دفاع متعارف است.

جنوبگان ارزش‌استراتژيك زيادي براي ابرقدرت‌هاي جهان دارد و حتي بنا بر برخي اظهارنظرها معاهده جنوبگان سرپوشي براي رسيدن به اهداف نظامي بوده است. اما يكي ديگر از دلايل آشكاري كه‌ كشورهاي ابرقدرت را به سمت قطب جنوب مي‌كشاند تصرف سرزمين‌هاي دور افتاده ‌و متوسل شدن به زور براي اثبات برتري خود است. به همين دليل گفته مي‌شود در آ‌ينده‌اي نه‌چندان دور، يخ‌هاي قطب جنوب ممكن است حرارت درگيري‌هاي شديد را تجربه كند.

اما در كنار منافع مختلف سياسي و نظامي، وجود پتانسيل‌هاي متنوع و گسترده باعث شده توجه كشورها به سمت قطب جنوب جلب شود. به عنوان نمونه بايد گفت جنوبگان داراي بيش از 70 درصد از آب شيرين موجود در جهان به شكل صفحات يخي است.از طرف ديگر با كاهش ذخاير صيد ماهيان و محدوديت‌هاي صيد و مناطق صيادي در جهان،‌ توجه به سوي جنوبگان بيشتر شده است. چراكه بيش از صدگونه از ماهيان اين مناطق مورد استفاده تجاري قرار مي‌گيرند. به همين دليل نگراني از تامين غذا در آ‌ينده و نيز اهميت علوم فناوري زيستي، علوم زيستي و بررسي‌هاي زيست‌شناسي، اين ناحيه را بويژه در دهه‌هاي اخير متمايز كرده است.

در اين ميان جنوبگان بهترين محل براي رصد توفان‌هاي مغناطيسي ناشي از انفجارات سطح خورشيد نيز محسوب مي‌شود. اما اين موضوع تنها دليل توجه ستاره‌شناسان و دوستداران فضا به جنوبگان نيست، چراكه با توجه به شرايط بادخيزي و سرماي وحشتناك اين ناحيه و تشابه نسبي آن با وضعيت مريخ، مطالعه براي چگونگي ساخت لباس فضانوردان و شبيه‌سازي زندگي روي مريخ در اين ناحيه توسط ناسا (سازمان فضايي ايالات متحده‌) ‌صورت مي‌گيرد. اقامت انسان در جنوبگان شباهت بسيار زيادي به اقامت انسان در فضاي ماوراء جو دارد؛ بنابراين بررسي واكنش‌هاي روحي و رفتاري انسان در كاوش‌هاي جنوبگان از مهم‌ترين مسائل مورد بررسي است. همين دليل هم باعث شده فضانوردان آمريكايي قبل از سفر به فضا در پايگاه‌هاي جنوبگان آموزش ببينند. از طرف ديگر بايد قطب جنوب را همچون قاره آمريكا در چند قرن گذشته دانست كه جويندگان طلا از نقاط مختلف جهان به سمت آن هجوم مي‌بردند؛ چراكه برآوردها در خشكي، فلات قاره و بستر عميق آ‌ب‌هاي جنوبگان وجود ذخاير هيدروكربني و بيش از 175 نوع ماده گرانبهاي معدني نظير آهن،‌ زغال سنگ،‌ مس، ‌موليبدن، طلا، نقره، اورانيوم و توريوم را اثبات كرده است.

در نهايت اين‌كه تا سال 2010 سالانه بيش از 21 هزار نفر از اين ناحيه ديدن كرده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود در دهه ‌آينده تا 100 هزار نفر در سال از مناطق يخ زده جنوبگان بازديد كنند. اين به معني يك صنعت چند ميليارد دلاري و سودآوري كلان كشورهايي است كه توانسته‌اند براي سفر گردشگرانشان به قطب جنوب برنامه‌ريزي كنند.

بهاره صفوي / گروه دانش

چهارشنبه|ا|12|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 231]