لرستان پايتخت پلهاي تاريخي ايران

واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: لرستان پايتخت پلهاي تاريخي ايران
استان لرستان با دارا بودن بيش از 60 پل تاريخي حائز لقب پايتخت پلهاي تاريخي ايران است كه اين جاذبه هاي منحصر به فرد در انتظار ثبت جهاني قرار دارند.

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران؛لرستان را مي توان سرزمين پلهاي تاريخي ناميد به طوريكه در اين استان بيش از 63 پل تاريخي وجود دارد. پلهاي تاريخي لرستان كه در مسير راه شاهي هگمتانه به شوش واقع شده اند، از شاهكارهاي معماري پل سازي ايران در زمان ساسانيان و دوران اسلامي به حساب مي آيند.

تعداد زيادي از اين پلهاي حيرت انگيز با طول بيش از 200 متر و چشمه طاق هايي به طول بيش از 30 متر جلوه هايي از فن آوري و معماري پيشينيان خردمند اين ديار را به نمايش گذارده اند.

پل هاي گاوميشان، شاپوري، پل آجري، پلدختر، كلهر، كشكان و شكسته از جمله پلهاي تاريخي لرستان هستند كه بيش از هزار و 400 سال قدمت تاريخي دارند و از معماري و هنر و پل سازي منحصربه فرد برخوردارند.

پل شاپوري، عامل ارتباط لرستان و خوزستان

پل شاپوري يا طاق پل شكسته در قسمت جنوبي شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تيسفون (پايتخت ساسانيان) بوده و احتمالاً جهت توزيع آب نيز مورد بهره برداري قرار مي گرفته است.

طول اين پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است كه از 28چشمه طاق و 27پايه تشكيل شده و سطح هر پايه 61 متر و فاصله بين دو پايه 7.5 متر است.

هم اكنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقي بر اثر عوامل طبيعي تخريب گرديده است. چشمه طاقهاي پل به صورت جناقي ساخته شده و سبك سازي پل در قسمت طولي پل در زير روگذر پل صورت گرفته است و پايه هاي پل و موج شكنهاي آن به صورت لوزي شش ضلعي از سنگ ساخته شده است.

مصالح پل را سنگهاي قلوة رودخانه اي و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از سنگ هاي پاكتراش در قسمت پايه ها استفاده شده است. كف پل سنگ فرش و از نوع سنگ بلوك قرمز است كه در اثر فرسايش آب از صورت كادر بودن خارج شده است.

اين پل عظيم و ديدني مربوط به دوره ساساني و به شماره 1058 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل دختر، اثر ارزنده معماري پيش از اسلام

پلدختر كه از آثار ارزنده معماري پيش از اسلام در لرستان محسوب مي شود در ورودي شهر پلدختر واقع شده است. اين دومين پلي است كه در لرستان بنام "كر و دت" يا پل دختر مشهور است.

هرچند اين بنا در قرن 4 ه.ق.مورد مرمت و تجديدبنا قرار گرفته است اما اصل آن بنا به احتمال قريب به يقين مربوط به دوره ساساني است.

جهت پل شرقي غربي و طول آن 270 متر است. پايه هاي پهن و قطور اين پل كه از سنگهاي پاك تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.

در حال حاضر تنها يك طاق از پل موجود است كه جاده خرم آباد - انديمشك از زير آن مي گذرد. بلنداي اين طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزديك به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد.

درباره وجه تسميه پل برخي آنرا منتسب به ايزدبانو آناهيتا مي دانند.

بي ترديد اين پل اهميت ويژه اي در ارتباط بين مناطق جنوب با غرب و مركز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ايلام راه اصلي شاپور خواست به جندي شاپور شهر قديمي خوزستان (دوره ساساني) به شمار مي رفته است.

اين بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل سي پله، رابط لرستان و ايلام

اين بنا در منطقه سر طرهان شهرستان كوهدشت بر روي رودخانه سيمره در حد فاصل استان لرستان و ايلام واقع شده است.

پل در تنگترين بستر رودخانه سيمره ، در محلي بنام سي پله واقع شده است و اين پل در مسير يكي از راههاي باستاني قرار داشته كه سبب ارتباط كرمانشاهان، ايلام و لرستان (سرطرهان) بوده است.

پل ياد شده داراي 4 چشمه طاق بوده كه اكنون تنها دو چشمه طاق آن باقي است. پهناي هر پايه اين پل 6.5 متر و طول آن 17 متر است. اندازه سنگهايي كه در پايه به كار رفته 60×60×100سانتيمتر و بعضي نيز بزرگترند. روي هر يك از اين سنگها علامت مشخصي كنده شده است.

مصالح بنا از كچ و سنگ است و در آثار مورخان دوره اسلامي اشاره اي به اين پل نشده است. اين پل سترگ از آثار منحصر به فرد دوره ساساني بوده و به شماره 4511 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل گاو ميشان، فاتح رودخانه سيمره

پل گاوميشان در فاصله 30 كيلومتري شهرستان پلدختر و برفراز رودخانه سيمره در حد فاصل استانهاي ايلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال شرقي به جنوب غربي است.

طول اين پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزديك به 8 متر و 20 سانتيمتراست و در حال حاضر داراي 6 چشمه طاق است.

عرض چشمه اصلي اين پل حدود 33 متر و 70 سانتيمتر و مصالح اصلي آن را ملات، آجر و سنگ تشكيل مي دهند. معماري پاتاقها به سبك معماري دوره ساساني است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره هاي صفوي و قاجاري ديده مي شود.

بنا به گفته برخي مورخان نامگذاري اين پل به "گاوميشو" به جهت پرورش گاوميش در منطقه بوده است اما با توجه به اهميت گاو در آيين مهر پرستي ممكن است اين نام از آيين مهرپرستي ماخوذ شده باشد.

اين پل كه از بناهاي عظيم دوره ساساني است به شماره 2222 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل كشكان، مسير راه باستاني شاپور خواست

پل كشكان در بخش چگني برروي رودخانه اي به همين نام و در مسير راه باستاني شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاريخي از آن به عنوان كژكي ياد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هريك از دو چشمه شرقي آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترين قسمت 26 متر و در كوتاهترين قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخريب شده و بقيه هنور سالم هستند .برخي از پايه هاي پل باسنگهاي بزرگ وحجاري شده ساخته شده اند. مواد و مصالح اين بناي سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشكيل شده است.

در كنار اين پل بقاياي سه پل ديگر از دوره هاي گذشته وجود دارد كه با مشخصات پلهاي ساساني قابل مقايسه هستند.

بناي فعلي منسوب به آل حسنويه و مربوط به قرن 4 ه.ق است كه به شماره 355 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد است.

پل صفوي، پلي در مركز شهر تاريخي خرم آباد

پل آجري "گپ" در مركز شهر خرم آباد وبرروي رودخانه گلال واقع شده است. اين پل دو قسمت شرقي و غربي شهر را به هم متصل كرده و داراي 24 چشمه طاق است و طول آن بيش از 350 متر، پنهاي آن 8.5 متر و ارتفاع آن از كف رودخانه تا روگذر پل 8 مترمربع است.

مواد و مصالح آن در قسمت پايه ها از سنگهاي تراشيده شده با ملات آهك و گچ و پايه هاي چشمه طاقها از آجر ساخته شده است. بر سينه شمالي پل كتيبه هاي سنگي نصب شده است كه با حروف مقطعه نوشته شده وبه عنوان طلسم معروف است.

بخش مياني پل و شاه نشين آن شباهت زيادي با شاه نشين پل خواجو در اصفهان دارد كه در اثر سيل تخريب شده و مجددا با سيمان مرمت شده است.

اين اثر ارزشمند در زمان شاه سلطان حسين صفوي ساخته شده و منسوب به حسين خان والي لرستان است و در دوره قاجاريه به پل محسنيه معروف شد.

اين بنا به شماره 2354 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل كلهر، پلي منحصر به فرد در پلدختر

اين پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پايه هاي آن بصورت بيضي شكل است؛ از ويژگي هاي آن مي توان به وجود سكويي در داخل دو پايه اصلي پل نام برد كه اين سكو از 12 پله ساخته شده و كاربرد آن دقيقاً روشن نيست ولي احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.

رنگ ملات پل در قسمت پايه ها متمايل به قرمز رنگ است كه به علت تركيب آن با يك نوع شنهاي قرمز رنگ و همچنين يك نوع گياه به نام تره پي Tarahpey استفاده شده است.

كتيبه اي در قسمت غربي پل بر سينه كوه بالاتر از مسير گذر روي پل به طرف شمال غربي آن به دستور بدر بن حسنويه نوشته شده است و قرينه آن در قسمت جنوب بر سينه كوه وجود داشته كه متأسفانة به علت عمليات راهسازي تخريب گرديده است.

اين پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولي بيشتر قسمتهاي آن مربوط به زمان بدر بن حسنويه ( 374 هـ .ق ) است.

اين بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پلهاي لرستان ثبت جهاني مي شوند

معاون حفظ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان پيش از اين در اين رابطه با اشاره به مصوبه ثبت جهاني پل هاي تاريخي استان لرستان به خبرنگار مهر گفته بود كه در حال حاضر كار مطالعه شش پل تاريخي در لرستان در دست اجراست.

محمد رضا اسدي با اشاره به اينكه اين پل هاي تاريخي شامل پلدختر، پل كشكان، پل شكسته، پل زال، پل كلهر و پل گاوميشان است، خاطرنشان كرد: مطالعه اين تعداد پل تاريخي بيش از 80 درصد پيشرفت دارد.

معاون حفظ ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با اشاره به تعيين حريم 90 درصدي پل هاي تاريخي لرستان خاطرنشان كرد: همچنين طرح مرمتي اين پل هاي تاريخي داراي بيش از 50 درصد پيشرفت فيزيكي است.

وي با بيان اينكه هر ساله كشور ايران تنها سهميه ثبت يك بناي تاريخي را در اختيار دارد، بيان داشت: در اين راستا اولويت با استان هايي است كه بتوانند مدارك مورد نياز را مطلوب تر و سريعتر آماده كنند.

معاون حفظ ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با تاكيد بر حمايت تشكل ها يادآور شد: مسئولين استاني نيز بايد در اين راستا سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري را ياري دهند.

اسدي خاطرنشان كرد: در حال حاضر 60 پل تاريخي در استان لرستان وجود دارد كه از اين تعداد 24 پل قابليت مانور مطالعاتي و گردشگري را دارد.

همچنين رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان نيز در اين رابطه گفت: ثبت جهاني پلهاي تاريخي استان لرستان از جمله مصوبات دور دوم سفر هيئت دولت به اين استان است.

محمد رحمدل با بيان اينكه سالانه يك اثر در فهرست يونسكو به ثبت مي رسد، خاطر نشان كرد: در اولين گام مطالعه و مرمت پلهاي تاريخي لرستان به منظور ثبت در فهرست جهاني در دستور كار قرار گرفته است.

وي خاطر نشان كرد: از مهم ترين ملزومات براي تشكيل پروند ثبتي پل هاي تاريخي لرستان تهيه نقشه هاي فتوگرامتري و اسكن ليزر است كه اميد مي رود نقشه هاي فتوگرامتري و اسكن ليزر پلهاي تاريخي استان لرستان تا پايان سال مالي جاري تهيه شود./س

يکشنبه|ا|2|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]

[مشاهده در: www.yjc.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]