ناكارآمدي تحريم‌ها ؛ چرا و چگونه؟

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: ناكارآمدي تحريم‌ها ؛ چرا و چگونه؟
جام جم آنلاين: سايه سنگين سياست بر اقتصاد در عرصه جهاني همواره با يك واژه در سال‌هاي اخير شناخته شده است و آن هم «تحريم» است، آن هم زماني كه برخي دولت‌ها مي‌خواهند سيطره بين‌المللي خود را حفظ كنند.

پس از آن‌كه مردم مسلمان ايران انقلاب‌كردند و طرحي نو درانداختند روحيه‌‌شان نگذاشت برخي قدرت‌ها سيطره خود را بر آنها تحميل كنند و از آن زمان، غرب و در راس آن، آمريكا همواره با سلاح تحريم در حال مبارزه با ملت شرافتمند ايران بوده است.

مبارزه‌اي كه برخلاف انتظار آمريكا با وجود تحميل برخي فشارها و هزينه‌ها به جاي تسليم و عقب‌ماندگي ايران‌، دستاوردي مهم به نام «خودباوري» و پيشرفت‌ علمي اين كشور انقلابي داشته است.

اولين نمونه تحريم‌هاي ايران پس از انقلاب آن بود كه آمريكا و متحدانش برخي همكاري‌هاي اقتصادي مهم و البته فروش تسليحات به ايران را متوقف كردند.

پس از آن با شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، كشورهاي غربي بخش زيادي از همكاري‌هاي اقتصادي زيربنايي خود با ايران را به بهانه نبود امنيت متوقف كردند.

در سال‌هاي دوران دفاع مقدس براي اولين بار ايران با نبود فروش لوازم يدكي و سلاح‌هاي آمريكايي مواجه شد، اما در عين حال توانست از طرق ديگر بخش قابل توجهي از نيازهاي خود را تامين كند و بخشي از نيازهاي خود را نيز با كمك متخصصان ايراني مونتاژ و توليد كند. در واقع ايران از همان زمان در برابر تحريم‌ها قوي مي‌شد و به نوعي «دورزدن تحريم‌ها» را تجربه مي‌كرد.

معمولا تحريم اقتصادي براي بي‌ثبات‌كردن رژيم سياسي كشور هدف انجام مي‌شود و در واقع برگرفته از تضاد در منافع استراتژيك كشور تحريم‌كننده و كشور هدف است.

از اين رو تحريم اقتصادي براي تغيير رفتار سياسي يا اقتصادي كشور هدف صورت مي‌گيرد كه گاهي در برخي كشورها تاثيرگذار بوده و موجب تغيير رفتار كشور هدف شده است، اما چرا كشورهاي خواهان سلطه همواره از اين رفتار در قبال ايران بهره مي‌گيرند با اين‌كه مقامات ايران همواره تاكيد داشته‌اند اين تحريم‌ها تاثيرگذار نيست و با اندكي گشت و گذار در بازار تهران و خريد و فروش‌هاي ايرانيان و وجود همه نوع كالا نشانه‌اي از تحريم ديده نمي‌شود، اما هنوز شماري از قدرت‌هاي مخالف ملت ايران و انقلاب اسلامي از اين رويكرد روي برنگردانده‌اند.

چرا تحريم؟

به‌زعم ناظران مستقل، اين «چرايي» هنوز پاسخ مشخصي نيافته است و تنها پاسخ آن است كه آنان راهي جز ادامه تحريم ندارند.

اين در حالي است كه در چندسال اخير بخش خصوصي در كشور بيشتر رشد كرده است و حتي آل‌اسحاق رييس اتاق بازرگاني تهران مي‌گويد كه بخش خصوصي مي‌داند چگونه در برابر تحريم‌ها بايستد.

او مي‌‌گويد: «حتي در كشوي ميز من راه‌هاي مقابله با تحريم‌ها فراوان است، اما دولتمردان نيز بايد در سياستگذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها براي حل اين معضل به بخش خصوصي بيشتر كمك كنند.»

دليل اين چرايي را رضا طلايي‌نيك، نماينده سابق مجلس و كارشناس مسائل سياسي در گفت‌وگو با «جام‌جم» اين‌گونه تشريح مي‌كند: «33 سال تحريم‌هاي يكجانبه و متفاوت با فراز و نشيب‌هاي گوناگون تجربه ايران را در خنثي‌سازي تحريم‌ها نهادينه كرده است.»

وي به سياسي‌بودن تحريم‌هاي اقتصادي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «غرب و بويژه ايالات متحده آمريكا و برخي متحدان‌اش به‌رغم ايجاد برخي مشكلات در مناسبات اقتصادي با ايران در نيل به اهدافش از طريق ابزار تحريم‌ و ساير فشارهاي سياسي و دخالت‌ها در مسائل داخلي كشور ناكام بوده است و شاهديم قطار توسعه و پيشرفت ايران اسلامي چگونه با قدرت در مسير و ريل آرمان‌هاي انقلاب به راه خود ادامه مي‌دهد.»

به نظر مي‌رسد سياسي‌بودن تحريم‌ها همواره نقشي ويژه در اعمال تحريم‌ها داشته و همين امر موجب شده است كه شركاي اقتصادي كشورهاي خواهان سيطره‌طلبي از اين امر ناراضي باشند چه آن‌كه در دنياي امروز محدودشدن بازارها براي هيچ سرمايه‌گذاري منفعتي ندارد و از همين‌جاست كه اختلاف ميان سياسيون و اقتصاديون آشكار مي‌شود، از منظر برخي كارشناسان اقتصادي شاهدي بر اين مدعا درخواست اخير كره جنوبي به عنوان يكي از همپيمانان آمريكا براي مستثني‌شدن از تحريم‌هاي اخير است و اين كه اين كشور بتواند روابط خود را با جمهوري اسلامي ايران در حوزه اقتصادي را همچنان حفظ كند.

كره 10 درصد نفت خود را از ايران وارد مي‌كند و مانند شماري از كشورها روابط تجاري ويژه‌اي با ايران دارد و بازار ايران جايگاه مناسبي براي تجار و بازرگانان كره‌اي و غيركره‌اي است.

كيهان برزگر، كارشناس مسائل استراتژيك درباره علت وضع تحريم‌هاي جديد از سوي دولت آمريكا معتقد است كه عامل اين چرايي، منهاي سياسي‌بودن، تبليغاتي‌بودن آن هم هست.

در واقع ايالات متحده آمريكا در آستانه انتخابات رياست جمهوري است و همين امر تاثيري مستقيم در بحراني‌كردن روابط ايران و آمريكا دارد تا ضد ايرانيان تاثيرگذار در آمريكا ـ لابي صهيونيستي و وابستگان آن ـ‌ نيز از آقاي پرزيدنت راضي بمانند.

برزگر: علت تحريم‌هاي آمريكا غير از سياسي بودن تبليغاتي هم هست. اوباما بايد ناتواني‌اش در مهار ايران را براي رقباي انتخاباتي و لابي آمريكايي، صهيونيستي توجيه كند. وضع تحريم تكاپويي در اين جهت است

اين استاد دانشگاه معتقد است: «اوباما از زماني كه وارد كاخ سفيد شد، اولين وعده‌اش اين بود كه تغييراتي در سياست خارجي انجام داده و گفته بود كه حل مساله هسته‌اي ايران از اولويت‌هاي سياست خارجي وي خواهد بود. اكنون دوره اول رياست جمهوري اوباما در حال اتمام است و وقتي وارد مبارزات انتخاباتي شود، مسلما گروه‌هاي رقيب از اوباما خواهند پرسيد كه مساله ايران و برنامه هسته‌اي اين كشور را به كجا رسانده است و انتقاد خواهند كرد كه ايران نه‌تنها در مقابل فشارها مقاومت كرده، بلكه چند مرحله برنامه هسته‌اي خود را جلوتر برده و سانتريفيوژهاي جديد را به سايت فردو انتقال داده و اخيرا هم اعلام كرده ميله‌هاي سوخت را توليد كرده است، اين به آن معناست كه ايران پيشرفت‌هايي داشته و اوباما نتوانسته به قول آنها برنامه هسته‌اي ايران را مهار كند.»

تحريم‌ها بي‌اثر است؟

بي‌اثربودن تحريم‌ها از مهم‌ترين جملاتي است كه در همه اين سال‌ها از زبان مسوولان ايراني مطرح شده است. همه دولتمردان كشور اعم از اين‌كه موسوم به سازندگي باشند، اصلاح‌طلب يا اصولگرا همواره بر تبديل تهديد تحريم‌ها به فرصت پيشرفت و خوداتكايي تاكيد كرده‌اند، شدت و ضعف بي‌اثربودن تحريم‌ها هم در ادامه سخنان آنها پس از اين جمله معمولا مطرح ‌شده است.

طلايي‌نيك كه اكنون در مجمع تشخيص مصلحت نظام فعاليت‌ دارد،‌مي‌گويد: «تحريم‌ها نتوانسته است كه اقتصاد بزرگ ايران را فلج كند به گونه‌اي كه رشد صادرات غيرنفتي ايران در 10سال گذشته به بيش از سه برابر افزايش يافته و تداوم صادرات نفت توام با افزايش حجم مبادلات تجاري و واردات مورد نياز ايران نشان‌دهنده ناكارآمدي تحريم‌ها بوده است.»

اين كارشناس مسائل سياسي مي‌‌افزايد: «اصلاحات ساختاري اقتصادي ايران مانند هدفمندي يارانه‌ها و ورود به سياست‌هاي اصل 44 قانون اساسي و گسترش ظرفيت‌هاي توليدي منجر به خودكفايي در بسياري از اقلام اساسي شده است به گونه‌اي كه رشد صادرات غيرنفتي ايران در سه دهه گذشته، سه برابر شده است و اين نشان‌دهنده ظرفيت تنوع مناسبات اقتصادي ايران در خارج از اردوگاه غرب است.»

وي به سياست نگاه به شرق هم مثبت ‌مي‌نگرد و معتقد است: «اتخاذ تدابير پيشگيرانه و كنترل برخي تحريم‌هاي آمريكا و اروپا مانند گسترش مناسبات با شرق و كشورهاي مستقل و انتقال بخش قابل توجهي از ذخاير ارزي به كشورهاي غيراروپايي از شاخص‌هاي ناكارآمدي سياست‌هاي تحريمي‌غرب عليه ايران بوده است.»

نكته جالب اين است كه مارك كرك، جان كيل و جو ليبرمن از سناتور‌‌هاي آمريكايي نيز در نامه‌اي به هيلاري كلينتون، وزير امور خارجه و تيموتي گيتنر، وزير دارايي آمريكا بر بي‌اثربودن تحريم‌ها تاكيد كرده‌اند و مثال‌هايي را از شركت‌هاي آمريكايي براي نقض تحريم ايران آورده‌اند.

در اين نامه 54 صفحه‌اي به نام تعدادي از شركت‌‌هاي خارجي نقض‌كننده تحريم‌‌‌هاي آمريكا ضدايران از جمله شركت‌هايي مثل سينوپك چين، ژو‌‌هاي ژنرانگ، لاك اويل و توپراس اشاره شده و آمده است: «آمريكا نتوانسته روسيه، چين و تركيه را براي اعمال تحريم‌‌‌هاي بين‌المللي ضد ايران با خود همراه كند.»

منابع ايتاليايي هم اخيرا از رشد قابل توجه روابط اقتصادي ايران و ايتاليا در زمان اعمال تحريم‌‌‌هاي غرب عليه كشورمان خبر داده‌اند. اين درحالي است كه برلوسكني، نخست‌وزير پيشين ايتاليا بر بي‌اثربودن تحريم ايران تاكيد كرده و معتقد است بايد با روش‌هاي ملايم‌تر با ايران روبه‌رو شد.

علي اكبر سياهپوش، حقوقدان و متخصص در حقوق بين‌الملل هم درباره تحريم بانك مركزي ايران توسط ايالات متحده آمريكا كه اوباما در تعطيلات سال نو ميلادي در جزاير‌ هاوايي متن آن را امضا كرد، مي‌گويد: «تحريم‌هاي وضع‌شده فاقد وجاهت قانوني است. وي چنين اقداماتي را «بازي‌هاي پيش از مذاكره» مي‌نامد.»

وي تاكيد مي‌كند: «بانك مركزي شاهراه تبادلات مالي دولت‌ها محسوب مي‌شود به همين علت از مصونيت‌هاي قانوني متعددي برخوردار است. مساله منع مصونيت دولت‌ها در مجامع حقوقي قابل بررسي است و همين موضوع است كه در گفته‌هاي هفته گذشته بانكداران انگليس به آن اشاره شده بود.»

بسياري از رسانه‌ها، صاحب‌نظران و تحليلگران آمريكا و غرب هم از ناكارآمدي تحريم‌ها در تحقق اهداف سياسي آمريكا و لابي صهيونيست‌ها سخن به ميان آورده‌اند.

در اين خصوص قطب العربي، نويسنده و تحليلگر سياسي مصري گفته‌ است: «اوباما پس از آن كه مصر را از دست داد، به دنبال تحريك افكار عمومي‌منطقه عليه برنامه هسته‌اي ايران است تا كشورهاي منطقه را به سمت خود بكشاند و منافع خود را در منطقه حفظ كند.»

در اين ميان، برخي صاحب‌نظران اگر از بي‌اثربودن تحريم‌ها عليه ايران سخن مي‌گويند دليل‌شان فقط اين نيست كه ايران مي‌تواند با تحريم‌ها مقابله موثر به عمل آورد، بلكه مي‌افزايند نظام سرمايه‌داري قادر به پاسخگويي به شركت‌ ها و موسسات خصوصي خود نيست كه بخواهد بازار مستعد و بزرگي مانند ايران را از دست بدهد و هيچ جايگزيني هم براي آن نداشته باشد.

در واقع كشورهايي كه ارتباط اقتصادي با ايران دارند و برخي‌شان هم متحدان آمريكا محسوب مي‌شوند، معتقدند هم به واردات كالا‌هاي ايراني نيازمندند و هم صادرات خود را ضروري مي‌بينند از اين رو به اصطلاح گلايه‌هاي سياسي آغاز شده است و دولتمردان و فعالان اقتصادي در كره جنوبي، تركيه، روسيه ، ژاپن و چين و البته ايتاليا و ديگر نقاط و تعداد زيادي از شركت‌هاي خصوصي بين‌المللي نمي‌خواهند زير بار تحريم‌هاي يكجانبه و فراقانوني بروند، حال بايد ديد آمريكا كه بر فراز نظام كاپيتاليستي ايستاده با اين تناقص چگونه دست و پنجه نرم خواهد كرد و اعتبار بشدت آسيب‌ديده خود در خاورميانه و ديگر نقاط جهان را تا كجا قرباني مطامع غيركارشناسي و البته غيرانساني خود خواهد كرد؟

حسن محمدي - جام‌جم

يکشنبه|ا|25|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 127]