۲۱ سال فعاليت تلسكوپ فضايي هابل در ۲۴ تصوير

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاين: ۲۱ سال فعاليت تلسكوپ فضايي هابل در ۲۴ تصوير
نجوم - تلسكوپ فضايي هابل پس از 21 سال فعاليت در مدار زمين، هنوز تيزبين‌ترين چشم زمين است و به‌قدري اطلاعات ارزشمند براي ما فراهم آورده كه اخترشناسان، آن‌را پرچم‌دار طلايي‌ترين دوره اخترشناسي لقب داده‌اند.

براي مشاهده بخش اول اين گزارش، اينجا را كليك كنيد.

كهكشان‌هاي برخوردي آنتن
اين تصوير از كهكشان‌هاي آنتن، يك جفت كهكشان مارپيچي ادغام شده را نشان مي‌دهد. در طي دوره برخورد، ميلياردها ستاره شكل گرفته‌اند. روشن‌ترين و متراكم‌ترين ناحيه تولد اين ستارگان با نام خوشه‌هاي ابرستاره‌اي ناميده مي‌شود. برهمكنش متقابل اين دو كهكشان چند صد ميليون سال قبل آغاز شده و كهكشان‌هاي آنتن را به يكي از نزديك‌ترين و جوان‌ترين نمونه‌هاي كهكشان‌هاي برخوردي تبديل كرده است. نزديك نيمي از اجسام محو اين تصوير، خوشه‌هاي جواني هستند كه شامل ده‌ها هزار ستاره هستند. حباب‌هاي نارنجي‌رنگ چپ و راست اين تصوير، هسته كهكشان‌هاي اوليه هستند كه عمدتا از ستارگان پير تشكيل شده‌اند. كهكشان‌هاي آنتن نام خود را از بازوهاي دراز آنتن‌مانند خود گرفته‌اند كه از هسته‌هاي كهكشان‌ها به سمت خارج كشيده شده‌اند و توسط تلسكوپ‌هاي زميني به بهترين نحو ديده مي‌شوند.

پرتوهايي از 4.5 ميليارد سال پيش
در فاصله چهار و نيم ميليارد سال نوري و در صورت فلكي سنبله، خوشه‌هاي كهكشاني در خوشه‌اي به نام MACS 1206 در اثر كشش گرانشي متقابل به سمت يكديگر كشيده شده‌اند. گرانش ناشي از جرم عظيم خوشه، فضاي اطراف آن را خم مي‌كند و باعث مي‌شود تصوير كهكشان‌هاي دوردست‌تر كه پشت اين خوشه قرار گرفته و در راستاي ديد ما هستند، تاب بردارد و به شكل لكه‌هاي قوس‌مانند نور ديده شود. رگه نارنجي‌رنگ سمت راست تصوير يكي از اين كهكشان‌هاي تغييرشكل يافته است كه ميليون‌ها سال نوري در پشت MACS 1206 قرار دارد. الگوي دايره‌اي قطعات كهكشاني كوچك‌تر، مدرك ديگري دال بر ايجاد اين عدسي‌هاي گرانشي است. جسم مركزي خوشه، كهكشان بيضوي عظيمي با ميلياردها ستاره قرمز و پير است كه توسط هاله باريك‌تري از ستارگان احاطه شده است. كهكشان‌هاي بيضوي صفحه‌اي شكل نمايانگر يك ساختار معين از بازوها هستند كه به اطراف برآمدگي مركزي آن حلقه زده است. كهكشان‌هاي آبي‌تر از نظر شكل‌گيري ستارگان فعال‌ترند و در نتيجه، ميزبان ستارگان آبي جواني هستند كه در سيماي كلي آنها مشاركت دارند. در مقابل، كهكشان‌هاي قرمز –خصوصا كهكشان‌هاي بيضوي مانند كهكشان مركزي- پايدارتر هستند و شكل‌گيري ستارگان در آنها كمتر اتفاق مي‌افتد.

بومرنگي برفراز گاو
در اين تصوير تلسكوپ فضايي هابل، سحابي كوچك IRAS 05437+2502 در حال عبور از ميان ستارگان روشن و ابرهاي غبار تيره‌اي است كه آن را احاطه كرده‌اند. اين سحابي در صورت فلكي ثور و نزديك به صفحه مركزي كهكشان راه شيري قرار دارد. بر خلاف بسياري از اهداف هابل، اين جسم با جزئيات مورد بررسي قرار نگرفته و ماهيت دقيق آن نامعلوم است. در نگاه اول به نظر مي‌رسد كه اين سحابي ناحيه كوچكي است كه ستارگان در آن شكل مي‌گيرند و اثرات شديد تابش فرابنفش ستارگان جوان و نوراني آن، احتمالا دليل شكل چشم‌گير اين توده گاز هستند. با اين وجود، شكل بومرنگي آن مي‌تواند بازگو كننده داستان مهيج‌تري باشد. اندركنش ميان توده گاز و غبار با يك ستاره جوان با سرعت بسيار بالا، ممكن است باعث شكل‌گيري اين كمان لبه‌تيز نوراني و غيرعادي در آن شده باشد. اين ستاره جسور هنگام تولدش از خوشه جوان بيرون انداخته شده و با سرعت 200هزار كيلومتر بر ساعت داخل سحابي حركت كرده است.

زايشگاه ستارگان
بال‌هاي گسترده اين ناحيه دوقطبي زايشگاه ستاره‌اي به نام Sharpless 2-106، تقابل اثر حرارت و حركت را در مقابل پس‌زمينه‌اي از ماده سردتر ثبت كرده است. سحابي Sharpless 2-106 يا به اختصار S106، در فاصله 2هزار سال نوري از زمين قرار گرفته و چند سال نوري پهنا دارد. اين سحابي در ناحيه‌اي نسبتا منزوي از كهكشان راه شيري واقع شده است. ستاره جوان و پر جرم IRS4 مسئول فعاليت متلاطمي است كه در اين سحابي ديده مي‌شود. لوب‌هاي دوقلوي گاز فوق داغ با درخشش آبي در اين تصوير، از ستاره مركزي به سمت بيرون كشيده شده است. حلقه‌اي از غبار و گاز كه به دور ستاره مي‌چرخد، همانند يك كمربند عمل مي‌كند و اين سحابي در حال انبساط را به شكل يك ساعت شني در آورده است. تفكيك‌پذيري بالاي دوربين‌هاي هابل ناهمواري‌ها و برآمدگي‌هاي اين توده گاز را در حين برهمكنش با محيط بين‌ستاره‌اي سردتر آشكار كرده است. رگه‌هاي قرمز تيره اطراف تابش آبي سحابي را احاطه كرده‌اند. نور محو ناشي از ستاره مركزي توسط ذرات ريز غبار منعكس مي‌شود و با روشن كردن محيط اطراف ستاره، رشته‌هاي تاريك‌تر غبار پشت اين لوب‌ها را نشان مي‌دهد.

سحابي شاه‌تخته
ابرهاي تاريك شناور در اين چشم‌انداز خيال‌انگيز سحابي شاه‌تخته، توسط بادهاي پرسرعت و تابش سوزان فرابنفش ستارگان غول‌آساي ساكن اين جهنم ايجاد شده است. ستارگان در اين فرايند ابرهاي پيرامون خود پاره مي‌كنند؛ موادي كه آخرين بقاياي ابر عظيمي هستند كه اين ستارگان از آن شكل گرفته‌اند. اين سحابي وسيع كه پهناي آن 7500 سال نوري تخمين زده مي‌شود، در صورت فلكي جنوبي شاه‌تخته و نزديك به ستاره سيهل و ابرهاي ماژلاني بزرگ و كوچك قرار دارد. هابل براي خلق اين عكس، در نور هيدروژن يونيزه عكس‌برداري كرده و در اين تصوير، رنگ قرمز، سبز و آبي به ترتيب نشان‌دهنده تابش گوگرد، هيدروژن و اكسيژن هستند.

بقاياي يك انفجار
اين كره شكننده از گاز كه عكس آن توسط تلسكوپ فضايي هابل گرفته شده، بي سر و صدا در اعماق فضا شناور است. اين حباب از گازي تشكيل شده كه تحت اثر تكان شديد حاصل از موج انفجار يك ابرنواختر در ابر ماژلاني بزرگ (LMC) قرار گرفته؛ كهكشاني كوچك كه در فاصله حدود 160هزار سال نوري از زمين قرار دارد. موج‌هاي سطح اين حباب ممكن است ناشي از تفاوت‌هاي اندك در چگالي گاز ميان ستاره‌اي پيرامون آن يا به دليل بيرون ريختن مواد از داخل آن ايجاد شده باشد. قطر اين حباب گازي 23 سال نوري است و با سرعت 5 هزار كيلومتر بر ثانيه منبسط مي‌شود. اخترشناسان نتيجه گرفته‌اند كه اين انفجار يكي از انواع خاص ابرنواخترهاي روشن و پرانرژي است كه تحت عنوان ابرنواخترهاي نوع اول شناخته مي‌شوند. تصور مي‌شود كه عامل ابرنواخترهاي نوع اول، كوتوله سفيدي در يك سيستم ستاره‌اي دوتايي است كه با ربودن ماده ستاره همدم خود به جرمي مي‌رسد كه نمي‌تواند آن را حفظ كند و در نهايت منفجر مي‌شود.

مارپيچي شبيه به راه‌شيري
اين تصوير، نماي نزديكي از كهكشان مارپيچي NGC 2841 است. برآمدگي روشن مركز تصوير، هسته اين كهكشان را علامت‌گذاري كرده است. مارپيچ‌هاي خارجي مسيرهاي غباري هستند كه بر روي جمعيت ستارگان ميان‌سال سفيد سايه انداخته‌اند. ستارگان آبي جوان‌تر نيز در بازوهاي مارپيچي ديده مي‌شوند. مناطق كم‌نور متمايل به صورتي، متعلق به تابش سحابي‌هايي است كه بيانگر تولد ستارگان جديد است. اين احتمال وجود دارد كه تابش و بادهاي مافوق‌صوت ستارگان جوان، آتشين، فوق داغ و آبي، گازهاي باقي‌مانده را (كه به رنگ صورتي تابش مي‌كنند) جارو كرده باشد و در نتيجه باعث خاموش شدن شكل‌گيري ستارگان بيشتر در نواحي تولد اين ستارگان شده باشد. نرخ تولد ستارگان در كهكشان NGC 2841 در مقايسه با ساير كهكشان‌هاي مارپيچي كه توسط تابش سحابي‌ها روشن مي‌شوند نسبتا پايين‌تر است. اين كهكشان در فاصله 46 ميليون سال نوري و در صورت فلكي دب اكبر قرار دارد.

همسايه كوتوله
اين تصويري كامل از كهكشان كوتوله همسايه NGC 4214 نشان مي‌دهد كه اين كهكشان به ايجاد خوشه‌هاي ستاره‌اي جديد از گاز و غبار بين‌ستاره‌اي خود ادامه مي‌دهد. اين تصوير، توالي شكل‌گيري و تكامل ستارگان و خوشه‌هاي ستاره‌اي را نشان مي‌دهد كه در گازهاي درخشان اطراف خوشه‌هاي ستاره‌اي روشن مشهود است. خوشه‌هاي جوان ستاره‌هاي جديد در ميان توده‌هاي درخشان گازهاي تابناك پديدار هستند. درخشش هر ابر به دليل تابش شديد فرابنفش ستارگان جوان محبوس در آن است كه در نتيجه فروريزش گرانشي گازها شكل گرفته‌اند. اين ستارگان داغ همچنين بادهاي ستاره‌اي سريعي را به بيرون پرتاب مي‌كنند كه با سرعت هزاران كيلومتر در ثانيه حركت مي‌كنند و راه خود را در ميان گازهاي اطراف ستاره باز مي‌كنند. جسم اصلي در نزديك مركز كهكشان، خوشه‌اي از هزاران ستاره آبي عظيم است كه هر يك بيش از 10 هزار بار درخشان‌تر از خورشيد ما هستند. حباب قلبي‌شكل عظيمي كه در اثر فشار ناشي از بادهاي ستاره‌اي و تابش متورم شده، اين خوشه را احاطه كرده است. ابعاد اين حباب هم‌زمان با رسيدن پرجرم‌ترين ستارگان مركز آن به انتهاي عمر خود و انفجار ابرنواختري آنها گسترش مي‌يابد. اين كهكشان كوتوله در فاصله 10 ميليون سال نوري از زمين و در صورت فلكي سگان تازي اقامت دارد.

رقص كهكشاني
كهكشان ESO 77-14 ، تصويري حيرت‌آور از رقص كيهاني است كه توسط يك جفت كهكشان با اندازه مشابه انجام شده است. دو رد واضح ناشي از نبرد كشش گرانشي بين كهكشان‌ها، پلي از ماده است كه آن دو را به هم متصل كرده و باعث از هم گسيختگي بدنه اصلي آنها شده است. كهكشان سمت راست يك بازوي بلند آبي‌رنگ دارد، در حالي‌كه رقيب آن يك بازوي كوتاه‌تر و قرمز دارد. اين دو كهكشان در صورت فلكي سرخ‌پوست و در فاصله 550 ميليون سال نوري از زمين قرار دارد. مسيرهاي غبار بين مركز دو كهكشان، وسعت انحرافات صفحات مسطح ابتدايي را كه به شكلي سه‌بعدي درآمده‌اند نشان مي‌دهد.

سحابي سياره‌نما
اين ابر گازي‌شكل با نام IC 4593 يك سحابي سياره‌نما است. سحابي‌هاي سياره‌نما زماني خلق مي‌شود كه ستارگان در آخرين مرحله حيات خود، لايه‌هاي خارجي ماده خود را به درون فضا مي‌ريزند. نور فرابنفش بقاياي ستاره كه به يك كوتوله سفيد تبديل شده، باعث تابش اين مواد مي‌شود. سحابي‌هاي سياره‌نما تنها 10هزار سال عمر مي‌كنند كه به‌سان حادثه‌اي زودگذر در طول عمر 10 ميليارد ساله ستارگان خورشيدمانند است. در طي هزاران سال، ابرهاي گاز گسترش مي‌يابند و سحابي بزرگ‌تر مي‌شود. تابش فرابنفش پرانرژي ستاره در عمق اين گاز نفوذ مي‌كند و باعث مي‌شود اكسيژن و هيدروژن به طرز آشكارتري بدرخشند. در سحابي‌هاي پيرتر مانند IC 4593، هيدروژن و اكسيژن در اين نواحي گسترده‌ترند و نقاط قرمز حاصل از درخشش نيتروژن هنوز ديده مي‌شود. سحابي IC 4593 در فاصله 7 هزار سال نوري از زمين، و در صورت فلكي جنوبي هركول قرار دارد.

تجمع ستارگان پير
تمركز بالاي ستارگان در خوشه‌هاي كروي مانند جرم 12 مسيه، آنها را به اهداف زيبايي براي عكاسي تبديل كرده است. اما وجود سكونت‌گاه‌هاي شلوغ در اين خوشه‌ها باعث ايجاد سيستم‌هاي دوگانه ستاره‌اي عجيب مي‌شود كه در آن دو ستاره در مدارهاي فوق‌العاده نزديك به دور يكديگر قفل مي‌شوند و ماده موجود در يكي از اين ستارگان توسط ستاره ديگر بلعيده مي‌شود و سبب تابش پرتوهاي ايكس مي‌شوند. تصور مي‌شود كه چنين دوتايي‌هاي اشعه ايكس از برخوردهاي بسيار نزديك بين ستارگان در نواحي شلوغ مانند خوشه‌هاي كروي شكل مي‌گيرند. اخترشناسان همچنين كشف كرده‌اند كه جرم 12 مسيه نسبت به آن‌چه تصور مي‌شد، خانه تعداد بسيار كمتري از ستارگان كم‌جرم است. اخيرا اخترشناسان از تلسكوپ وي.ال.تي رصدخانه جنوبي اروپا در سروپارانال شيلي استفاده كرده‌اند تا روشنايي و رنگ بيش از 16هزار خوشه 200هزار ستاره‌اي را اندازه‌گيري كنند. آنها حدس مي‌زنند جرم 12 مسيه در گردش مداري خود به دور هسته كهكشان راه شيري و حين عبور خود از چگال‌ترين نواحي آن، حدود يك ميليون از ستارگان كم‌جرم خود را جا گذاشته است. به نظر مي‌رسد كه آرامش اين تصوير جرم 12 مسيه فريبي بيش نباشد و اين جسم گذشته مغشوش و پرتنشي داشته است. جرم 12 مسيه در فاصله 23هزار سال نوري از زمين و در صورت فلكي مارافساي قرار دارد.

خوشه كهكشاني گيسو
اين عكس با زمان نوردهي بالا يك كهكشان مارپيچي جادويي را نشان مي‌دهد كه در ژرفاي خوشه كهكشان‌هاي گيسو، در فاصله 320ميليون سال نوري از زمين و در صورت فلكي شمالي گيسوان برنيتسه قرار دارد. اين كهكشان كه با نام NGC 4911 شناخته مي‌شود، داراي خطوط غني غبار و گاز در نزديكي مركز خود است. اين خطوط سايه‌هايي در مقابل ستارگان تازه متولد شده درخشان و ابرهاي صورتي هيدروژن هستند. هابل همچنين بازوهاي مارپيچي خارجي NGC 4911 را به همراه هزاران كهكشان ديگر با اندازه‌هاي مختلف به تصوير كشيده است. تفكيك‌پذيري بالاي دوربين‌هاي هابل به همراه زمان نوردهي زياد، مشاهده اين جزئيات محو را امكان‌پذير كرده است. كهكشان NGC 4911 و ساير كهكشان‌هاي مارپيچي نزديك مركز خوشه، توسط كشش گرانشي همسايگان خود تغييرشكل يافته‌اند. در خصوص NGC 4911، كمان‌هاي ضعيف بازوهاي مارپيچي خارجي در اثر نيروي كهكشان همدم آن كشيده و اعوجاح يافته است. رنگ‌هاي اين تصوير هابل حقيقي هستند و كل نوردهي 28 ساعت طول كشيده است.
53275

شنبه|ا|17|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاين]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 54]