واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: جام جم آنلاين: دياکسان به طور معمول به عنوان ناخالصي در مواد اوليه محصولاتي که توليد کف ميکنند مانند محصولات شوينده، دترجنت، شامپوها و برخي مواد آرايشي وجود دارد. البته از آنجا كه اين ماده به عنوان ناخالصي در حين فرآيند توليد مواد اوليهاي مانند سديم لورت سولفات ايجاد ميشود، سازمان جهاني غذا و دارو در آمريکا (FDA) نيازي نديده است که اجباري براي ذكر وجود آن روي برچسب محصولات بگذارد. اين درحالي است كه بدون ذكر مواد اوليه روي برچسب هيچ راهي و هيچ ضمانتي براي مصرفکننده نيست که آن را تشخيص دهد و از مصرف آن اجتناب کند. در اين ميان مطابق اعلامنظر کار گروه محيط زيست اداره بهداشت و درمان آمريكا در پي بررسي انجام شده مشخص شده است 97 درصد صاف کنندههاي مو، 57 درصد شامپوهاي بچه و در کل 22 درصد از کل 25 هزار محصول مراقبت فردي آلوده به اين ناخالصيها هستند و به اين دليل دياکسان يک آلودگي دائم در مواد اوليه محصولات آرايشي محسوب ميشود، هرچند روي برچسب محصول آورده نميشود. در چنين شرايطي حساسيت مصرفكنندگان باعث شده تا امروزه خيلي از سازندگان شامپوها سعي كنند تا ميزان ناخالصي اين ماده را در محصولات خود به حداقل ممكن برسانند بخصوص كه اين ناخالصي از طريق محصولات آرايشي بهداشتي يا در حين استفاده در آزمايشگاه ميتواند به هوا، آب يا خاک منتقل شود. ورود اين ماده خطرناك به اين عناصر كافي است تا دياکسان به صورت بخار در هوا باقي بماند يا از خاك شسته شده و در نهايت در آب بدون آن كه تجزيه شود باقي بماند. در نهايت هم تاثير اين ماده پس از تماس با پوست انسان آنقدر شديد است كه در مدت مشخص ميتوان آن را در خون يا ادرار فرد شناسايي کرد. اگرچه از خطرات تماس دياکسان با پوست انسان و حيوانات ميتوان به مواردي همچون ابتلا به سرطان کبد، سرطان کليه، سرطان سينه، آندومتريوز، حساسيت چشمي و پوست و عدم توانايي توليدمثل (کاهش ميزان اسپرم در پستانداران نر) اشاره كرد، اما سرطانزايي دياكسان از جمله عوارض جدي است كه به گفته دکتر علي غلامي، متخصص شيمي تجزيه، تنها راه کم کردن اثرات آن كاهش مقادير اين ماده شيميايي در محصولات بهداشتي است. البته به گفته غلامي خوشبختانه هماکنون استاندارد شامپوهاي بچه تعيين و در کشور رعايت ميشود اما هنوز مقادير استاندارد دياکسان ترکيب شيميايي شامپوهاي بزرگسالان مشخص نشده است. غلامي ميزان مجاز دياکسان موجود در شامپوهاي بچه را کمتر از 10ppm (10 ذره از يك ميليون ذره) دانست و در ادامه بر ضرورت تعريف پارامترهاي استاندارد مشخص براي شامپوهاي بزرگسالان از سوي موسسه استاندارد تاکيد کرد و يادآورشد: جذب دياکسان از طريق پوست و ميزان خطرآفريني آن وابسته به مدت زمان تماس است. از اينرو مقادير دياکسان در محصولات شوينده و بهداشتي در تماس با پوست دست بايد کمتر از30ppm باشد. مادهاي شيميايي با عملكرد مشابه استروژن دياکسان مادهاي است که بدن انسان آن را به عنوان يک هورمون اشتباه ميگيرد اگرچه خواص اين مولکول به هيچ عنوان شبيه به هورمون نيست يا حتي از نظر شيميايي هم به هورمون شباهتي ندارد. در حقيقت بدن انسان فريب ميخورد و اغلب فکر ميکند که از نظر شيميايي اين ماده يک استروژن است. در واقع 1و4 دياکسان مقلد رفتار استروژن است از اين جهت به آن بدل استروژن ميگويند. اولين بار در پروژهاي تحقيقاتي كه روي سلولهاي بافت سينه انجام ميشد محققان با كمال تعجب مشاهده كردند كه تمامي سلولهاي اين بافت با سرعت 2 برابر تکثير ميشوند. آنها براي پيداكردن دليل اين اتفاق در نهايت دريافتند که توليدکنندگان پيپتهاي آزمايشگاهي، نوع پلاستيک خود را کمي تغيير داده بودند و در اين حالت سلولها فرمان تقسيم سلولي را به اشتباه دريافت ميکردند يعني سلولها وجود ناخالصي دياکسان در پلاستيک وسايل آزمايشگاهي را به عنوان يک مولکول استروژن که دستور تقسيم سلولي را ميدهد دريافته بودند و از آنجايي که مولکول دياکسان نقش استروژن را در بيولوژي سلولها ايفا کرده بود به اين دليل به آنها بدل استروژن گفته شد. در حقيقت اين ماده هيچ ارتباطي با استروژن واقعي ندارد، اما بدن اين چنين تشخيص ميدهد. محققان دريافتند که بدل استروژن توانايي افزايش امراض و سرطانهاي مرتبط با افزايش استروژن را دارند (مانند سرطان پروستات، آندومتريوز و سرطان پستان). در مطالعهاي ديگر دانشمندان دريافتند موجوداتي همچون ماهيها و پرندگان كه در تماس با فاضلابهاي شهري بودند يا حتي گياهاني كه با فاضلاب آبياري ميشدند به صورت غيرعادي بيمارند. در ابتدا تصور ميشد علت بيماري آنها ناشي از افزايش استروژن در محيط مانند قرصهاي کنترل کننده جمعيت پرندگان است، اما پس از مطالعات فراوان مشخص شد علت رفتار غيرطبيعي ناشي از شکست مواد شيميايي اصلي در پاککنندهها و دترجنتهاي خانگي و شامپوها و مايعات دستشويي بوده است. اين اثرات به صورت كاملا مشابه در انسانها هم ايجاد ميشوند و مقدار بسيار جزيي از اين ماده قادر است توازن هورمونهاي بدن را از بين ببرد. منظور از يک مقدار بسيار جزيي يعني يک تانکر با طول 9000 متر و قطر حدود 2/5متر را تجسم کنيد که يک قطره از اين ماده شيميايي در آن بچکانيد. همين مقدار بسيار كم کافي است که اثرات جبرانناپذيري به جا بگذارد. اين موضوع وقتي حادتر ميشود كه بدانيم تحليل هورمونهاي جنسي مانند يک ماده سمي دستساز عمل ميکند که از يک نسل به نسل ديگر منتقل ميشود و افراد خيلي جوان يا متولد نشده را هم قرباني ميکند به طوري كه حتي ميتوانند تضعيف 3 نسل متوالي را در پي داشته باشند. رهايي از خطر امروزه با پيشرفت فرآيندهاي توليدي تلاش ميشود مقدار محصول فرعي و سرطانزاي دياکسان در محصولات اصلي بهداشتي به حداقل ممكن كاهش يابد. دياکسان در واقع يک محصول فرعي است که بر اثر واکنش و توليد سديم لوريلاتر سولفات (پاک کننده اصلي شامپوها) ايجاد ميشود. براي توليد اين پاك كننده لوريل الکل با گاز اتيلن اکسايد واکنش ميدهد و پس از سولفونه کردن، محصول نهايي حاصل ميشود. در نهايت هم 1و4 دياکسان در نتيجه جفت شدن 2 مولکول اتيلن اکسايد و به عنوان محصولي جانبي، مزاحم و ناخواسته اين فرآيند ايجاد ميشود. براي کسب اطمينان از کم خطر بودن محصولات حاوي دياکسان بايد ميزان اين ماده در هر محصول بهداشتي به دقت کنترل شود، اين درحالي است كه به گفته غلامي در محصولات بهداشتي توليد شده با استفاده از تکنيکهاي قديمي مقادير اين ماده شيميايي همچنان بالاست. دکترغلامي اندازهگيري ميزان دياکسان را نيازمند دستگاههاي مجهز و به کارگيري شيوههاي خاصي ميداند و ميافزايد: تبخير در خلأ يکي ازاين شيوههاست که هماکنون تنها يکي از شرکتهاي توليدي در ايران براي توليد محصولات بهداشتي از اين شيوه استفاده ميکند. در اين ميان از آنجايي كه مهمترين ماده کف کننده اصلي شامپوها سديم لورت سولفات است دياكسان ميتواند در مواد اوليه محصولات صنايع آرايشي- بهداشتي همچون انواع شامپو، مايعات دستشويي، شامپو بدن و... وجود داشته باشد. بنابراين بهتر است تا حد امكان از استفاده محصولات شركتهاي ناآشنا و متفرقه دوري کرد، مگر اينكه شرکت سازنده اين محصولات به شما اطمينان دهد از سيستم تحت خلأ وکيوم استريپينگ استفاده ميکند. همچنين از استفاده محصولات آرايشي - بهداشتي يا غذايي که در پلاستيکهاي غيرمطمئن بستهبندي شدهاند (که معمولا پلاستيکهاي نرم حاوي ترکيبات بدل استروژن هستند) هم ميبايد خودداري کنيد. هر چند به گفته دکتر عفتالسادات فربود، دکتر داروساز، عضو هيات علمي دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي تهران، ما نه تنها در مورد دياکسان، بلکه در مورد بسياري از پارامترهاي فرآوردههاي بهداشتي آرايشي مهم، استاندارد خاصي نداريم. بعلاوه مشکلات نظارتي ما تنها محدود به فرآوردهاي مانند شامپو نميشود و در مورد بسياري از محصولات اين مشکل وجود دارد. دکتر فربود در ادامه ميافزايد: به نظر من حلقه گمشده در زنجيره نظارتي ما اين است که وزارت بهداشت بايد کارشناسان و عوامل نظارتي خود را به صورت دورهاي براي بازآموزي آزمايشهاي کنترل کمي و کيفي و آشنايي با نحوه عملكرد و ديد كارشناسان دنيا در رويارويي با موضوعات جديد از جمله كاربرد نانو در فرآوردههاي آرايشي و بهداشتي به خارج از کشور اعزام کند. بهاره صفوي / گروه دانش
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 4462]