سوال و جوابها در مورد مارگزیدگی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: مار گزیدگی 85/3/15 ساعت: 21:43
سوال از مسعود مسعود:
با سلام

با شروع فصل گرما در مناطق غیر شهری حضور و بعضا هجوم مار ها سلامت دام و دامدار را تهدید میکند . از آنجائیکه متاسفانه هیچ مرکز درمانی وجود ندارد که به حیواناتی که دچار این مشکل هستند خدماتی ارائه دهد و معمولا گزیدگی در نواحی لب - بینی - صورت و گردن میباشد ، لذا از اساتید محترم تقاضا دارم چنانچه جهت درمان آگاهی دارند ، راهنمائی موثر نمایند.
متشکرم.

پاسخ1:
از دکتر محمد صرفه جو

برخلاف شهرت بدی که مارها در حمله به انسان دارند، باید دانست که اکثریت مارها بیش از آنچه شما از آنها می ترسید از شما می ترسند و فقط چند گونه مثل شاه کبری
(King Cobra) و (Black mambas که نوعی مار افریقایی است ) بدون اینکه تحریک شوند گاهی به سمت انسان حمله می کنند.

مارها جانورانی گوشتخوار و خونسرد هستند و در دمای 32-25 درجه در فعالترین حالت خود بسر می برند و در هوای سرد نمی توانند خود را فعال نگه دارند. غذای مارها، حشرات، پرندگان، پستانداران کوچک، سایر خزندگان و حتی سایر مارها می باشند. از حدود 3000 گونه مار در سطح جهان فقط 400 گونه آنها سمی بوده ولی فقط اینها برای انسان خطرناک نیستند چون بعضی از مارهای غیرسمی شکار خود را با پیچیدن به دور قفسه سینه جاندار و اعمال فشار و انقباض و شکستن قفسه سینه حیوان که باعث جلوگیری از تنفس جاندار و یا ایجاد ایست قلبی می شود، در دام می اندازند. بعضی از مارها هم پس از بدام انداختن شکار و بدندان گرفتن آنها، شکار را بطور کامل می بلعند. سم مار در حقیقت نوع تغییر یافته بزاق دهان مار است که از غدد بزاقی تغییر یافته برای این کار تولید می شود و از طریق دندانهای توخالی جلوی دهان مار به بدن جاندار تزریق می گردند. سم مار احتمالاً کمک به هضم شیمیائی بدن شکار نیز می کند.. در سم مار تعداد زیادی مواد شیمیایی وجود دارد که هر کدام به قسمتی از بدن جاندار آسیب می رساند و بطور خلاصه این مواد شیمیائی به 4 دسته تقسیم می شوند.

1- سموم سلولی (Cytotoxins ) : که باعث آسیب موضعی بافت در محل گزش می شوند.

2- سموم خونی ( Hemotoxins ) : باعث خونریزی داخلی می شوند.

3- سموم عصبی ( Neurotoxins ) : روی سیستم عصبی اثر می گذارند.

4- سموم قلبی (Cardiotoxins ) : مستقیماً قلب را تحت تأثیر قرار می دهند.

دو خانواده بزرگ مارها مسوؤل اکثر موارد مارگزیدگی می باشند.

1. خانواده الاپیده( Elapidae ) که شامل مار کبری (Cobra) و mambas (نوعی مار افریقایی) و مار مرجانی (snake Coral) می باشند.

2. خانواده کروتالیده( Crotalidae) که شامل انواع افعی ها مثل: مار زنگی(Rattle snake ) و افعی های سر خنجری (Lance-headed viper ) و غیره می باشند.

• علائم و نشانه های بیمار مار گزیده:

گزش توسط مار می تواند از یک زخم سوراخ مانند کوچک و ساده تا بیماری تهدید کننده حیات و مرگ را باعث شود. همیشه باید این نکته را مد نظر داشت که علائم اولیه متعاقب گزش
می توانند گمراه کننده باشند و گاهی قربانی در حالیکه علائم قابل توجه اولیه ندارد،ناگهان بطرف شوک و مشکلات تنفسی سوق پیدا می کند.

علائم مارگزیدگی را می توان به 5 دسته تقسیم کرد:

1. اثرات موضعی: گزش توسط افعی ها و بعضی مارهای خانواد کبری می تواند دردناک باشد که اکثراً با تورم شدید و ایجاد خونریزی های موضعی در ناحیه گزش همراه است. البته در مورد بعضی از مارهای کبری این اثر موضعی آنقدر شدید است که بافت اطراف محل گزش دچار مرگ و نابودی می شود.

2. خونریزی: خصوصاً افعی ها و بعضی از مارهای خانواده الاپیده می توانند باعث ایجاد خونریزی در اعضای داخلی مثل روده ها و حتی خونریزی مغزی شوند. گاهی خونریزی از محل گزش بوده و یا فرد از دهان و زخمهای قدیمی خود دچار خونریزی خودبخود می شود که اگر به این موضوع توجه نشود بیمار بطرف شوک و حتی مرگ می رود.

3. اثرات سیستم عصبی: خصوصاً مارهای گروه الاپیده و بعضی مارهای دریائی
می توانند مستقیماً روی سیستم عصبی اثر کنند. خصوصاً مارهای Cobra و mamba که از طریق عصبی باعث فلج عظلات تنفسی شده که اگر درمان نشود می تواند سریعاً کشنده باشد. علاوه بر آن مارها با اثر روی سیستم عصبی می تواند باعث مشکلات بینائی، اختلالات گفتاری و مشکلات حسی مثل حالت گز گز و مورمور( Numbness) شود.

4. مرگ عضلانی : سم بعضی از مارها مثل افعی راسل ( Russell’s viper ) ، مارهای دریائی و بعضی مارهای خانواده الاپیده استرالیائی می توانند مستقیماً باعث مرگ عضلات در چندین نقطه بدن شوند. قطعات مرده سلولی نیز می توانند وارد جریان خون شده و به کلیه رسیده و باعث مسدود شدن سیستم کلیوی شوند، که بعنوان صافی و تصفیه کننده خون عمل می کنند، که این خود
می تواند باعث نارسائی کلیوی شود.

5. اثر روی چشم : بعضی از مارها مثل مار کبری می توانند زهر خود را بطرف چشمان قربانی پرتاب کرده با پاشیده شدن سم روی چشم باعث درد و آسیب به این اندام حساس شوند
چه موقع باید بدنبال مراقبتهای پزشکی بود.

هر قربانی مار گزیدگی باید در بخش اورژانس بیمارستان بستری شود، مگر اینکه مار از نوع غیر سمی تشخیص داده شود. اشتباه در شناسائی مار بعنوان غیرسمی می تواند یک خطای بزرگ و غیر قابل جبران باشد. البته اگر نوع مار غیرسمی تشخیص داده شد بیمار احتیاج به مراقبت از ناحیه زخم خود داشته و علاوه بر آن اگر در طول 5 سال گذشته واکسن یادآور کزاز تزریق نکرده، باید این واکسن را نیز تزریق کند، ولی با توجه به اینکه مارها باعث بیماری هاری نمی شوند، گزش توسط مار نیازی به انجام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از هاری ندارد.

• درمان مارگزیدگی

الف : اقدامات اولیه در محل حادثه یا منزل

1. پس از گزش توسط مار ، اولین اقدام جلوگیری از گزش ثانویه همان فرد یا گزش افراد دیگر است . بیاد داشته باشید که مارها می توانند تا چندین قربانی خود را پیاپی نیش بزنند ( تا زمانی که سم آنها به اتمام برسد) .

2. سعی کنید مار را شناسائی و یا حداقل خصوصیات کلی ظاهری آنرا بخاطر بسپارید که این کار می تواند در کمک به پزشک برای تشخیص نوع مار مفید باشد. البته این کار باید به شرطی انجام پذیرد که فرد در معرض گزش ثانویه قرار نگیرد.

3. سعی کنید قربانی را سریعاً به یک مرکز اورژانس پزشکی برسانید مگر اینکه کاملاً مطمئن هستید که مار غیرسمی بوده است.

4. مراقبتهای پزشکی و کمکهای اولیه را در حد توان برای قربانی انجام دهید این اقدامات شامل :

- هرگونه وسیله ای که می تواند باعث فشار روی اندام متورم گزیده شده شود مثل انگشتر، حلقه و ... باید بیرون آورده شود چون اگر تورم اندام پیشرونده باشد این وسائل باعث قطع جریان خون به منطقه گزیده شده می شوند.

- اگر شما در ناحیه دور افتاده بوده که انتقال قربانی به مرکز اورژانس بطول خواهد انجامید شما باید از یک آتل (Splint ) برای بی حرکت کردن اندام گزیده شده استفاده کنید ولی هرگاه که از آتل استفاده می کنید باید بخاطر داشته باشید که اگر ورم اندام خیلی شدید شود، آتل خودش بعنوان یک وسیله فشارنده عمل کرده می تواند باعث قطع جریان خون اندام شود، پس مکرراً انگشتان اندام مورد نظر، معاینه شود و از گرم بودن و رنگ صورتی آنها که نشانه های وجود جریان خون است اطمینان حاصل نمائید، ولی اگر اندام حالت گز گز و مورمور داشت و حالت دردناک پیدا کرد و بی رنگ شد یعنی جریان خون دچار اختلال شده است باید آتل سریعاً باز شود.

- اگر شما توسط یک آلاپید خطرناک گزیده شده و مشکلات موضعی زخم خیلی شدید نیست، می توانید از یک بی حرکت کننده فشاری (Pressure Immobilzer) استفاده کنید. این تکنیک که خصوصاً برای مارهای دریائی و الاپیدهای استرالیائی استفاده می شود، با پیچیدن یک باند بر روی محل گزش و قسمتهای بالاتر آن انجام می شود و سفتی این باند مثل بانداژی است که بدور مچ پای پیچ خورده استفاده می گردد. پس از انجام این کار عضو گزیده شده توسط یک آتل بی حرکت می شود.

این تکنیک می تواند از اثرات تهدید کننده حیات سم بر روی ارگانهای مختلف بدن کم کرده و یا آنرا به تأخیر بیندازد ولی ممکن است آسیب موضعی محل زخم را شدیدتر کند.

5. دو اصل کلی را دربرخورد با بیمار مارگزیده را بخاطر داشته باشید:

- اول اینکه بیمار مار گزیده باید هرچه سریعتر به مرکز اورژانس رسانده شود تا بتواند از سرم ضد مار (Antivenom Serum ) استفاده کند، زیرا این ترکیب می تواند حافظ جان فرد مارگزیده شود.

- اندام گزیده شده باید تا آنجا که ممکن است حرکت نداشته باشد از آن استفاده نشود تا جذب سم در اندام به تأخیر افتد.

• چه اقداماتی در برخورد با بیمار مارگزیده نباید انجام داد.

0. هرگز محل گزش را شکاف نداده و از مکنده نیز استفاده نکنید، زیرا هیچ کدام از این دو کار ( گرچه قبلاً توصیه می شدند) اثر قابل توجهی بر خروج سم نداشته و فقط باعث افزایش آسیب موضعی محل زخم می شود.

1. هرگز از یخ استفاده نکنید زیرا یخ قادر به غیر فعال کردن سم مار نبوده و فقط می تواند باعث سرما زدگی عضو شود.

2. هرگز از الکل و مشروبات الکلی در بیمار مار گزیده نباید استفاده کرد، گر چه الکل درد را کاهش می دهد ولی بخاطر اثر گشاد کنندگی عروق باعث افزایش جذب سم از محل گزش می شود.

3. هرگز از باندهائی که محکم و بسیار سفت(تورنیکه)در بالای زخم بسته می شود استفاده نکنید، زیرا اولاً سود ثابت شده ای ندارد و ثانیاً می توانند باعث افزایش آسیب موضعی به اندام شده و به قیمت از دست دادن اندام بیمار تمام شود.

الف : اقدامات درمانی در مرکز اورژانس

- پزشکان ابتدا بر روی علائمی که می توانند جان بیمار را به خطر بیندازند، تمرکز
می کنند. هرگونه مشکل تنفسی باید جدی گرفته شود و اگر لازم شد لوله تنفسی در گلوی بیمار کار گذاشته شده و حتی به دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) وصل می شود تا به تنفس بیمار کمک شود و اگر بیمار دچار شوک شد، باید برای بیمار مایعات داخل عروقی و سایر درمانهای لازم تجویز شود تا خونرسانی به اندمهای حیاتی ادامه یابد.

- پزشکان در بیمار گزیده شده ای که علائم قابل توجهی دارد، سرم ضد مار(Antivenom ) را تجویز می کنند، که می تواند درمان نجات دهنده جان بیمار باشد ولی چون بعضی افراد به این سرم حساسیت دارند، احتمال ایجاد واکنشهای حساسیتی و حتی شوک نیز وجود دارد که باید درمانهای اورژانسی برای مقابله با این حالت نیز در دسترس باشد (مثل وجود اپی نفرین که داروی اصلی برخورد با بیمار دچار شوک حساسیتی است و سایر داروهای لازم ).

- البته سرم ضد مار یک عارضه جانبی دیگر هم دارد که بنام « بیماری سرم » معروف است و 10- 5 روز بعد از تجویز سرم اتفاق می افتد و علائم آن شامل : تب، درد مفاصل، خارش، بزرگی غدد لنفاوی، خستگی و ... می باشد که گرچه این حالت نوعی از واکنشهایی حساسیتی است ولی هرگز تهدید کننده حیات نیست.

- حتی مارگزیدگانی که علائم قابل توجهی ندارد گرچه نیاز به سرم ضد مار ندارند ولی باید برای چندین ساعت تحت نظر باشند و حتی بعضی از آنها احتیاج به بستری شدن در بیمارستان پیدا می کنند.

- باید زخم بیمار تمیز شده و بدنبال دندان شکسته و یا سایر مواد آلوده کننده زخم بود. بعضی از زخمها نیاز به آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت زخم دارند و اگر در 5 سال گذشته بیمار واکسن کزاز نزده باشد باید واکسن دریافت کند.

- در موارد نادر بیمار مار گزیده احتیاج به مشاوره با جراح پیدا می کند. گاهی در اثر مارگزیدگی اندام بیمار آنچنان ورم می کند که عضلات، سرخرگها و اعصابی که در داخل آن محدوده از اندام وجود دارند، تحت فشار قرار گرفته و سرانجام خونرسانی عضو دچار اختلال می شود و با قطع خونرسانی، عضو دچار اختلال می شود، بیمار احساس درد شدیدی در اندام خود و همچنین احساس گزگز و مورمور می کند و در نهایت اندام سفید رنگ شده و سرد می شود که اگر سریعاً این حالت درمان نشود و اندام بیمار از دست خواهد رفت و باید قطع شود.

مراحل ابتدائی این حالت اگر با بالا نگه داشتن اندام و سایر درمانها کنترل نگردد،نیاز است جراح پوست و بافت زیر آن را شکاف دهد تا فشار از روی عضلات، اعصاب و سرخرگها برداشته شده و این کار می تواند از نابود شدن عضو جلوگیری کند.

اقدامات بعدی

• پیگیری :

هر بیمار مار گزیده ای که از بیمارستان مرخص می شود باید بداند که به محض اینکه علائم بدتری پیدا کرد، باید سریعاً به بیمارستان آورده شود این علائم شامل : اختلال تنفس ، اختلال در وضعیت ذهنی، شواهد خونریزی بدتر شدن درد و بدتر شدن ورم عضو است.

همانطور که پیشتر گفته شد بعضی از افرادی که سرم ضد مار دریافت می کنند ،10- 5 روز بعد دچار تب، درد مفاصل، کهیر ، ... می شوند که به « بیماری سرم » معروف است و تهید کننده حیات نیست ولی احتیاج به مراقبتهای پزشکی دارد.

همچنین بیماران مارگزیده (خصوصاً قربانیان مار زنگی) در چند هفته اول پس از گزش باید پزشک خود را قبل از اقدامات جراحی (چه اورژانسی و چه اعمال جراحی با وقت قبلی) مطلع کنند زیرا گزش بعضی از مارها، اختلالات انعقادی خون را تا چند هفته بعد نیز بدنبال دارد.

• پیشگیری :

1. هرگز قصد آزار، دستکاری و یا گرفتن مارها خصوصاً مارهای با ظاهر سمی را نداشته باشید و به این ترتیب آنها را در حمله به خود تحریک نکنید.

2. بیاد داشته باشید که مارها از شما بیشتر می ترسند تا شما از مارها. پس در صورت مواجهه با مار بجای حمله بطرف مار به او شانس فرار از محل را بدهید و به این ترتیب از گزش خود جلوگیری کنید.

3. در هنگام کار در محلهائی که احتمال وجود مار هست، پوشیدن پوتینهای بلند و یا استفاده از دستکش در هنگام کارهائی مثل جمع کردن هیزم و ... استفاده از شلوار بجای شلوراک و مراقبت از اینکه دست یا پای خود را در چه محلی می گذارید می تواند تا حدی از شدت گزشها کم کند.

• عاقبت بیمار مار گزیده:

همانطور که قبلاً نیز ذکر شد اکثریت گزشها توسط مارهای غیر سمی می باشد که این گروه فقط نیاز به مراقبت از زخم و تزریق واکسن کزاز دارند و خطر جدی برای حیات به حساب نمی آ یند.

اما در گروه گزشهای مارهای سمی نیز باید دانست که تمام گزشها با تزریق سم همراه نیست حدود 20% گزش توسط مار زنگی و سایر افعی ها و حتی در صد بیشتری از گزشها در خانواده الاپیده بدون تزریق سم بوده که این نوع گزش که « گزش خشک » نامیده می شود نیز اساساً مانند گزش مار غیر سمی درمان می شوند.

در مورد سایر گزشهای مارهای سمی که همراه با تزریق سم است، در صورتی که سریعاً به مرکز اورژانس رسانده شوند نیز خطر بر طرف خواهد شد برای مثال در کشور آمریکا حدود 8000 گزش با مار سمی در طول سال رخ می دهد که 10 مورد مرگ در سال را باعث می شوند که موارد مرگ هم بخاطر تأخیر در مراجعه به مراکز اورژانس بوده است. در مورد مارهای سمی خصوصاً خفیف بودن علائم اولیه نباید فرد را فریب دهد و خود را بی نیاز از اقدامات درمانی ببیند و باید بدون توجه به شدت علائم و بدون تأخیر در جستجوی مراقبتهای پزشکی برآید .

و سرانجام در سالمندان و در کودکان و کسانیکه بیماری طبی همزمان دیگری نیز دارند، مار گزیدگی علائم بیشتری را باعث شده و خطر بیشتری دارد.

پاسخ2 :
از دکتر محمد صرفه جو

مارگزیدگی از مواردی است كه خیلی باید در مورد آن هوشیارانه و با دقت عمل كرد چرا كه هر گونه غفلت ممكن است منجر به عوارض خطرناكی برای فرد مسموم شود . مارها انواع گوناگونی دارند كه از این بین تنها تعداد معدودی سمی و خطرناك هستند . به یاد داشته باشید كه حتی مارهای سمی نیز تنها برای دفاع از خود یا به قصد شكار از نیش و سم خود استفاده می كنند .

مارهای سمی به گروه بزرگ تقسیم می شوند :

1- خانواده ی مارهای مرجانی شامل مار مرجانی , كبری , ماهبا و غیره

2- خانواده ی افعی ها از جمله افعی , مارزنگی و غیره

نكته : هرگونه مارگزیدگی را باید سمی تلقی كرد مگر خلاف آن ثابت شود .

بنابراین لازم است مصدوم را حتماً و در اسرع وقت به مراكز درمانی منتقل كنیم تا تحت مراقبت های لازم قرار گیرد .

همانطور كه میدانید كلیه مارها سمی نبوده ودر واقع به دو دسته سمی و غیر سمی تقسیم می شوند . مارهای سمی خود از نظر میزان سمی بودن یكسان نبوده و با هم فرق دارند . همچنین از نظر شكل ظاهر نیز مارهای سمی و غیر سمی تفاوتهای آشكاری دارند كه برخی از آنها در جدول آورده شده اند .

مارهای سمی و غیر سمی تفاوتهایی دارند كه از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره كرد :

1- مردمك چشم مارهای سمی به صورت بیضی ( خطی ) و شبیه مردمك چشم گربه است . ولی مردمك چشم مارهای غیر سمی گرد و مدور است . نكته : مار مرجانی كه از خطرناك ترین مارهای سمی است مردمك مدور دارد .

2- سرمارهای سمی مثلثی شكل است و با بدن ما زاویه دارد , ولی سر مارهای غیر سمی به صورت نیمه بیضی است و در واقع بدن مارهای غیر سمی شبیه كرم خاكی است . نكته : سر مارمرجانی مثلثی نبوده ولی این مار از انواع سمی است .

3- مارهای سمی برای نیش زدن از دو دندان نیش استفاده می كنند و محل گزش معمولاً با یك یا دو سوراخ ( یا زخم ) مشخص می شود . اما در مارهای غیر سمی دندان ها متعدد هستند و در دو ردیف هلالی قرار می گیرند .

4- حلقه های دْم مارها در انواع سمی منفرد است , ولی در مارهای غیر سمی به صورت یك ردیف دوتایی در كنار هم دیده می شود .

5- در پایین چشم مارهای سمی , یك حفره ی كوچك وجود دارد كه درمارهای غیر سمی دیده نمی شود .

علائم و نشانه ها و بررسی بیمار :

مشاهده مار

مشاهده ی سوراخ یا زخم در محل نیش زدگی .

درد در محل گزیدگی , درد و سوزش شدید است .

تورم , با گذشت زمان , تورم به سمت قسمت مركزی اندام و به طرف تنه ی فرد پیشرفت می كند .

قرمزی پوست و بروز تاول

قرمزی و تورم عروق لنفاوی در عضو گزیده شده و پیشرفت این قرمزی و تورم به سمت قسمت های مركزی بدن . لبه های این ناحیه بسیار دردناك و نسبت به لمس حساس می باشند .

تهوع , استفراغ , سرگیجه و احساس ضعف

كاهش فشار خون

تب , لرز و تعریق

سوزن سوزن یا كرخت شدن نوك انگشتان و اطراف لب و دهان

خونریزی از بینی , وجود خون در ادرار یا مدفوع

تند شدن تنفس یا تنگی نفس

افزایش نبض

مشكل بینایی

هنگامی كه كسی توسط مارسمی مورد گزش قرار می گیرد، علائمی در او ظاهر می شود كه بسته به نوع سم و میزان ورود آن به بدن به دو گروه خفیف و شدید تقسیم می شود :

نوع علائم

خفیف
تورم، تغییر رنگ، درد كم، احساس قلقلك، ضربان سریع، ضعف عمومی ، تهوع، استفراغ، اختلال دید

شدید
تورم سریع و كرختی بدن، درد، مردمك سنجاقی، به خود پیچیدن، هذیان، شوك، تشنج، فلج، عدم وجود نبض

علائم و نشانه های زهرآگین شدن و سرعت تظاهر به آنها به عوامل زیر بستگی دارد :

1- اندازه مار 2- محل , تعداد و عمق گزیدگی 3- مقدار زهر تزریق شده

4- حساسیت فردی نسبت به زهر 5- سن و وزن مصدوم 6- سلامتی عمومی عضو

7- نوع و تعداد میكروارگانیسم موجود در حفره دهانی مار

در بررسی بیمار , ابتدا به دنبال اثرات دو دندان روی پوست مصدوم بگردید . البته ممكن است فقط یكی از دندان ها در پوست فرو رفته باشد .گاه نیز یكی از دندان های مار در حمله به هدف قبلی شكسته است . این نیز ممكن است كه مار در مرحله پوست اندازی بوده , وبیشتر از دو دندان داشته باشد .

كمكهای اولیه

در ابتدا پس از ارزیابی محل حادثه و استفاده از لباس و كفش مناسب جهت جلوگیری از مارگزیدگی , مصدوم را از محل حادثه دور كنید . ( البته در صورت عدم وجود خطر , بی حركت نگه داشتن مصدوم در اولیت قرار دارد ) .

اكثر گزیدگی ها در ناحیه دست و پاها اتفاق می افتد . بنابراین توصیه می شود ( در مورد مارهایی كه سم آنها از طریق اختلال در عملكرد دستگاه عصبی عمل می كند , مانند مار كبری و مار مرجانی ) با استفاده از پارچه یا باندی كه حدود 4 تا 5 سانتی متر عرض داشته باشد , بالا و پایین محل گزیدگی را ببندید , كه البته این كار باید با رعایت اصول انجام شود . باند یا پارچه را طوری ببندید كه یك انگشت براحتی از زیر آن عبور كند و مانع مصدود شدن خون سرخرگی نشود .

توجه : در صورتی كه محل گزش در نزدیكی مفاصل است , از قرار دادن نوار در دو سمت مفصل خودداری كنید و نوار مورد نظر را فقط در بالای زخم ( سمتی كه به تنه مصدوم نزدیك تر است ) ببندید .

انتهای زخمی را پایین تر یا هم سطح قلب قرار دهید . زیور آلات , ساعت یا لباس های تنگ را از اندام گزیده شده خارج كنید .

استفاده از دستگاه پمپ مكنده ی مخصوص در 30 دقیقه اول مارگزیدگی توصیه می شود . در صورتی كه پس از 5 تا 10 دقیقه بعد از گزیدگی به بیمار رسیدید , توسط ساكشن كردن می توانید 25-50% زهر را خارج كنید . در صورت در اختیار داشتن محلول آنتی سپتیك یا صابون سطح زخم را با آن شستشو دهید .
در نقطه گزیدگی و درست با همان عمقی كه نیش مار فرو رفته است ( معمولاً خیلی سطحی و حدود 4 میلی متر ) یك برش خطی بدهید . هیچ گاه روی ناحیه را برش ضربدری ندهید زیرا این كار ریسك بریده شدن اعصاب و عروق خونی را افزایش می دهد .

زخم باید حدود 20 دقیقه ساكشن شود . در صورتی كه نجات دهنده خود زخم بازی در دهان یا اطراف دهان داشته باشد , باید از این كار اجتناب نماید . مایع زخم كه توسط ساكشن دهانی خارج می گردد , باید مرتباً دور ریخته شود . با این حال اگر احتملاً بلعیده شد , جای نگرانی نیست , زیرا زهر در معده بی اثر می شود .

در صورت امكان اطلاعات صحیحی در مورد شكل مار به دست آورید . هرگز به بیمار اجازه ندهید كه راه برود . مصدوم را سریعاً به مراكز درمانی منتقل كنید .

نكته : استفاده از كمپرس سرد در مار گزیدگی ممنوع است .

نكته : سم بعضی از مارها ( مثل ماركبرا و مار مرجانی ) بر روی سیستم عصبی اثر می گذارد و با فلج كردن عضلات تنفسی باعث خفگی و مرگ فرد می گردد . ارایه ی كمك های اولیه مناسب , به ویژه انجام تنفس مصنوعی ( احیای قلبی – ریوی ) در نجات زندگی این افراد از اهمیت خاصی برخوردار است .

توجه : چون مارگزیدگی در هر كشور و ناحیه با مارهای خاص آن منطقه جغرافیایی اتفاق می افتد , برای اطلاع صحیح از انواع مارهای موجود در منطقه و نحوه ارایه ی كمك های اولیه بهتر است با مسئولین مربوطه مثل مقامات سازمانهای بهداشتی , سازمان دامپزشكی , سازمان مراتع و جنگلبانی و ... تماس بگیرید و اطلاعات لازم را از آنها جویا شوید .

توجه داشته باشید كه بهترین كمك در این مواقع رساندن مصدوم به مراكز درمانی می باشد.

سوال از مسعود مسعود:

برادر ارجمند جناب آقای دکتر صرفه جو
ضمن تشکر از پاسخ بسیط و جامع که در کوتاه ترین زمان ممکنه ارائه فرمودید و تائید فرمایش شما در خصوص اینکه عموما مار ها حمله نمیکنند و غالبا فرار میکنند ، بعرض میرسانم در نواحی کوهپایه های البرز منطقه دماوند شامل بوم هن - رود هن - گیلاوند - آبسرد _ آبعلی و ........... حدود ده گونه مار یافت میشود که قریب به اتفاق آنها سمی و سم آنها مهلک است . مراکز خدمات درمانی در این مناطق انشا ا...... !!!!!!!!!! آمادگی درمان انسانها را دارند ولی مطلقا هیچ کارائی در خصوص دامها نداشته و متاسفانه بالای 80% از دامها پس از گزیدگی تلف میشوند . زهر شش نوع از مارهای این منطقه منجر به خونریزی شدید داخلی شده که تزریق ویتامین K نیز توان جلوگیری را ندارد . این خونریزی به حدی است که حتی از مجاری ادرار و انتهایی دام نیز به هنگام دفع خون بسیار زیادی خارج میشود . درخصوص دامهای بزرگ حمله مار به دلیل لگد کردن مار بوقوع میپیوندد و غالبا ساق پا ها گزیده میشود ولی دامهای کوچک مثل سگ ها چون قصد گرفتن مار را دارند به هنگامی که کمر مار را بدندان میگیرند مار بدفعات پوزه و صورت دام را مورد حمله قرار میدهد . با توجه به اینکه مطلقا هیچ مرکز درمانی در این مناطق برای درمان وجود ندارد و عزیزانی همچون سرکار خانم دکتر مرضیه حبیب زاده و سرکار خانم دکتر ناهید هادیان ( عزیزانی که نامبرده شدند از همکاران حاذق و با تجربه هستند ) نیز راهی قطعی جهت این معضل نمیشناسند ، مستدعی چنانچه مطلع هستید نوع درمان را به نگارش درآورید.
از لطف شما سپاسگزارم.
پاسخ3:
از دکتر محمد صرفه جو

با سلام خدمت دوستان عزیزم
تا جایی که من اطلاع دارم بسته به نوع دام مراحل درمان متفاوت خواهد بود اگر در گاو گزیدگی باشد بسته به وزن دام و جنس ان ( نر و ماده )دوز دارویی متغیر خواهد بود ولی روال این است که ابتدا از سرم قندی - نمکی برای رو پا نگهداشتن حیوان استفاده کرده و سپس 20 تا 25 سی سی دگزا متازون و نیز 20 تا 25 سی سی پری پرا نامین تزریق کرده و باز هم بسته به شرایط حیوان هر 6 ساعت میتوانیم تزریق را ادامه دهیم. امید انکه مفید بوده باشد
موید باشید .....

پاسخ 4:
از دکتر آرش امیدی

سلام
ممنون از اینکه در این کلوب از حضور دوستان علاقمندی مانند آقای مسعود و دکتر صرفه جو بهره می بریم.
اطلاعات کافی و مناسبی در این مورد بیان شد من تنها کمی در مورد بحث درمان صحبت می کنم.
با 2 اصطلاح در درمان برخورد می کنیم 1- آنتی ونین 2 آنتی توکسین
Antivenin: ماده ای که برای خنثی کردن زهر یک موجود سمی به کار می رود. با ایمن سازی دام های تولید کننده سرم؛ معمولا اسب تولید می شود. علیه زهر بسیاری از مارهای سمی، عنکبوت ها و موجودات دریایی(البته در ایران مطمئن نیستم) در دسترس است. و برای هر منطقه خاص است.
Antitoxin: یک نوع خاص از آنتی بادی که در بدن در پاسخ به حضور یک توکسین یا توکسوئید ایجاد شده است. در درمان بیماریهای ایجاد شده توسط توکسین کلستریدیایی خیلی استفاده می شود مل بوتولینوم و تتانوس.
درمان:
1- بستن تورنیکت بالای محل تا جریان خون وریدی راکد شود ولی شریانی نه. هر 20 دقیقه باز وبسته شود.
2- حرکت ندادن دام
3- شکاف محل گزش و تخلیه ترشحات با suction
4- آنتی ونین در موضع گزش یا به صورت SC, IM, IV که می تواند منو والان ( مخصوص یک مار سمی) یا پلی والان( سرم ضد زهر که از مارهای سمی یک منطقه روی اسب تهیه شده باشد). در دام 70 کیلوگرم یا بیشتر 1 دز انسانی و در دام 9-18 کیلوگرمی 5 دز انسانی.
5- درمان علامتی
6- آنتی بیوتیک وسیع الطیف با دز بالا
7- استفاده ا ز کورتیکواستروئید ها چون برخی معتقدند آنتی هیستامین ها اثر سموم زهر مار را تقویت می کنند.
8- همراه آنتی ونین از آدرنالین شاید1/1000 به میزان نیم تا یک سی سی زیر جلدی برای جلوگیری ازSerum Siknes
9- استفاده از الکترولیت ها به ویژه املاح کلسیم- مایع درمانی با دکستروز یا رینگر
10- آنتی توکسین (سرم ضد کزاز گانگرن و تا حدی بوتولیسم)
11- شستشوی محل با صابون 5%

تشخیص تفریقی: از علائم عصبی فلجی کنه ای, مسمومیت با ارگانوفسفره, مسمومیت با فلورو استات و با تورم لوکال Black leg, آنتراکس در اسب و فلگمون غیر ویژه
منبع:سایت ایرانیان

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 598]