ناگفته هاى ميرحسين موسوى از مديريت بحران در دهه نخست انقلاب

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: ناگفته هاى ميرحسين موسوى از مديريت بحران در دهه نخست انقلاب
انتشار اولين گفتگوى رسانه اى و پايان دو دهه سكوت ميرحسين موسوى كه در سخت ترين شرايط مسئوليت مهار هزاران بحران را در اداره امور عمومى كشور عهده دار بوده است، بسيار پر معناست.او اكنون به همان اندازه در شكست سكوت خود مصمم است كه در آن دو دهه سكوت مصمم بود. مير حسين موسوى بى ترديد نمونه اى منحصر به فرد در تاريخ سياست ورزى ايرانى است كه در اوج اقبال عمومى، سكوت را به تقسيم كردن اعتماد مردم با ديگر صاحبان قدرت ترجيح داد .مير حسين موسوى اظهار داشت: به ياد دارم كه از دهه ۴۰ شمسى توجه ويژه به مسايل اقتصادى در ايران آغاز شد. از آن زمان به بعد هر اندازه كه ما به انقلاب نزديك تر مى شويم، نگاه گروه ها نيز به مسأله اقتصاد جدى تر مى شود. يكى از نگرش ها در آن دوران نگرش ماركسيستى بود، ماركسيست ها در فضايى شناور بودند كه مسايل اقتصادى براى آن ها بسيار مهم بود.از سوى ديگر درشرايطى كه همه راه حل هاى سياسى براى تغيير رژيم شاهنشاهى بسته شده است، با ۱۵ خرداد سال ،۴۲ نقطه عطفى در مسير مواجهه سياسى با رژيم ستمشاهى پديد مى آيد و توانمندى هاى حركت هاى اسلامى به طور ناگهانى ظهور مى يابد. از اين پس ما شاهد اوج گيرى بحث هاى اقتصادى در ميان گروه هاى اسلامى هستيم.البته انديشه هاى ماركسيستى نيز انگيزه ديگرى براى فعال شدن گروه هاى اسلامى در پرداختن به پرسش هاى اقتصادى معاصر خود محسوب مى شوند، گروه هاى اسلامى به عنوان يكى از جريان هاى در حال رشد در اين دوران متوجه شدند كه مسائل اقتصادى مطرح شده، از جمله مسأله هاى مهمى است كه هرگز نمى توانند به راحتى از كنار آن عبور كنند، بلكه آن ها ناگزير از مواجهه مستقيم با اين پرسش ها و نظريه پردازى درباره آن هستند. از اين رو آن ها تلاش هاى نظرى وسيعى را براى پاسخ به اين پرسش ها آغاز كردند. در اين زمينه مجموعه بررسى هاى نظرى شهيد بهشتى، شهيد مطهرى، شهيد صدر و آيت آلله طالقانى فوق العاده است. البته صاحبنظران ديگرى هم با قوت و ضعف به بررسى مسأله هاى اقتصادى پرداختند. كتاب هاى زيادى در اين زمينه وجود دارد. در واقع ما در زمينه فكرى خاصى قرار داشتيم كه همه جريان هاى مبارز يك كتاب اقتصادى نيز داشتند. يكى از مهمترين ويژگى هاى جامعه شناختى اولين روزهاى پس از پيروزى انقلاب اسلامى انبوه مطالبات مردم در تغيير روندهاى ظالمانه و ناعادلانه موجود نظام گذشته است.اگر به ياد داشته باشيد از آخرين كارهايى كه مردم پيش از پيروزى انقلاب انجام دادند، شكستن شيشه هاى بانك ها بود. آن ها به شدت به وابستگى اقتصاد كشور به غرب معترض بودند. پس از پيروزى نيز به شدت نسبت به عنصر وابستگى اقتصادى بدبين بودند. در اصول قانون اساسى نيز بر مسأله عدم وابستگى اقتصادى تأكيد شده است. اين موضوع از جمله مهمترين مطالبات مردم بود. حافظه جمعى مردم عصر امتياز دادن ها را به ويژه در دوره قاجار از ياد نبرده بود.بنابراين نظامى كه پس از پيروزى انقلاب اسلامى روى كار مى آيد، طبيعى است كه نسبت به مطالبات مردم واكنش نشان دهد. به ويژه اگر در نظر داشته باشيم كه به وضوح در طول دوران مبارزات انقلاب درباره اين مطالبات شعار داده شده بود؛ بنابراين ناديده گرفتن آن ها خود منجر به شكل گرفتن بحران مشروعيت مى شد.با توجه به بى عدالتى ها و ظلم هايى كه قبل از انقلاب در رابطه با زمين در سطح كشور وجود داشت در همان روزهاى آغازين پيروزى انقلاب اسلامى مسأله زمين مشكلاتى اساسى براى انقلابيون ايجاد كرد تا آن جا كه موضوع جنبه اى امنيتى پيدا كرد؛ شايد روز دوم يا سوم پس ازپيروزى انقلاب اسلامى، چريك هاى به اصطلاح فدايى خلق در تركمن صحرا شروع به توزيع زمين ها كردند. طبيعى بود كه اگر نظام راه حلى براى مواجهه با مطالبات جديد مردم نداشت حتى شكست انقلاب هم پيش بينى مى شد.در همان روزهاى آغازين انقلاب اسلامى مسأله مصادره ها توسط شوراى انقلاب و قوه قضائيه شروع مى شود كه تا كنون به درستى تجزيه و تحليل نشده است.وى در پاسخ به اين كه در آن دوره امام خمينى(ره) بحث كوخ نشينان در برابر كاخ نشينان و جنگ فقر و غنا را مطرح كردند، اين ها نشان مى دهد كه هر كسى اسلام را خوب درك مى كند سمت گيرى هاى انقلابى و منتقدانه اى در برابر تبعيض و تضاد فاحش طبقاتى دارد اما معناى اين سمت گيرى اين نيست كه او تمايلات سوسياليستى دارد، نظر شما در اين باره چيست ؟ گفت:احساس من بر اين است كه نكات برجسته اى در اقتصاد اسلامى وجود دارد كه تا كنون روشن بيان نشده است. در اقتصاد اسلامى اخلاق و رفتار ويژه اى در تبادل و تعامل با مسائل اقتصادى جامعه وجود دارد كه جامعه را به سمت عدالت و قسط مى برد، در حالى كه مالكيت نيز در اين جامعه محترم شمرده مى شود، انگيزه هاى شخصى در آن وجود دارد، پول در آن وجود دارد اما هر كدام از اين مفاهيم كاركرد خود را دارند.بايد به نكته اى اشاره كنم كه معتقدم توجه به آن، علاوه بر درك گذشته مى تواند تا حدودى در تحليل وضع موجود و درك ريشه هاى مشكلاتى كه با آن مواجه هستيم نيز به ما كمك كند.قبل از انقلاب ما به سمت جامعه اى مى رفتيم كه همه چيز در آن خريد و فروش مى شد و به اصطلاح امروزى ها جامعه اى با خصلت و منش سوداگرانه بود. در اين نوع جوامع همه چيز كالايى است و با پول سنجيده مى شود. ارزش هاى فرهنگى به سمت ارزش هاى اقتصادى ريزش پيدا مى كند و امكان خريد و فروش هر چيزى وجود دارد. كاملا روشن است كه اقتصاد اسلامى اين چنين نيست.جامعه اى كه بعد از انقلاب ساخته شد، جامعه اى بود كه در آن ارزش هاى فرهنگى بر ارزش هاى اقتصادى غالب بود.در دهه اول انقلاب، اين گذشت و ايثار مردم بود كه كارها را پيش مى برد وريزش ارزش هاى اقتصادى به سمت ارزش هاى معنوى و فرهنگى نقش بزرگى در اداره امور اقتصادى كشور داشت. به همين دليل من معتقدم سهم مردم در آن دوران بسيار بالاتراز سهم دولت بود، به باور من نديدن اين سهم ما را به راه حل هاى مى كشاند كه خيلى از آن نتايج خوبى نگرفته ايم. وى همچنين در ادامه در پاسخ به اين سؤال كه اجازه مى خواهيم فضاى بحث را عوض كنيم و به مسائل و موضوعاتى كه به دوره مسئوليت شما نزديك تر است بپردازيم. دولت جنگ ناگفته هاى بسيار زيادى دارد. چنانكه توضيح داديد همواره اين امكان وجود دارد كه به دلايلى سياسى، واقعيت هاى تاريخى به درستى بيان نشده و يا از بيان آن ها خوددارى شده باشد. اين در شرايطى است كه دست يابى به يك روايت درست از اين دوران براى ما اهميت زيادى دارد؛ چرا كه ما تجربه هاى ملى بى نظير و بسيار پيچيده اى در اين دوران داريم كه مسلما تحليل درست آن ها مى تواند در درك تحولات امروز نيز ما را يارى كند گفت: براى پاسخ به اين پرسش شما نيز بايد بازگشتى به دوران قبل از انقلاب داشته باشيم، قبل از انقلاب خصوصا از سال ۵۰ به بعد اتفاقاتى وسيع و غيرعادى در اقتصاد ايران روى داد كه مهم ترين آن تحول قيمت نفت بود. افزايش قيمت نفت منجر به بازبينى برنامه پنجم شد. گفته مى شود و البته من هم در گزارش هايى كه بررسى كرده ام به اين نتيجه رسيده ام كه موفق ترين برنامه رژيم سابق برنامه چهارم بود، البته برنامه پنجم هم تا اندازه اى بسته شده بود اما نكته مهم اين جاست كه اين برنامه با تجديدنظرى كه پس از افزايش قيمت نفت ايجاد مى شود، عملا منتفى شد. در اين باره اخطارها و تذكرهايى توسط كارشناسان به مسئولان داده مى شد كه بسيار عبرت آموز است. در كنفرانسى كه آن ها براى بازبينى برنامه پنجم در رامسر برگزار كردند، متغير افزايش قيمت ها را بررسى مى كنند. شنيده ام كه يكى - دو كارشناس برنامه و بودجه با شجاعت در اين كنفرانس اعتراض مى كنند و با صراحت اعلام مى كنند كه اين برنامه ممكن است منجر به فروپاشى رژيم شود اما با تلخى با آن ها برخورد مى شود و به آن ها توجهى نمى كنند. دولت زمان جنگ چه زمان شهيد رجايى و چه بعد از دولت شهيد رجايى با آشفتگى شديدى در اقتصاد كشور روبروست. در آن زمان برنامه و بودجه مختل است و اقتصاد كشور كاملا در حال تب و تاب قرار دارد، علاوه بر آن ترورهاى وسيع منافقين شروع شده است. البته به دليل آن كه ترورهاى منافقين وسيع بود، حركت هاى گروه هاى مسلح ديگر زير سايه قرار گرفت. ما بحران هاى مربوط به كردستان و تركمن صحرا را داشتيم گروه چريك هاى فدايى خلق مربوط به اشرف دهقان در حال بمب گذارى حتى در بندرعباس بودند.بنده وقتى وارد دولت شدم خيلى با اقتصاد آشنايى نداشتم، اما معتقد بودم كه نيروى كارشناسى خوبى در كشور وجود دارد، كه بسيار به ضرورت استفاده از آن در مديريت و اداره امور عمومى جامعه اعتقاد داشتم. اولين اقدام را در اقتصاد كشور سامان دادن برنامه و بودجه دانستم. برنامه و بودجه به دليل مشكلاتى كه داشت يك سال قبل از آن موقتا تعطيل بود. به ياد دارم سال ۵۹ بودجه سال ۶۰ در نخست وزيرى بسته شد. براى همين زمانى كه دولت جديد شهيد باهنر تشكيل مى شود، اولين كارى كه مورد توجه قرار مى گيرد احياى برنامه و بودجه است اما متأسفانه در آن ايام باهنر به شهادت مى رسند. هنگامى كه مسئوليت دولت را عهده دار شدم، توسعه و راه اندازى برنامه و بودجه اهميت زيادى براى من داشت و تأكيد زيادى بر احياى برنامه و بودجه در دولت داشتيم.وى در واكنش به اين مسأله كه يكى از برجستگى هاى نحوه تصميم سازى و سياست گذارى در آن دوران اين است كه به رغم اضطرار هاى ناشى از جنگ و ترور كه مى توانست توجيهى براى تصميم گيرى هاى شتاب زده و سياست زده باشد، اما تصميم گيرى هاى كشور در سطح كل نظام تمكين خارق العاده اى نسبت به نظام كارشناسى داشت گفت: اين موضوع نيز يكى از ناگفته هاى مهم اين دوران است. من ياد گرفتم كه نظام كارشناسى را نه به عنوان مانع، بلكه به عنوان مسير طبيعى تصميم گيرى ها تلقى كنم، يكى از ايده هايى كه ابتداى انقلاب وجود داشت و گاه كمى نيز اوج گرفت اين بود كه براى تصميمات انقلابى هر اندازه كه ساز و كارها و موانع كمتر باشد بهتر است. بخشى از اين موانع شوراها و گروه هاى كارشناسى دستگاه ها تلقى مى شد. اما من معتقد بودم كه نمى توانستيم كاركرد مشاركت كارشناسان و نمايند گان بخش هاى مختلف دولت، كه شورا هاى عالى زمينه آن را فراهم مى كرد حذف كرد. به هر حال هر يك از اين افراد بخشى از منافع كشور و گروه ها را نمايندگى مى كردند. تصميمى كه در مجموعه دولت گرفته مى شد در واقع تصميم بهينه براى رعايت منافع همه گروه ها بود. در هيچ شرايطى، هيچ كس، نمى تواند جاى اين حركت هاى جمعى را بگيرد. ركورد ديگرى كه در دوران جنگ در اقتصاد ايران ثبت شده است، نرخ تورم سال ۱۳۶۴ است كه هنوز هم پايين ترين نرخ تورم در تاريخ انقلاب اسلامى است. چه ذهنيت و حساسيت هايى شما را به سمت اجراى سياست هايى برد كه على رغم شرايط خطير جنگى توانستيد چنين كارنامه درخشانى را رقم بزنيد ؟ ميرحسين موسوى: بايد بگويم كه بدون هيچ اغراقى تا حد بسيار زيادى دستيابى به اين موفقيت حاصل نوع رفتار اقتصادى و سياسى مردم بود و جامعه سهم بسيار بالايى در اين زمينه داشت.
چهارشنبه 2 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 66]