به مناسبت روز هواي پاك هواي تازه مي‌خوام

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به مناسبت روز هواي پاك هواي تازه مي‌خوام
جام جم آنلاين: پاييز و زمستان امسال براي شهروندان تهراني طعم دود داشت. ساكن بودن هوا و كاهش بارندگي بارها هواي تهران را كه معمولا در شرايط ناسالم قرار دارد به سمت هشدار و بحران پيش برد.

متاسفانه هر سال وضعيت آلودگي در تهران و چند شهر ديگر بدتر مي‌شود و هر سال نيز حجم خودروها در اين شهرها بالاتر مي‌رود. مسوولان مردم را به استفاده از خودروهاي عمومي و بهينه سازي مصرف سوخت ترغيب مي‌كنند و از بهبود مسائل نقليه عمومي و هوا نيز خبري نيست. حتي روز هواي پاك نيز تاثيري در پاك شدن هوا ندارد.

اگر به كتاب‌هاي تهران قديم نگاهي بيندازيد مي‌بينيد كه در وصف تهران آمده: در حقيقت 200 سال پيش، تهران آب و هواي خوبي داشت، جويبارهاي متعدد و دامنه‌هاي سبز و رويايي اطرافش به پايتخت ايران چهره‌اي زيبا داده بود، اما تهران امروز هيچ شباهتي به تهران آن روزها ندارد. اما تهران سال‌ 1387 شهري دودآلود شده كه وضعيت آن هر بار هشداردهنده اعلام مي‌شود. كلانشهر تهران چند سالي كه آسمان آبي نداشته است و در انتظار روزي است كه شايد ابرهاي سياه از بالاي سر شهر رخت بر بندد و آسمان آبي جايگزين آن شود. رويايي كه تحقق آن دور از دسترس نيست، اما قطع به يقين در شرايط كنوني كههر روز شاهد ورود بي‌رويه انواع وسايل نقليه هستيم، شايد اين رويا همچنان يك آرزوي دست نيافتني باشد!

شهرهاي آلوده

اولين نگراني‌هايي كه در مورد اثرات نامطلوب آلودگي هوا بر روي انسان‌ها پخش شد از حملات شديد آلودگي هوا در لندن در سال 1952 و پنسيلوانيا در سال 1948 بود. در سال 1952 در حادثه مه دود شهر لندن حدود 4000 نفر جان باختند. تكرار اين وقايع همزمان با روند رو به افزايش آلودگي هواي شهرهاي بزرگ، ‌آرام‌‌آرام مجامع ملي و بين‌المللي را بر آن داشت تا استانداردهاي آلودگي هوا را تعريف كنند. در حال حاضر بيش از يك ميليارد نفر از جمعيت جهان در هواي آلوده و ناسالم تنفس مي‌كنند كه شهروندان تهراني نيز جزئي از آنان هستند. براساس شاخصهاي جهاني آلودگي هوا موجب مرگ بيش از 800 هزار نفر در دنيا شده و اين مقدار حدود 7 ميليون و 900 هزار سال عمر از دست رفته است.

از تهران كه بگذريم اصفهان، تبريز، شيراز، مشهد، اهواز، اراك و كرج از ديگر شهرهاي آلوده ايران هستند. دليل آلودگي هواي اين شهرها افزايش و تجمع منابع انتشار است و در شهرهايي نظير تبريز، اراك و اهواز، توليد آلودگي صنايع و در ديگر شهرها ترافيك شهري نقش مهمي در آلودگي هوا دارند. به غير از كرج، در شهرهاي ديگر كشور، طرح جامع كاهش آلودگي هوا در حال انجام است.

اگه بارون نزنه

كوه‌هاي رشته كوه زيباي البرز شمال و از شرق تهران را محصور كرده‌اند. شب، باد از دامنه كوه به طرف شهر مي‌وزد و روزها از سمت تهران به كوه. نتيجه اين كار اين است كه روزها مواد آلوده كننده به سمت شمال تهران حركت مي‌كنند و در آنجا متراكم مي‌شوند تا شب هنگام با وزش بادي ديگر به سمت جنوب بروند. اگر بادي نوزد و هوا به اصطلاح پايدار بماند، آلودگي كم كم زياد مي‌شود. برآورد كارشناسان اين است كه براي اين‌كه بادي بتواند آلودگي‌ها را از حصار تهران خارج كند بايد حداقل 5 كيلومتر سرعت داشته باشد و مداوم بوزد.

در تهران باد شرق به غرب كه مي‌تواند آلودگي را از تهران خارج كند خيلي كم مي‌وزد. در فصل‌هاي سرد جهت وزش باد در تهران، از غرب به شرق است و در فصل‌هاي گرم از جنوب به شمال و جنوب غربي به شمال غربي.

در اين بين نعمت خداوندگاري باران است كه به داد ساكنان تهران مي‌رسد و در بسياري از مواقع آلودگي هواي تهران را كاهش مي‌دهد. بارش رحمت الهي در بسياري از سالها خيال مسوولان طرح كاهش آلودگي هواي تهران و دولت را راحت مي‌كند كه اگر طرح كاهش آلودگي هوا خوب پيش نرفت، لااقل خدا به داد مردم رسيد و نگذاشت وضعيت هواي تهران بحراني شود. بيخود نيست كه مجري يكي از برنامه‌هاي سيما از رئيس سازمان محيط زيست پرسيد: در خصوص كاهش آلودگي هوا چقدر كار شما بوده و چقدر كار خدا؟

خودروهاي شخصي

شهروندي بر اساس رعايت منافع گروهي شكل مي‌گيرد. خارج‌كردن خودروي تك سرنشين مي‌تواند رعايت احترام به حقوق ديگران باشد. زيرا هم از حجم ترافيك كاسته و هم عبور آسان براي تردد خودروهاي عمومي سريع و روان مي‌شود. افزايش خطوط اتوبوس در محورهاي پرتردد شهري مي‌تواند مردم را علاقه‌مند به استفاده از حمل و نقل عمومي كند اينها تماما مزاياي استفاده از كاروان حمل و نقل عمومي است، اما متاسفانه وسايل نقليه جمعي هم وضعيت مناسبي ندارند.

طبق اعلام كميته اطلاع رساني و تحقيقاتي، سهم سرانه هر فرد در آلودگي هواي تهران كه از وسايل نقليه شخصي استفاده مي‌كند، 14 برابر فردي است كه با اتوبوس‌هاي شهري تردد مي‌كند. مطالعات انجام شده نشان مي‌دهد كه هزينه يك كيلومتر مسافت طي شده اعم از بنزين، تعميرات، جريمه و عوارض وسايل نقليه شخصي 9 برابر بيشتر از وسايل نقليه عمومي است. اما شهروندان نيز با اين سوال مواجه هستند كه وقتي وسيله نقليه عمومي مهيا نيست و تنها چند قطره باران كافي است تا تمامي مسافركشان فقط دربست حركت كنند چگونه مي‌توان دم از نبردن وسيله شخصي زد. برخي نيز مي‌گويند مقامات دولتي كه مرتب شعار عدم استفاده از وسيله نقليه شخصي را مي‌دهند چندبار در هفته اتومبيل دولتي را كنار مي‌گذارند و با وسيله نقليه عمومي در شهر تردد مي‌كنند؟!

روزي براي هوا

بحران آلودگي هوا در تهران و چند شهر ديگر آلوده باعث شد تا مسوولان ستاد اجرايي كاهش آلودگي هوا به منظور ايجاد حساسيت در بين اقشار مختلف جامعه، از سال 1374 روز 29 دي‌ماه را به عنوان روز ملي هواي پاك اعلام نمايند. هدف از اعلام روز ملي هواي پاك ايجاد حساسيت در بين اقشار مختلف جامعه بوده است و از آنجايي كه كليد اصلي كاهش آلودگي هوا، مشاركت مردمي و افزايش هماهنگي بين‌بخشي است اين روز مي‌تواند عامل مهمي در ايجاد اين مشاركت و هماهنگي بين‌بخشي باشد.

2 ميليون تن آلودگي

بر اساس اطلاعات شركت كنترل كيفيت هوا از ابتداي امسال تا نيمه آبان ماه كيفيت هواي تهران 3روز در وضعيت پاك و 46‌روز در وضعيت ناسالم قرار داشته، اين در حالي است كه در سال گذشته در همين مدت 15 روز هواي پاك و تنها 4 روز هواي ناسالم نصيب تهراني‌ها شده بود كه نشان دهنده افزايش حدود 12برابري روزهاي ناسالم در تهران است. تا پايان آذر ماه نيز تعداد روزها با هواي ناسالم به 52 روز رسيد. بنا بر گزارشات موجود سالانه حدود 2 ميليون و 289 هزار و 762 تن انواع آلاينده‌ها تنها از منابع متحرك به هواي تهران وارد مي‌شود. كه از اين رقم حدود يك ميليون و 976 هزار تن آلاينده منواكسيدكربن، حدود 21 هزار تن آلاينده ذرات معلق، بيش از 105 هزار تن اكسيدهاي ازت و 180 هزار تن هيدروكربن است. خودروهاي شخصي 70درصد از منابع آلايندگي هوا را تشكيل مي‌دهند.

خودروهاي معيوب

خودروها در كشور ما به طور عمده با 2 نقص رو به رو هستند كه يكي در خودروهاي كاربراتوري است كه سامانه و مديريت سوخت مناسبي ندارند و سريع از تنظيم موتور خارج شده و موجب افزايش آلودگي هوا مي‌شوند كه با تنظيم آنها مي‌توان تا 100درصد از ميزان آلايندگي آنها كاست. نقص ديگر را در تنظيم موتور خودروهاي انژكتوري است. در اين نوع از خودروها كاتاليست نقش عمده‌اي دارد كه متاسفانه در كشور ما جدي گرفته نمي‌شود. كاتاليست‌ها داراي عمر مفيد 50‌‌‌‌تا 80‌‌‌هزار كيلومتر هستند و پس از آن از رده خارج مي‌شوند. اين امر آلودگي تا دهها برابر افزايش مي‌يابد.

متاسفانه كاتاليست خودروها مورد كنترل در مراكز معاينه فني قرار نمي‌گيرد كه اين امر به دليل نبود مصوبه است. از سوي ديگر هيچ يك از نمايندگي‌هاي خودروسازان نيز اين قطعه را ندارند.

به دليل پايان يافتن عمر كاتاليست خودروهاي جديد هم‌اكنون به جاي 5/3 ميليون خودرو در تهران آلودگي 10 ميليون خودرو وارد هوا مي‌شود. به نظر مي‌رسد بايد تعويض كاتاليست‌ها از سوي سازمان محيط زيست و مراكز خدمات پس از فروش خودروها بيشتر جدي گرفته شود. بد نيست بدانيد پيكان كاربراتوري 260‌‌برابر خودروي پژو 206 و هر موتورسيكلت 8 برابر يك خودروي معمولي استاندارد توليد داخل، آلودگي منتشر مي‌كند.

تردد خودروهاي دودزا

بر اساس قانون، نيروي انتظامي مكلف است از تردد خودروهاي دودزا جلوگيري كند. اما عملاً اين اتفاق رخ نمي‌دهد. قانون بحث ديگري هم دارد و مي‌گويد تردد اتوبوس‌هاي ديزلي در تهران ممنوع است؛ اما به دليل برخي ملاحظات امكان پذير نيست.

بر اساس آيين‌نامه اجرايي قانون نحوه جلوگيري از آلودگي هوا، رانندگي با وسايل نقليه‌اي كه فاقد برگ معاينه فني معتبر هستند ممنوع است، اما سالانه تنها 27 درصد از خودروهاي شهر تهران به مراكز معاينه فني خودرو مراجعه مي‌كنند و بقيه خودروها نيز بدون مشكل در سطح شهر تردد مي‌كنند؛ هر چند بتازگي سختگيري‌هايي در اين خصوص به عمل آمده است. بر اساس بررسي‌هاي به عمل آمده، معاينه فني خودروها مي‌تواند تا 23‌‌درصد در كاهش آلودگي هوا نقش داشته باشد. نكته جالب اينجاست كه جريمه نداشتن برگه معاينه فني 7‌‌هزار و 500 تومان است و بسياري از متخلفين از آنجايي كه هزينه جريمه پايين است ترجيح مي‌دهند تخلف كنند. اين در حالي است كه وضعيت آلودگي در تهران اين روزها تبديل به يك دغدغه شده است و به نظر مي‌رسد بايد يك راهكار مناسب براي برخورد با اين نوع متخلفين صورت پذيرد. كيفيت نامناسب برخي فرآورده‌هاي نفتي، فراموشي موتورسيكلت‌ها علي‌رغم نقش 21‌‌درصدي آنها در ايجاد آلودگي هواي تهران، وضعيت مبهم خودروهاي گازسوز، كند بودن روند خروج خودروهاي فرسوده و در مقابل سرعت ورود خودروهاي نو را نيز مي‌توانيد به فهرست مشكلات موجود اضافه كنيد.

كودكان، قربانيان اصلي

كودكان در قبال آلودگي هوا بسيار آسيب‌پذير هستند و در حقيقت آنان قربانيان اصلي آلودگي هوا هستند. پژوهش‌ها نشان مي‌دهد واكنش بدن كودكان در مقابل آلودگي هوا بسيار متفاوت از بزرگسالان است و اين واكنش در مراحل مختلف رشد كودكان، متفاوت است. ريه‌هاي كودكان در هنگام تولد يا حتي تا سن 8 سالگي به طور كامل رشد نكرده است و اين امكان وجود دارد كه در اثر تماس با مواد آلوده كننده در هوا دچار تغييرات ژنتيكي شود و در نتيجه تاثيرات وخيمي روي دستگاه تنفسي در دوران كودكي برجاي خواهد گذاشت كه پيامد آن بروز بيماري‌هاي مزمن ريوي و تنفسي در سال‌هاي آتي زندگي است. از سوي ديگر به دليل بيشتر بودن ظرفيت هوايي كودكان و نياز آنها به اكسيژن بيشتر، خطر آلودگي هوا كودكان را بيشتر تهديد مي‌كند. همچنين به دليل كوتاه بودن قد كودكان و اين كه ذرات معلق آلاينده به دليل سنگيني در نزديكي زمين قرار دارند كودكان هواي آلوده را بيشتر تنفس مي‌كنند.

بر اساس گزارش سازمان جهاني بهداشت بيش از 30 درصد از مشكل اصلي جهان در زمينه بيماري‌هاي كودكان مي‌تواند مربوط به فاكتورهاي محيط زيستي باشد.

علي اخوان بهبهاني
يکشنبه 29 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 96]