شوراى همكارى خليج فارس و برنامه هسته اى ايران

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: شوراى همكارى خليج فارس و برنامه هسته اى ايران
عزيز غضنفري

اين نوشتار ضمن بررسي و ارزيابي موضع گيري شوراي همكاري خليج فارس نسبت به فعاليتهاي صلح آميز هسته اي ايران، دلايل چيستي و چرايي رويكرد كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس در قبال فناوري هسته اي ايران را مورد كاوش قرار داده است .

سطح تحليل نخست:

در تحليل نخست ما براساس الگوي موازنه قوا به دنبال دست يابي به اين نكته هستيم كه نشان دهيم شوراي همكاري خليج فارس از آن جهت كه هسته اي شدن ايران در بعد فناوري، قدرت مضاعفي را به جمهوري اسلامي ايران خواهد داد لذا واكنش هاي منفي از خود نشان مي دهند براين اساس در ذيل بعضي از مواضع شوراي همكاري خليج فارس و برخي از ديدگاههاي كشورهاي تاثيرگذار عربي منطقه را در خصوص برنامه هسته اي جمهوري اسلامي ايران مرور مي كنيم:

1- وزراي خارجي در نشست دوره اي شوراي همكاري خليج فارس درجده (13سپتامبر2004) خواستار عاري نمودن منطقه خاورميانه از همه انواع تسليحات كشتار جمعي شدند.

2- شوراي همكاري خليج فارس دربيانيه پاياني بيست و پنجمين اجلاس سران شوراي همكاري در منامه برنامه هسته اي ايران را نظامي توصيف كردند.

3- دراجلاس سران شوراي همكاري در ابوظبي كه در بيست و هفتم و بيست و هشتم آذر1384 برگزار شد. اين كشورها از برنامه هاي ايران ابراز نارضايتي كردند و خواستار به كاربستن شيوه مسالمت آميز يعني ديپلماسي اروپـايي جهت بازداشتن ايران از دستيابي به فناوري هسته اي شدند.

4- عزيز جبر شيال استاد عراقي دانشگاه بغداد دريك سخنراني در شانزدهمين همايش بين المللي خليج فارس در دانشگاه تهران اظهار داشت كه مسئله هسته اي ايران مي تواند توازن سنتي قوا در منطقه خليج فارس را تغيير و ترتيبات امنيتي نويني را براي آينده با محوريت ايران ايجاد نمايد. البته وي بيان داشت كه اين تغيير موازنه واكنش تند اعراب حوزه خليج فارس را درپي دارد.

5- در ماه مي 2005 وقتي كه دبير پيشين شوراي عالي امنيت ملي ايران آقاي حسن روحاني به كشورهاي شوراي همكاري سفر نمودند. ريچارد لبارون سفير آمريكا دركويت از دستيابي ايران به فناوري هسته اي غير متعارف انتقاد كرد.

6- در ژانويه سال 2005 عبدالرحمن العطيه دبير كل شوراي همكاري خليج فارس اظهار داشت كه عربستان سعودي و ديگر كشورهاي عضو شورا هيچ گونه توجيهي براي فعاليت هاي هسته ايران نمي بينند و اين اقدامات ايراني ها نوعي ماجراجويي براي همه مردمان خليج فارس قلمداد مي شود.

7- سعود الفيصل وزير خارجه سعودي در سخنراني در شوراي روابط خارجي آمريكا خواستار دخالت اين كشور در برابر خواست ايران كه موازنه قدرت را در منطقه به هم زده شد.

8-كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس برنامه هاي را در وهله نخست در قالب تهديدي زيست محيطي ارزيابي نمودند. مثلاً يك روزنامه نگار سعودي خاطر نشان ساخت كه راكتور هسته اي بوشهر بيشتر به منامه و دوحه نزديك است تا تهران.

9- با هدف نشان دادن خطر زيست محيطي فعاليت هاي هسته اي ايران وزير كشور امارات متحده عربي قبل از ديدار رايس از منطقه و در راستاي اظهارات مقامات كويتي و عربستاني، كمك جامعه بين المللي در برابر خطر فعاليت هاي هسته اي ايران و هشدار نسبت به خطر زيست محيطي نيروگاه بوشهر را خواستار شد.

10- بعد از مرحله زيست محيطي به مرحله امنيتي شدن مسئله هسته اي ايران مي رسيم. مثلا در راستاي مطرح شدن دستيابي ايران به چرخه كامل سوخت هسته اي، فرمانده هوايي و دفاعي امارات متحده عربي در آغاز سال 2005 در سخناني در مجله نيوزويك اظهار داشت «سپر موشكي شوراي همكاري براي اجرا به دو مرحله نيازمند است، مرحله اول گسترش سامانه دفاعي موشكي در سطح ملي و مرحله دوم كه در آينده خواهيم ديد تكامل اين سامانه درچارچوب شبكه دفاعي منطقه اي است».

11- در خصوص امنيتي جلوه دادن مسئله هسته اي ايران وزير دفاع بحرين در سخناني در مجله نيوزويك مدعي شد كه ايالات متحده بايستي نقش عملي و آشكار را در سامانه دفاع موشكي آينده در خليج فارس به عهده گيرد.

12- با اقدام آژانس بين المللي انرژي اتمي در فوريه 2006 به ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت دبير كل شوراي همكاري خليج فارس گفت كه ما با اين اقدام مخالف نيستيم.

13- العطيه دبيركل شوراي همكاري خليج فارس با تصويب قطعنامه 1737 عليه ايران و راي مثبت قطر در شوراي امنيت به قطعنامه مزبور ابراز خرسندي و موافقت كرد.

نتيجه:

به نظر مي رسد در سناريوي نخست ايران، عربستان دو بازيگر مهم در اين حوزه به شمار مي روند. طبق اين وضعيت و مطابق نظريه توازن قوا، سامانه خليج فارس و مسايل مربوط به ترتيبات امنيتي خليج فارس محيطي مناسب براي فهم مخالفت كشورهاي عربي با فعاليتهاي ايران هسته اي مي باشد.

نتيجه اينكه كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس متاثر از الگوي سنتي موازنه قوا بهره مند شدن جمهوري اسلامي ايران را باعث به هم ريختن وضعيت سياسي و امنيتي به نفع ايران تلقي مي كنند. از اينرو سعي آنها بر اين است كه به اشكال مختلف مانع بوجود آمدن ايران هسته اي شوند. در نتيجه نگاه به محيط پيرامون براساس الگوي موازنه قوا- به جاي نگاه كاركردگرايانه- از قرار گرفتن كشورها در مسير همگرايي جلوگيري مي كند.

پرسش جديد و سطح تحليل دوم:

به نظر مي رسد شوراي همكاري خليج فارس و آمريكا درباره موضوع هسته اي ايران داراي مواضع مشتركي هستند و كشورهاي حوزه خليج فارس با آمريكا در خصوص مسئله هسته اي جمهوري اسلامي ايران در يك جبهه قرار گرفته اند. حال سوال اين است كه مخالفت كشورهاي عربي خليج فارس براي متوقف كردن ايران هسته اي ناشي از چه عوامل و نگراني هايي مي باشد و همسويي شوراي همكاري خليج فارس با آمريكا و غرب براي مهار فناوري هسته ايران چرا و چگونه شكل گرفته است؟

در اين سناريو با مداقه بيشتر و نگاهي عميق تر در صدد چيستي و چرايي همسويي شوراي همكاري خليج فارس و امريكا در خصوص برنامه هاي هسته اي ايران خواهيم بود. با تاكيد بر اينكه تحولات چند سال اخير در منطقه خاورميانه و مشخصا اشغال عراق و حاكميت شيعه، شرايط و موقعيت هاي تازه اي را براي كشورهاي سامانه خليج فارس فراهم ساخته است. براين اساس برخي از داده هاي اطلاعاتي براي تبيين سناريوي دوم را از نظر مي گذرانيم:

1- كشورهاي حوزه خليج فارس در 27 و 28 آذر ماه 84 در بيانيه اي مدعي دخالت ايران در امور داخلي عراق شدند.

2- اشغال عراق توسط آمريكا در سال 2003 تبعات و تغييراتي را در برخي كشورهاي عربي درپي داشت. به عنوان مثال در عربستان براي اولين بار انتخابات شهرداري ها برگزار شد. و در بحرين شيعيان توانستند به رهبري شيخ علي سلمان در انتخابات مجلس پيروز شوند.

3- وضعيت سياسي جديد كه در عراق بوجود آمد و در نتيجه آن شيعيان مناصب سياسي را در دست گرفتند، كشورهاي عربي نارضايتي خود را مخفي نكردند. مثلا در دسامبر 2004 عبدالله دوم پادشاه اردن هاشمي از تهديد يك هلال شيعي سخن گفت. همچنين حسني مبارك در آوريل 2006 اعلام كرد كه وفاداري شيعيان خاورميانه به ايران بيشتر از وفاداري آنها به دولتهايشان است كه اين مواضع مورد تاييد كشورهاي عربي خليج فارس نيز قرار گرفت و از سوي آنها نيز تكرار شد.

4- عربستان از گزارش كميته بيكر هميلتون كه خواسته بودآمريكا براي حل مسائل عراق با ايران مذاكره شود نگراني خود را اعلام كرد. در سفر ديك چني به عربستان امير عبدالله صراحتا به او فهماند كه اگر آمريكا بخواهد درباره عراق با ايران گفت وگو كند، سعودي ها از مقاومت سني ها عليه نيروهاي اشغالگر حمايت خواهند كرد.

5- تاكنون كشورهاي عربي به دليل اينكه شيعه در عراق حاكميت را بدست گرفته است، نه به عراق سفر رسمي داشته اند و نه سفارتخانه افتتاح كرده اند.

6- عربستان اعلام كرد كه قدرت گرفتن شيعيان در عراق مرزهاي شرقي اين كشور را تهديد خواهد نمود. همچنين سعودي ها مخالفت خود را با طرح پيشنهادي عراق براي ورود به ترتيبات امنيتي خليج فارس اعلام كردند.

7- كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس رسما از ايران به دليل حمايت از حزب الله لبنان به دليل ماهيت شيعي انتقاد كردند.وزير خارجه عربستان در حوادث اخير لبنان از ايران به دليل حمايت از حزب الله مطالبي را بيان كرد كه واكنش تهران را درپي داشت.

نتيجه:

به نظر مي رسد عربستان و ايران همچنان بازيگران فعال اين حوزه هستند كه ورود يك بازيگر جديد با نام آمريكا و اشغال عراق و افغانستان و دخالت در امور لبنان باعث شد تا آمريكا و عربستان با مواضع مشترك و يكسان در صحنه هاي مختلف به عنوان قدرت هماهنگ عمل كنند.

در وضعيت جديد به نظر مي رسد نگراني هاي موجود بين ايران و كشورهاي عربي بايد در محيطي جغرافيايي و ذهني گسترده تري مورد توجه قرار گيرد و دغدغه هاي كشورهاي عربي از به هم ريختن توازن قوا در منطقه و مخالفت با ايران هسته اي خود معلول است كه بايد علت واقعي را در جاي ديگري جستجو كرد. به همين دليل تحولات به وقوع پيوسته در عراق از سال 2003 و تحولات سياسي لبنان با آغاز جنگ 33 روزه نشان داد كه محيط مورد نياز براي تحليل مسئله فراتر از محيط سرزميني خليج فارس مي باشد.

از زمان سقوط رژيم بعثي، با توجه به پيش زمينه وقوع عمليات يازدهم سپتامبر و اقدام آمريكا به قراردادن ايران در محور شرارت و سخنان وزير دفاع سابق آمريكا رامسفلد مبني بر اين كه تهران به برخي از اعضاي القاعده و دوستانش براي فرار از افغانستان به ايران كمك كرده است، روابط ايران با كشورهاي حاشيه خليج فارس وارد مرحله تازه اي شد. همچنين خانم رايس، وزير امور خارجه كنوني و مشاور امنيت ملي پيشين آمريكا نيز تاكيد كردند كه كشورش همه تلاش خود را در دوره آينده براي جلوگيري از گسترش تسليحات كشتار جمعي توسط دولت هايي كه در صدد دستيابي بدان هستند، متمركز خواهد كرد و اين بدان معني بود كه ايران هدف آينده آمريكاست. اما در منازعه سياسي جديد، شرايط به نفع ايران در منطقه خاورميانه و خليج فارس تغيير كرد. موضوعي كه آمريكا و برخي كشورهاي منطقه هرگز آن را پيش بيني نمي كردند.

جنگ آمريكا عليه عراق و فعل و انفعالات پس از آن و اتهامات واشنگتن به ايران مبني بر تلاش اين كشور براي بي ثبات كردن عراق، روابط ايران و آمريكا را بيش از پيش بحراني ساخت. اين امر كشورهاي عربي منطقه را تشويق كرد تا با در نظر گرفتن برخي اهداف مشخص شده، خود را با سياست هاي آمريكا هماهنگ سازند. كشورهاي عربي دريافته بودند كه پس از اشغال عراق وحاكم شدن گفتمان شيعي شرايط راهبردي منطقه به نفع ايران تغيير پيدا كرده است. لذا حاكميت گفتمان شيعه و پيام الهام بخش انقلاب اسلامي كشورهاي خليج فارس را بر آن داشت تا با بهانه ساختن برنامه هسته اي ايران، نگراني هاي امنيتي خويش را از سطح منطقه اي به سطح بين المللي منتقل و خود را با سياست هاي آمريكا در مقابل ايران همراه سازند.

بنابر اين با توجه به دغدغه هاي شوراي همكاري خليج فارس مي توان به روشني موضع دول جنوبي خليج فارس مبني بر تعطيل نمودن يا از بين بردن برنامه هسته اي ايران را درك نمود و نكته مهم اينكه شوراي همكاري خليج فارس به علاوه ديگر قدرت هاي منطقه اي مانند اردن و مصر علي رغم اختلاف مواضع و تعارض منافع در برخي موضوعات منفعت و مصلحت مشترك خويش را پشتيباني از سياست دول غربي كه هدف آن محروم نمودن ايران از توانمندي هاي هسته اي است، مي بينند.

از اينرو طبق اين سناريو و در اين سطح تحليل كشورهاي حاشيه خليج فارس كه از قدرتمند شدن حاكميت شيعه درعراق و لبنان نگران بودند، تصميم گرفتند تا حمايت از غرب درخصوص مقابله با ايران هسته اي را با هدف مهار نمودن جمهوري اسلامي ايران پي گيري كنند. به نحوي كه ايران نتواند تاثيرات منطقه اي خود را درعراق و لبنان به جاي بگذارد. با اين توضيحات به نظر مي رسد كه كشورهاي عربي به خاطر مخالفت با سياستهاي حمايتگرانه ايران از شيعيان منطقه برنامه هسته اي را موضوع مناسبي براي از رمق انداختن قدرت الهام بخش جمهوري اسلامي ايران تلقي كرده اند.
يکشنبه 15 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 183]